The Guardian, bir yıl süren kapsamlı bir araştırmayla, tıbbi personel olmadan doğumu (freebirth) teşvik eden Free Birth Society (FBS) hakkında dikkat çekici bulgular ortaya koydu. Araştırma, FBS çevresindeki söylem ve uygulamaların, farklı ülkelerde gecikmiş müdahaleler, ciddi anne sağlığı riskleri, uzun süren doğumlar, bebek ölümleri ve ağır bebek yaralanmalarıyla bağlantılı olduğunu gösteriyor.
The Guardian’ın aktardığına göre FBS, ABD’nin Kuzey Carolina eyaletinden yürütülen ve “kadınların yardımsız doğum yoluyla ‘doğal gücüne kavuşmasını’ savunan” bir organizasyon. Yapı, doula olarak çalışmış fakat sağlık eğitimi ya da resmî midwifery (ebe) nitelikleri bulunmayan iki sosyal medya figürü tarafından yönetiliyor: Emilee Saldaya ve Yolande Norris-Clark.
Dernek, milyonlara ulaşan podcast bölümleri, ücretli bir çevrim içi topluluk, yüzlerce dolarlık video rehberler ve “radikal doğum destekçisi” yetiştirdiğini iddia eden çevrim içi okullar aracılığıyla büyük bir gelir elde ediyor.
The Guardian’ın finansal analizine göre, FBS’nin 2018’den bu yana 13 milyon doların üzerinde gelir elde etmiş olabilir.
The Guardian'ın soruşturması; yüzlerce saatlik podcast ve video, FBS’nin eğitim materyalleri, grup içi yazışmalar, eski çalışanlarla görüşmeler, 60’tan fazla FBS etkisindeki anneyle yapılan mülakatlar, tıbbi kayıtlar, acil durum mesajları ve hukuki belgeler üzerine kurulu.
Gazete, tespit ettiği tüm vakalarda yalnızca FBS materyallerinin yönlendirdiği kararları ve bu kararların tıbbi sonuçlarını incelemiş durumda.
Bulgular: Çatışan tıbbi iddialar, yanlış yönlendirmeler ve ölümler
The Guardian’ın üç ayrı dosyasında özetlenen sonuçlara göre FBS’yle bağlantılı riskli yönlendirmeler dört başlıkta toplanıyor:
1. Tıbbi olarak hatalı veya tehlikeli iddialar
The Guardian’ın görüştüğü dört uzman (profesörler, ebeler, obstetrisyenler), FBS materyallerinde yer alan çok sayıda iddianın tıbben yanlış, yanıltıcı veya “hayati tehlikeye yol açabilecek nitelikte” olduğunu söylüyor.
FBS kurucularının çeşitli içeriklerde öne sürdüğü iddialar arasında şunlar bulunuyor:
- “Göbek bağını paslı bir çatal ile kesmek bile güvenlidir, mikrop teorisine inanmıyorum.” Uzmanlar bunu “son derece tehlikeli” olarak niteliyor.
- Plasentanın parçası içeride kaldığında eşin “elle çıkarmaya çalışabileceği” ifadesi. Profesyonel ebeler, bu işlemin ciddi enfeksiyon ve kanama riski taşıdığını belirtiyor.
- Yeni doğan bir bebeğin nefes almadan 10–15 dakika bekleyebileceği iddiası. Guardian’ın görüştüğü araştırmacılara göre bebek ilk 1 dakikada nefes almıyorsa resüsitasyon gerekir; 5 dakikanın üzeri kalıcı beyin hasarı risklidir.
- “Antibiyotik asla alınmamalıdır” yönlendirmesi. Uzmanlara göre idrar yolu enfeksiyonu veya böbrek enfeksiyonu tedavisiz kalırsa anne ve bebek için ağır sonuçlar doğabilir.
- “Mavi bebek oksijenle doludur ve korkulacak bir şey yoktur” iddiası. Obstetrisyenlere göre bu yanlış; mavi görünüm oksijen yetersizliği belirtisidir.
