Donald Trump döneminde uygulanan çip ihracat kısıtlamalarının ardından geçen üç ay içinde, en az 1 milyar dolar değerinde gelişmiş Nvidia yapay zeka işlemcisi Çin'e ulaştı. Financial Times’ın satış sözleşmeleri, şirket belgeleri ve doğrudan bilgi sahibi kişilerle yaptığı analiz, ABD’nin Pekin’in yüksek teknoloji hamlelerini sınırlama çabalarının ne derece etkisiz kaldığını gözler önüne seriyor.
Yasağa rağmen Çin’de karaborsada yaygın şekilde satılan Nvidia’nın B200 işlemcisi, ABD’de OpenAI, Google ve Meta gibi dev şirketler tarafından en yeni yapay zeka sistemlerini eğitmekte kullanılıyor. Bu çipin Çin’e satışı ise ABD tarafından yasaklanmış durumda.
Mayıs ayında, Çinli distribütörler B200 çiplerini, Çinli yapay zeka şirketlerine hizmet veren veri merkezlerine satmaya başladı. Bu gelişme, Trump yönetiminin, Biden dönemi kurallarına uygun olarak geliştirilen ancak daha düşük performanslı H20 çipinin satışını da durdurmasının hemen ardından yaşandı.
Çin'de yasak yok ancak gri bölgede
ABD yasalarına göre Nvidia’nın kısıtlı çiplerini Çin’e gönderen ve satan kişi ya da kuruluşlar yasayı ihlal ediyor. Ancak Çin’e ulaştıktan sonra bu çipleri almak ve satmak, gerekli gümrük vergileri ödendiği sürece Çin yasalarına aykırı değil.
Nvidia CEO’su Jensen Huang, geçtiğimiz hafta yaptığı açıklamada, ABD yönetiminin Çin’e özel olarak geliştirilen H20 çiplerinin satışına yeniden izin vereceğini duyurdu. Ancak bu karar öncesindeki üç aylık süreçte Çin'in Guangdong, Zhejiang ve Anhui eyaletlerindeki satıcılar B200’ün yanı sıra H100 ve H200 gibi diğer kısıtlı işlemcileri de satıyordu.
Financial Times tarafından incelenen sözleşmelere ve kaynaklara göre, bu dönemdeki toplam satış miktarı 1 milyar doları aştı.
Nvidia ise “AI çiplerinin yasa dışı yönlendirilmesine dair elimizde bir kanıt yok” diyerek kendilerinin bu satışlarla bağlantısı olmadığını belirtti. Şirket şu açıklamayı yaptı:
“Kaçak ürünlerle veri merkezi inşa etmeye çalışmak, hem teknik hem ekonomik açıdan kaybettiren bir yaklaşım. Biz yalnızca yetkili ürünlere destek sağlıyoruz.”
Tek bir satıcı 400 milyon dolar kazandı
Anhui merkezli ve ismi Türkçeye “Çağın Kapısı” olarak çevrilen bir şirket, B200 satışlarının en büyük oyuncularından biri. Şirketin, Trump’ın H20 çipini yasaklayacağına dair söylentilerin arttığı Şubat ayında kurulduğu görülüyor. Şirket, aynı isimle Şanghay'da kaydedilmiş bir grup tarafından tamamen sahiplenilmiş.
Satışa sunulan B200 çipleri, sekiz çipten oluşan raf sistemleri içinde, diğer gerekli bileşenlerle birlikte geliyor. Yaklaşık 150 kg ağırlığındaki bu sistemler veri merkezlerine doğrudan takılabiliyor. Mayıs ortasında Çin’de toplu satışa sunulduğunda bir rafın fiyatı 4 milyon yuan seviyesindeyken, şu anda 3-3.5 milyon yuan (yaklaşık 489 bin dolar) arasında değişiyor. Bu da ABD satış fiyatına göre %50 prim anlamına geliyor.
Kaynaklara göre, “Çağın Kapısı” şirketi Mayıs ayından bu yana her biri yüzlerce raf içeren en az iki sevkiyat aldı. Şirketin doğrudan veya ikinci el satıcılar aracılığıyla yaptığı satışların toplamı yaklaşık 400 milyon dolara ulaştı.
Şirketin kayıtlı merkezi, kriptografi odaklı devlet destekli bir sanayi parkında bulunuyor. Ancak FT’nin ofisi ziyaretinde, şirketin henüz taşınmadığı görüldü. Önceki adres ise iki yıldır faaliyet gösteren bir emlak yatırım firması tarafından kullanılıyor ve şirketle bir bağlantıları bulunmadığını belirttiler.
