Birleşmiş Milletler Filistinli Mültecilere Yardım Ajansı'nın (UNRWA) başlıca bağışçıları, on binlerce Filistinli çalışanından yaklaşık 12'sinin Hamas'ın 7 Ekim'de İsrail'de düzenlediği saldırılara karıştığından şüphelenildiği iddialarının ortaya çıkmasının ardından ajansın fonlarını askıya aldı. Peki bu krizin sebebi ne? UNRWA hakkında bilinmesi gerekenler:
UNRWA ne işe yarıyor?
UNRWA 1949 yılında, 700 bin Filistinlinin evlerinden kaçtığı veya sürüldüğü İsrail'in kuruluşunu çevreleyen savaşın ardından BM Genel Kurulu kararıyla kuruldu. Bugün ajans, Gazze Şeridi, Batı Şeria ve komşu Arap ülkelerindeki geniş kamplardaki mültecilerden 5,9 milyon kişinin sivil ve insani ihtiyaçlarına hizmet ederek doğrudan 30 bin Filistinliyi istihdam ediyor. Gazze'de 13 bin kişiye istihdam sağlayan kuruluş, bölgedeki okulları, sağlık ocaklarını ve diğer sosyal hizmetleri yürütmenin yanı sıra insani yardım dağıtımı da yapıyor. Kurumun, Gazze'deki hizmetlerinin önemi, İsrail ve Mısır'ın uyguladığı ablukanın ekonomik çöküşe ve dünyadaki en yüksek işsizlik oranlarından birine neden olduğu 2005 yılından bu yana arttı.
İsrail'in 7 Ekim saldırılarının ardından savaşı başlatmasından bu yana yaklaşık bir milyon Gazzeli, yani bölge nüfusunun yaklaşık yüzde 45'i UNRWA'ya ait okul, klinik ve diğer kamu binalarında barınıyor. Gazze nüfusunun neredeyse tamamı gıda, su ve hijyen malzemeleri gibi temel ihtiyaçlar için UNRWA'ya muhtaç durumda. Çatışmaların başlamasından bu yana 150'den fazla UNRWA çalışanı öldürüldü ve bu da çatışmaları BM çalışanları için en ölümcül çatışma haline getirdi.
Ana bağışçıları kimler?
Bölgesel hükümetler ve Avrupa Birliği de dahil olmak üzere Birleşmiş Milletler üye devletlerinin katkıları, ajansın finansmanının yüzde 89'undan fazlasını oluşturuyor. Ajans ayrıca normal BM bütçesinden ve diğer BM organlarından gelen mali katkılardan da fon alıyor. 2022 yılında ajansın en büyük bağışçıları ABD, Almanya, Avrupa Birliği, İsveç, Norveç, Japonya, Fransa, Suudi Arabistan, İsviçre ve Türkiye oldu. Aralarında ABD, İngiltere, Almanya, İtalya, Hollanda ve İsviçre'nin de bulunduğu ülkeler, iddiaların ardından ajansa sağladıkları fonları askıya aldılar.
İsrail'in iddiaları neler?
İsrail'in ABD ile paylaştığı ve Reuters tarafından incelenen altı sayfalık bir dosyaya göre, 7 Ekim saldırılarında ajansın okullarında öğretmen olarak çalışan dokuzu UNRWA çalışanı olmak üzere 12 kişi yer aldı. İddialara göre 10'u İsrail topraklarına düzenlenen ve savaşçıların bin 200 kişiyi öldürdüğü ve 240'tan fazla kişiyi rehin aldığı baskına doğrudan katıldı, diğer ikisi ise baskına yardım etmek üzere çağrıldı.
Başbakan Binyamin Netanyahu baskına katılan UNRWA personelinin sayısının 13 olduğunu söyledi. Dosyada İsrail'in UNRWA'nın 190 Hamas ve İslami Cihat savaşçısının istihdam ettiğine dair daha geniş kanıtlara sahip olduğu da belirtiliyor.
UNRWA İsrail'in suçlamaları hakkında ne diyor?
UNRWA, 7 Ekim saldırılarına katıldıklarına dair İsrail'in kanıtları olduğunu öğrendikten sonra personelini işten çıkarmak için hızlı hareket ettiğini söyledi. UNRWA, fonlarında yapılacak kesintilerin tüm misyonunu tehlikeye atabileceğine ve Gazze'de zaten felaket boyutlarında olan insani durumu daha da kötüleştirebileceğine inanıyor. UNRWA Başkanı Philippe Lazzarini, "Özellikle UNRWA'nın sözleşmelerini feshederek ve şeffaf bir bağımsız soruşturma talep ederek derhal harekete geçtiği göz önüne alındığında, "Küçük bir grup personele yönelik iddialara tepki olarak ajansa sağlanan fonların askıya alındığını görmek şok edici" dedi.
Ajans sözcüsü pazartesi günü yaptığı açıklamada, fonların devam etmemesi halinde UNRWA'nın Gazze ve bölge genelindeki faaliyetlerini Şubat ayı sonundan sonra sürdüremeyeceğini söyledi. UNRWA yıllardır mali baskı altında bulunuyor. Ocak 2023'te 1,6 milyar dolar fon talebinde bulunmuş ve operasyonlarının risk altında olduğunu söylemişti.
İsrail yıllar boyunca UNRWA hakkında ne söyledi?
İsrailli yetkililer uzun zamandır ajansın görevinin sona erdiğini ve personeli arasında, okullarında ve daha geniş sosyal misyonunda İsrail karşıtı duyguları beslediğini savunarak ajansın lağvedilmesini talep ediyor. UNRWA bu nitelendirmeye şiddetle karşı çıkıyor. Netanyahu Pazartesi günü UNRWA'nın "Hamas ile delik deşik" olduğunu söyledi. Netanyahu, "UNRWA okullarında İsrail'i yok etme doktrinleri öğretiliyor; terörizm doktrinleri, terörizmi yüceltme, terörizmi övme" ifadelerini kullandı.
Netanyahu geçmişte İsrail'in en büyük müttefiki ve ajansın en büyük bağışçısı olan ABD'ye desteğini geri çekmesi çağrısında bulunmuştu. Donald Trump yönetimini ajansın fonlarını kestiği için övdü. UNRWA geçmişte başka tartışmalarla da karşı karşıya kaldı. Ajansın başkanı 2019 yılında bir suiistimal soruşturması nedeniyle istifa etmişti. 2014 yılında Birleşmiş Milletler Başkanı, UNRWA'ya ait boş bir okulda roketlerin bulunması ve daha sonra kaybolması üzerine alarma geçtiğini ifade etti.
