Zeytinyağı binlerce yıldır Akdeniz diyeti ve kültürünün temel bir parçası. Homeros'un "İlyada"sında "sıvı altın" olarak anılan zeytinyağı yüksek değerli bir küresel ihracat ürünü. 2022 yılında 22.3 milyar dolar değerinde olan zeytinyağı pazarının önümüzdeki on yıl içinde katlanarak artması bekleniyor. Ancak son iki yıldır yaşanan kıtlık İtalya, İspanya ve Yunanistan'da üretilen dünyanın en popüler sızma zeytinyağlarının fiyatını gerçek altına yaklaştırınca, Avrupa’da sahte zeytinyağı mafyası türedi.
Gaz yağı da içine girdi
ABD’de litresi 30 dolara kadar çıkan zeytinyağını ayçiçeği, kanola ve hatta gaz yağı ile karıştırarak satıyorlar. CNN’in haberine göre sadece geçen ay İspanya ve İtalya'da AB'nin kolluk kuvveti Europol bu tür bir suç çetesiyle bağlantılı 11 kişiyi tutukladı, yaklaşık 260 bin litre sızma ya da natürel sızma zeytinyağına el koydu. Ele geçen yağın "tüketime uygun olmadığı" açıklandı.
İtalya'nın tarım örgütü Coldiretti, kıtlık nedeniyle yüksek kaliteli zeytinyağının daha düşük ürünlerle karıştırılmasının yaygın bir uygulama haline geldiğini, dolandırıcıların yağa karakteristik yeşil veya sarı tonlarını vermek için giderek daha fazla klorofil veya beta karoten kullandığını açıkladı.
Sahte sızma zeytinyağı tehlikesi
Bu yıl Akdeniz yağ üretimi yüzde 41 azaldı. Bu da üreticilerin pazardaki talebi karşılayamamasına yol açtı. Akdeniz'in yağ üreten bölgelerindeki "tarım mafyası", sahte sızma zeytinyağına yöneldi.
Europol, "Zeytinyağını daha kalitesiz ve ucuz yağlarla karıştırıyorlar. Halk sağlığını da riske atıyorlar. Ayrıca suç çeteleri karışımlarını oluşturmak için kaliteli zeytine ihtiyaç duyuyorlar. Yunanistan ve İtalya'da hırsızlar, ağaçlara motorlu testerelerle saldırıp zeytin yüklü dalları kesip çalıyorlar. Zeytin depolarında hırsızlık olayları da arttı” açıklaması yaptı.
Zeytinyağı üzerinde birçok hile var
Avrupa Komisyonu'nun 2022 raporuna göre, zeytinyağı Avrupa'da en çok hileli etiketlenen ve en sık soruşturulan gıdalardan biri.
Sızma zeytinyağı fiyatları yakın zamanda düşecek gibi görünmüyor. Avrupa Birliği'ne göre, 2022'deki İspanyol kuraklığının ardından, İspanya'dan (dünyanın en büyük sızma çeşit üreticisi) zeytinyağı fiyatları yüzde 80'den fazla arttı. Geçen yılki hasat ortalamanın altında olmamasına rağmen İtalyan yağının fiyatı yüzde 66 zamlandı.
Bu yıl her iki ülke de ciddi üretim sıkıntısı yaşadı, bu da 2024 ihracat sezonu için fiyatların daha da yükselmesinin beklendiği ve pazarı suçlular için daha da cazip hale getirdiği anlamına geliyor.
Türkiye’de durum ne?
İspanya’nın ardından ikinci en büyük zeytin üreticisi haline gelen Türkiye’de farklı bir durum var. Geçen yıl İspanya ve İtalya’da kuraklıktan üretim neredeyse yarıya inerken, Türkiye’de tarihi bir artış yaşadı. Zeytinde yüzde 71 artış ile 2.9 milyon ton, zeytinyağında ise yüzde 79 artış ile 421.7 bin ton üretim gerçekleşti. Ancak bu yıl Türkiye’de de yok yılı ve üretimin azalması bekleniyor. Zeytinyağında geçen yıl 74 lira olan alım fiyatı bu sezon 295 liraya yükseldi. Zeytinyağı litresi 350-400 TL’den raflara kondu ama 600 TL’ye kadar yükselmesi bekleniyor.
