Rusya’da Kamçatka Yarımadası açıklarında Çarşamba sabaha karşı (30 Temmuz 2025) kaydedilen 8,8 büyüklüğündeki sarsıntı, şimdiye dek ölçülen en güçlü altıncı deprem oldu ve ardından Pasifik’teki sahil yerleşimleri için şiddetli tsunami dalgaları uyarıları tetiklendi.
Tsunami alarmı verilen bölgelerden Oarai, Japonya’nın Ibaraki eyaletindeki kıyıya vuran dalgaların drone görüntüleri, depremin geniş coğrafi etkisini gözler önüne serdi. Pasifik’in hem Asya hem de Kuzey Amerika “ateş çemberi” boyunca Japonya, Rusya, ABD (Alaska, Hawaii, Kaliforniya, Oregon, Washington), Kanada’nın Britanya Kolumbiyası, Meksika, Peru, Ekvador, Filipinler, Tayvan, Çin ve daha birçok sahil eyaleti ve ülkesinde tsunami uyarı ve tahliye ilan edildi.
Bu büyük doğal felaket, aynı zamanda hava ulaşımını da aksatarak Alaska, Hawaii ve Kuzey Amerika’nın Pasifik kıyılarında uçuşların yön değiştirmesine yol açtı.
Depremin ve tsunaminin gerçek yıkım boyutu henüz tam olarak bilinmiyor, ancak tarihsel olarak 2004 Hint Okyanusu Tsunamisi (yaklaşık 230 bin can kaybı, 10–13 milyar dolar altyapı zararları) ve 2011 Japonya Tōhoku Tsunamisi (18 bin 500 can kaybı, 235 milyar dolar maddi zararlar ve nükleer kriz) gibi olaylar, tsunami tehlikesinin ne denli ölümcül olabildiğini gösteriyor.
Tarihte bu zamana dek gerçekleşen en büyük yıkıma yol açan tsunamiler şöyle sıralanıyor:
1. Hint Okyanusu Depremi ve Tsunamisi (2004)
26 Aralık 2004’te Sumatra açıklarında 9,1 büyüklüğünde bir deniz altı depremi, 15 metreyi aşan dev dalgalar yaratarak Sri Lanka’dan Endonezya’ya, Türkiye’den Kenya’ya kadar 13 ülkede kıyı toplumlarını vurdu. Yaklaşık 230.000 kişinin yaşamını yitirdiği felaket, modern tarihinin en ölümcül tsunamisi olarak kayıtlara geçti ve on milyarlarca dolar altyapı ile ev yıkımına yol açtı.
2. Tōhoku Depremi ve Tsunamisi (2011)
11 Mart 2011’de Japonya’nın kuzeydoğusunda 9,0 büyüklüğündeki deprem, Fukuşima Daiçi nükleer santral krizine zemin hazırlayan 10 metreyi aşan tsunami dalgalarını doğurdu. 18.500’den fazla can kaybı ve 235 milyar dolar’ı bulan ekonomik zarar, ülkenin afet yönetimi ve nükleer güvenlik politikalarını bütünüyle yeniden şekillendirdi.
3. Krakatoa Volkanik Tsunamisi (1883)
Sunda Boğazı’ndaki Krakatoa Adası’nın patlaması sonucu 27 Ağustos 1883’te oluşan deniz dalgaları, Endonezya kıyılarında en az 36.000 kişiyi öldürdü. Patlama enerjisi dünya atmosferine kadar yayılarak küresel iklimi geçici olarak soğuturken, kıyı yerleşimlerinin çoğu tümüyle yıkıldı.
4. Peru-Şili Tsunamisi (1868)
13 Ağustos 1868’deki 8,5’lik deprem, Peru ve Şili kıyılarını 10 metreyi aşan dalgalarla vurdu. Tahmini 25.000 kişi hayatını kaybetti ve dönemin parasal değerleriyle yaklaşık 300 milyon dolar zarar oluştu; felaket, Güney Amerika’nın batı kıyılarındaki ilk kapsamlı tsunami kayıtları arasında yer alır.
5. Unzen Depremi ve Tsunamisi (1792)
17 Nisan 1792’de Japonya’nın Shimabara Yarımadası’nda meydana gelen heyelan, deniz tabanına devasa bir kaya kütlesi yığarak 100 metreyi aşan yerel tsunamiler oluşturdu. Tsunami ve artçı sarsıntılar birlikte 15.000’den fazla kişiyi öldürdü ve bölgedeki köylerin onarılamaz ölçüde tahribatına neden oldu.
6. Aleut Adaları Depremi ve Tsunamisi (1946)
1 Nisan 1946’daki 8,6 büyüklüğündeki deprem, Alaska’nın Aleut Adaları’nda 30 metrelik yerel dalgalar yaratıp Hawaii’de de 10 metreyi bulan tsunamiye yol açtı. Yaklaşık 165 kişi hayatını kaybetti; olay, Pasifik Tsunami Uyarı Sistemi’nin kurulmasına zemin hazırladı.
7. Cascadia Depremi ve Tsunamisi (1700)
17 Ocak 1700’de Kuzeybatı Amerika’nın Cascadia bölgesindeki 9,0’lık deniz altı depremi, Japonya’nın kuzey kıyılarında da tsunamiler oluşturdu. Yerli halk efsanelerinde izleri kalan felakette kesin can kaybı bilinmese de “binlerce” olduğu tahmin ediliyor ve bölgedeki yerleşim risk haritalarını güncellemeye devam ettiriyor.
8. Şili Büyük Depremi ve Tsunamisi (1960)
22 Mayıs 1960’ta şiddeti 9,5 olarak kaydedilen ve şimdiye dek ölçülen en büyük deprem, Şili’de 1.600’ü aşkın can kaybına ve 550 milyon dolar (1960 değeriyle) zararına neden oldu. Oluşan tsunami dalgaları Pasifik’in öteki kıyılarına, Hawaii ve Japonya’ya kadar ulaşarak küresel çapta uyarılar verdi.
9. Pangandaran Tsunamisi (2006)
17 Temmuz 2006’da Java’nın güney kıyısında 7,7 büyüklüğündeki deprem, Pangandaran bölgesinde 7–10 metreyi bulan dalgalar oluşturdu. Yaklaşık 700 kişi yaşamını yitirdi; köyler, balıkçı tekneleri ve turistik tesisler büyük tahribat gördü.
10. Lituya Bay Megatsunamisi (1958)
9 Temmuz 1958’de Alaska’daki Lituya Bay’deki kaya heyelanı, 524 metreye ulaşan “mega-tsunami” dalgası yarattı; bilimsel ölçümlere göre en yüksek dalga rekoru halen bu olaya aittir. Kıyıdaki ağaçları kökünden söküp denize sürükleyen dalgada iki kişi yaşamını yitirdi, yerel ölçekte milyonlarca dolar zarar oluştu.
