ABD’nin yıllardır eğittiği 300 bin kişilik Afganistan ordusu, bütün ekipmanına, donanımına, aldığı uydu desteğine rağmen Sayısı 80 bini bulmayan Taliban kuvvetleri karşısında birkaç saat içinde çöktü. 88.3 milyar dolarlık Amerikan bütçesiyle ve bağımsız hareket etmek üzere kurulan Afgan Ulusal Savunma ve Güvenlik Güçleri'nin (ANDSF) gerçek kapasitesinin ne olduğunu doğrusu ABD yönetimi de bilmiyordu. Afganistan'ın gerçek asker sayısını da asla öğrenemediler. Pek çok uzman, ordunun bu denli kolay çökmesinin ardında askerlerin savaşacak motivasyonu olmamasını, ABD’den gelen paraların rüşvet ve yolsuzluk labirentlerinde erimesi ve beceriksizlik olduğunu söylüyor. Bir de bütün bunların kaçınılmaz sonucu olarak ortaya çıkan “Hayalet askerler” var.
Gani’nin çevresinde kimse kalmadı
New Yorker dergisine ülkesini terk eden Cumhurbaşkanı Eşref Gani’nin portresini yazan George Packer, "Büyük dış yardımların yolsuzluğa yol açacağını, Afgan halkının bu paranın nasıl harcanacağına ilişkin karar alma sürecine dahil edilmesi gerektiğini, savaş ağalarının devletin bütünlüğünü baltalayacağını görmüştü." Ancak zaten akademik birikimi de çöken devletler üzerinde olan Gani, “öfkesi nedeniyle” zaman içinde işine yarayacak herkesi kendisinden uzaklaştırdı. Packer, Gani’nin bizzat yolsuzluğa karışmadığına inanan uzmanlara katılıyor. Hoş, Rusya’nın Kabil Büyükelçiliği Sözcüsü Nikita Işçenko,“Giden rejimin çöküşüne gelince, bu en iyi şekilde Gani’nin Afganistan’dan kaçma şekliyle anlatılabilir. Dört araba parayla doluydu, paranın bir kısmını helikoptere doldurmaya çalıştılar ama hepsi sığmadı. Paranın bir kısmı asfaltta kaldı” dedi ama bu haber doğrulanmadı.98 bin asker kayıp
Hayalet askerler konusuna gelince… ABD’nin Afganistan operasyonlarınını mali denetimini yapan kurumu SIGAR’ın 2015’teki raporunda şöyle deniyor: “ABD hükümet denetim kurumları, Afgan Ulusal Polisi (ANP) personelinin ve bordro verilerinin izlenmesi ve raporlanmasıyla ilgili olarak 2006’dan bu yana sorunlar tespit etti. Ocak 2015'te SIGAR, Afgan polisine ABD tarafından finanse edilen yıllık 300 milyon dolardan fazla maaş ödemesinin yalnızca kısmen doğrulanabildiğini veya kısmen ikna edici olduğunu, personel ve bordro verilerinin doğru olduğuna dair hiçbir güvence bulunmadığını tespit etti.” Washington Post'un 2019’da SIGAR verilerinden derlediği bilgilere göre Afganistan, 352 bin asker ve polisten yalnızca 254 bini doğrulayabildi. Bu bilgilere göre, komutanlar maaş çeki yazmak için "hayalet askerler" yaratmakla kalmadılar, aynı zamanda hizmet eden askerlerin maaşlarını da ödemediler, gerekli malzemeleri almadılar. Yıllar içinde işler iyiye değil, kötüye gitti. SIGAR’ın direktörü John Sopko geçtiğimiz mart ayında yine hayalet askerlerden söz ediyor ve şöyle diyordu: "Aralık 2020 itibarıyla Afgan Ulusal Ordusu, kendi bakım görevleri için belirlenen yüzde 80'lik hedefin çok azını, sadece yüzde 20'sini tamamlayabiliyordu. Bu oran daha 2018'de yüzde 51’di.” 2016 yılında da sıcak çatışma bölgesi Helmand eyaletinin polis şefi, kendisine bağlı 26 bin personelin yarısının gerçekte var olmadığını söylemişti. Nitekim, Financial Times’da, 16 Ağustos’ta kağıt üzerinde var olup maaşlarını alan ancak gerçekte var olmayan “hayalet askerleri” gündeme taşıdı.Komutanlar savaşmamayı emretti
Washington Post'a göre Taliban askerlere teslim olmaları için uzun süredir para teklif ediyordu. Gazetenin görüştüğü bir düzineden fazla Afgan subayı, polis ve özel harekat üyesine göre, komutanlarla Taliban görüşmeleri ilçe düzeyine başlayıp eyalet başkentlerine vardı. Çatışmalar başlayınca bu rüşvet anlaşmaları da yürürlüğe girdi. Kandahar'da görev yapan ve kritik bir sınır geçişini korumakla görevlendirilen bir Afgan özel kuvvetler subayı, bizzat komutanının kendisine teslim olmayı emrettiğini söylüyor. "Savaşmak istiyoruz! Teslim olursak Taliban bizi öldürür" demiş ancak komutanı Taliban'ın bölgeyi kuşattığını söyleyerek "Tek el ateş etmeyin" diye ısrar etmiş.Taliban ne kadar ödüyor?
Askerler sivil kıyafetlere bürünerek görev yerlerini terk ettiklerini anlattı. Subay, "Yaptıklarımdan utanıyorum. Ama kaçmasaydım kendi hükümetim tarafından Taliban'a satılacaktım" diyor. Gazetecilere şu soruyu soran 34 yaşındaki bir polisin sözleri Afgan kuvvetlerinin çöküşünü anlamamızı kolaylaştırıyor. “Taliban teslim olup taraf değiştirenlere 150 dolar veriyordu. Rayiç şimdi kaç para oldu?”
