Japonya'da 250 yıl sonra tahta yeniden bir kadın oturabilecek mi?
A+Yazı Boyutunu BüyütA-Yazı Boyutunu Küçült
Dünyanın en eski monarşisi Japonya, geleceğini sorguluyor. İmparatorluk Ailesi’nde tek erkek varis var, o da 14 yaşında. 1889’dan beri ülkede kadın saltanatı yasak. Mevcut başbakan da kadın imparatora karşı. Fakat halk ılımlı. Anayasa değişikliği gündemde
Umut Alphan Günümüzde dünyadaki tek imparatorluk olan Japon monarşisinin 2600 yıllık bir geçmişi var. Krizantem Tahtı’nda bugün 126’ncı imparator oturuyor. Hanedanın soyu, ilk imparator Jimmu’ya kadar uzanıyor. Hanedanı birçok kez değişen Çin’in aksine, Japonya’da sadece Yamato olarak bilinen ailenin fertleri imparator olabiliyor. Kökleri bu kadar eskiye dayanan hanedan, erkek varis sıkıntısıyla ilk kez karşılaşmıyor. 90’ların sonunda da ülke benzer bir tartışmanın içindeydi. 2006’da bir erkek varis doğunca, problem halının altına süpürüldü. Konuyu yeniden gündeme getiren ise İmparator Akihito’nun 2019’da tahtı bırakması oldu. Oğlu Naruhito (61) tahtı devraldı fakat onun sadece kızı var. Varis olabilecek tek kişi; İmparator’un 14 yaşındaki erkek yeğeni. Sonrası ise meçhul. Tartışma yeniden ısınmaya başlayınca, Başbakan Yoşihide Suga “Tahtın yalnızca erkeklere kalmasına öncelik verilmelidir” diyerek yasa değişikliğine kırmızı ışık yaktı. Fakat parlamentonun konuyu gündeme alma ihtimali yüksek, muhazafakar kesimin temsilcisi Suga ise olası bir değişiklik girişimiyle savaşmaya hazır. Şimdi bu tartışmayı bir kenara bırakıp olayların bu duruma nasıl geldiğine bakalım.İmparator Naruhito’nun tek çocuğu olan Prenses Aiko, yasa değişikliği yapılırsa tahtın 1 numaralı varisi olacak Japonya’da muhafazakarlar, imparatorluk ailesinin soyunun bir kadından, Güneş Tanrıçası Amaterasu Omikami’den geldiğine inanır. Sonuncusu 1770 yılında olmak üzere 8 kere de kadınlar tahta çıkmıştır. Fakat 1889 tarihli İmparatorluk Ailesi Yasası’ndan beri ülkede kadın saltanatı yasak. II. Dünya Savaşı’na kadar, bir gün varis sıkıntısı yaşanabileceği kimsenin aklının ucundan geçmez. Çünkü hanedanın bolca prensi vardır. Fakat savaş sonrası ülkeyi işgal eden ABD, 1947’de imparatorluk ailesinin yan kollarını yasayla kaldırır. Japon hanedanı iki kolla sınırlandırılır, çok sayıda prens bir günde sade vatandaşa dönüşür. Ufukta beliren tehlikeye rağmen, Japon toplumunun ataerkil normları ve geleneklerine bağlılığı, erkek saltanatını bugünlere kadar taşır. Ancak şimdi hanedanın geleceği tehlikede. Japonya’nın çift kanatlı parlamentosu Diet, halefin belirlenmesinde istikrarın sağlanması için çağrıda bulundu. Kadın imparatora karşı olduğunu açıkça söylemekten çekinmeyen Başbakan Suga ise savaşmaya hazır olduğunu “Bu zorlu göreve kararlılıkla girişmek istiyorum” sözleriyle ilan etti. Suga, danışmanlar paneli oluşturacağını ve konunun uzmanlarından görüş alacağını söylese de fikri net. Ama toplumun ciddi bir kesimi onun gibi düşünmüyor. Başta genç nüfus olmak üzere, halkta bir kadının imparatoriçe olarak tahta geçmesi fikri giderek popülerlik kazanıyor. Anayasa’da değişiklik yapılması durumunda tahtın bir numaralı varisi ilan edilecek olan prenses Aiko da ülkede sevilen bir isim.Babası Akihito’nun sağlık sorunları gerekçesiyle tahttan çekilmesinin ardından görevi devralan Naruhito’nun sadece bir kızı var... 19 yaşındaki Aiko, İmparator Naruhito’nun tek çocuğu ve doğumu ülkede ‘kadın imparator’ polemiğini başlatan olay. Çünkü Aiko doğduğunda tahtın başka varisi yoktu. Aiko’dan önce düşük yapan annesi Masako, başka çocuk doğurmadı. Harvard mezunu eski bir diplomat olan Masako, doğurması yönündeki baskıların yarattığı stres yüzünden 8 yıl hamile kalamıştı. Geçmişte ‘erkek çocuk doğurma stresi’ kaynaklı rahatsızlık yaşadığı yönünde haberler de yayınlanmıştı. Tahtın yine de bir varisi var. İmparator’un kardeşi Akişino’nun 14 yaşındaki oğlu Hisahito. Hisahito, prenses Aiko’nun aksine, doğumuyla ‘kadın imparator’ tartışmasını o dönem için bitiren isim. Ancak ona bir şey olursa ya da onun bir erkek çocuğu olmazsa, bir sonraki imparatorun kim olacağı belli değil. Anayasa’ya göre varlığı sembolik olsa da Japon Hanedanı ülkede büyük saygı görüyor, çokça önemseniyor. Bu yüzden bu tartışma ülke için kritik ve sonrasında ataerkil Japon toplumunda bir dönüşüm başlatabilecek kadar da önemli.
İmparatorların soyadı yok
Japonya’da tarih boyunca tek hanedan olduğu için imparatorların soyadı yok. Bugün tahtta oturan Naruhito, ilahi bir varlık olarak görülen son Japon imparatoru Hirohito’nun torunu. II. Dünya Savaşı sonrası ABD işgali altındayken, monarşinin ilahi statüsünden vazgeçildi ve imparator siyasi konulardan çekildi. Anayasa’ya göre İmparator’un görevleri sembolik. Milleti birleştirici bir unsur ve geleneği korumakla yükümlü. Baharda ilk pirinci ekmek, sonbaharda ilk ürünü toplamak gibi görevleri var. Ancak Japonların saltanata saygısı yüksek. Anketlere göre imparatorluk ailesine verilen destek yüzde 80’lerde. Bunda, 2019’da tahtı bırakan Akihito’nun 30 yıllık halka yakın performansının payı çok büyük.
Ulusal çiçek krizantem
Kasımpatı olarak bildiğimiz krizantemin Japonya’da kutsal bir önemi var. Dünyanın en uzun ömürlü hanedanının, bu uzun ömürlü çiçeği sembol olarak seçmesi tesadüf değil. 16 yapraklı bir krizantem, 1869’dan bu yana İmparatorluk Mührü. Ülkede İmparatorluk makamı da “Krizantem Tahtı” olarak anılıyor.
Kasımpatı olarak bildiğimiz krizantemin Japonya’da kutsal bir önemi var. Dünyanın en uzun ömürlü hanedanının, bu uzun ömürlü çiçeği sembol olarak seçmesi tesadüf değil. 16 yapraklı bir krizantem, 1869’dan bu yana İmparatorluk Mührü. Ülkede İmparatorluk makamı da “Krizantem Tahtı” olarak anılıyor.