ABD'li şirketin bilgisi dahi yok
FT’nin ulaştığı bilgilere göre, Çin’de satılan B200 raflarının çoğu ABD’li Supermicro tarafından monte edilmiş. Ancak şirketin bu kaçak satışlardan haberdar olduğuna dair herhangi bir bulgu yok. Supermicro yaptığı açıklamada, “ABD ihracat kontrol kurallarına tam uyum sağlıyoruz” dedi.
Bir Çinli veri merkezi yöneticisi ise durumu şöyle özetledi:
“İhracat kısıtlamaları, en gelişmiş Nvidia ürünlerinin Çin’e girişini engelleyemez. Sadece verimsizlik yaratıyor ve risk alan aracılar için büyük kar anlamına geliyor.”
Sosyal medyada açık satış, ‘deniz ürünleri pazarı gibi’
Çinli bazı satıcılar, Supermicro etiketli paketlerin fotoğraflarını sosyal medyada açıkça paylaşarak ürünleri pazarlıyor. Satış öncesinde test yapılabiliyor, alıcılar ürünleri yerinde kontrol edip doğrudan teslim alabiliyor.
Özellikle Xiaohongshu ve Douyin gibi platformlarda B200, H200, H100 ve 5090 gibi çiplerin tanıtım ve satış videoları yer alıyor. Ürün paketlerinde Supermicro’nun yanı sıra Dell ve Asus gibi Nvidia çiplerini sunucuya entegre eden markaların logoları da görülebiliyor. Ancak bu firmaların, ürünlerinin bu şekilde satıldığından haberdar olup olmadıkları bilinmiyor.
Dell ve Asus da yasal düzenlemelere sıkı sıkıya bağlı olduklarını, uyumsuz ortaklara karşı gerekli yaptırımları uyguladıklarını açıkladı.
Bir distribütör durumu şu sözlerle özetledi:
“Burası adeta bir deniz ürünleri pazarı gibi. Hiçbir şeyin eksikliği yok.”
En yeni modeller bile Çin’e giriyor, sıradaki hedef: B300
B200, daha karmaşık ve bakım gerektiren Grace Blackwell serisine göre daha kolay yönetilebilir ve güçlü olduğu için talep görüyor. Hatta Nvidia’nın en gelişmiş ürünü olan GB200 çiplerinin yer aldığı AI raflarının bile Çin’de satıldığı belirtiliyor.
Bir distribütör, GB200 raflarından 10 adet sattığını ve her birinin yaklaşık 5.6 milyon dolara alıcı bulduğunu iddia etti. FT bu bilgiyi bağımsız şekilde doğrulayamadı. Ancak sosyal medyada benzer fiyatlar ve “teslim edilebilir” ibareleri yer alıyor.
Bazı satıcılar şimdiden, bu yılın son çeyreğinde seri üretime geçmesi beklenen B300 çipleri için ön sipariş topluyor.
Yasa dışı yollar kapanırsa bile yeni rotalar bulunacak
ABD ihracat kontrolleri, Çinli teknoloji devlerinin doğrudan bu ürünleri satın almasını ve yasal destek almasını engellese de, daha küçük teknoloji, finans ve sağlık firmaları ile ABD’nin “yasaklılar listesinde” bulunan şirketler bu çipleri dolaylı yollarla alabiliyor.
Ancak bu satışlar, ABD ve Avrupa’daki dev veri merkezi kümeleriyle kıyaslandığında çok daha küçük ölçekli.
Trump yönetiminin H20 yasağını kaldırmasıyla birlikte birçok Çinli teknoloji şirketinin bu çipe geri döneceği düşünülüyor. Performansı hala geride olsa da, yasal olması cazibesini artırıyor. Karaborsa satışlar da bu gelişmenin ardından belirgin şekilde azaldı.
Güneydoğu Asya’da ara duraklar, yeni hedef Avrupa mı?
Uzmanlar, Çinli grupların kısıtlı çipleri almak için Tayland gibi Güneydoğu Asya ülkelerini ara durak olarak kullandığını belirtiyor. ABD Ticaret Bakanlığı, Eylül ayında bu ülkelere yönelik yeni ihracat kontrolleri getirmeyi planlıyor. Malezya da bu ay başında Çin’e yönelik AI çip ihracatını sıkılaştırdı.
Bu kontrollerin sıkılaştırılma ihtimali, alıcıların stokları artırmak için siparişlere hız vermesine neden oldu.
Ancak Çinli kaynaklar, tüm yollar kapansa bile yeni rotaların her zaman bulunacağını belirtiyor. Avrupa ülkeleri üzerinden gelen ilk sevkiyatlar şimdiden ulaşmaya başladı.
Son olarak Financial Times'a konuşan Çinli bir satıcı konuyla ilgili “Tarih boyunca defalarca kanıtlandı: Kar yüksekse, aracılar mutlaka bir yolunu bulur.” dedi.
Kaynak: Gazete Oksijen