Bu örnekler uzmanlar tarafından Guardian'a “yanlış”, “bilim dışı”, “riskli” veya “ölümcül sonuçlara yol açabilir” şeklinde değerlendirilmiş durumda.
2. FBS ile ilişkili ölümler ve ağır sağlık sorunları: 48 vaka tespit edildi
The Guardian'ın değerlendirmesine göre dünya genelinde 48 vaka, FBS'nin söylem veya materyalleriyle bağlantılı görünüyor. Bunların çoğu ABD ve Kanada’da; ancak İsviçre, Fransa, Güney Afrika, Tayland, Hindistan, Avustralya, Birleşik Krallık ve İsrail’e de yayılmış durumda.
Araştırmada yer alan 18 vaka, doğrudan kaynak belgeler, mesajlaşmalar ve anne röportajlarıyla incelendi ve The Guardian bu 18 doğumun ortak noktasının “FBS yönlendirmelerinin karar alma süreçlerinde belirleyici rol oynaması” olduğunu aktarıyor. Bu vakaların bir kısmı şöyle özetleniyor:
- Gabrielle Lopez (ABD): 2022’de bebeği doğum kanalında sıkıştı. Hastaneye daha önce yapılan uyarıya rağmen FBS materyalleri nedeniyle riskleri düşük görmesi, doğum sırasında tıbbi yardım almaması sonucunda, bebeği Esau ciddi beyin hasarıyla hayatta kaldı.
- Lorren Holliday (ABD): 2018’de beş gün süren doğumda Saldaya’dan mesaj yoluyla sık sık öneri aldı. Guardian’ın gördüğü 100’den fazla mesaj, FBS liderinin, Holliday’i hastaneye gitmemesi yönünde cesaretlendirdiğini gösteriyor. Holliday’in bebeği Journey Moon ölü doğdu.
- Nicole Garrison (ABD): Freebirth sonrasında ağır kanama geçirdi, ilk ambulansı FBS öğretileri nedeniyle geri çevirdi. Daha sonra bilincini kaybedip yeniden çağırılan ekip tarafından hastaneye yetiştirildi. Hayatta kaldı ancak Guardian’a göre durum, FBS'nin kanama riskini küçümseyen söylemine dayanıyordu.
- Camille Voitot (Fransa): 2024’te oğlu Marlow’u doğum sırasında kaybetti. Sonrasında danışmanlık aldığı Norris-Clark, Guardian’ın aktardığına göre, ölümün “kötü bir sonuç sayılmayabileceğini” söyledi. Voitot, FBS’nin gerçek riskleri nasıl perdelediğini sonradan fark ettiğini aktarıyor.
Guardian ayrıca, FBS topluluğu içindeki kayıpların sıklıkla görünmez kılındığını, yeni üyelere aktarılmadığını, eleştirel yorumların silindiğini ve kayıp yaşayan kadınların zaman içinde topluluktan sessizce uzaklaştığını yazıyor.
3. Doğum sırasında doğrudan yönlendirme: FBS’nin lideri doğumlarda mesaj trafiği yürütüyor
Guardian’ın incelediği mesajlaşmalar ve tanıklıklara göre, FBS lideri Emilee Saldaya doğumlar sırasında,
WhatsApp, mesaj veya çağrı yoluyla, acil tıbbi belirtilere rağmen, kadınlara “devam etmeleri” veya “hastaneye gitmemeleri” yönünde etkide bulunmuş.
Öne çıkan bulgular arasında:
- Holliday vakasında beş gün boyunca düzenli mesajlaşma; buna rağmen Saldaya’nın kamuoyunda “hiç tanımıyorum” demesi.
- Haley Bordeaux vakasında doğum sırasında tıbbi acil duruma rağmen, Guardian’ın aktardığına göre Saldaya’nın “bu preeklampsi değil” diyerek yanlış yönlendirmesi.
- Bordeaux doğumu sağ atlattı ancak geçici körlük ve birkaç inme geçirdi.
Bu etkileşimlerin çoğu Saldaya’nın “tıbbi sorumluluk taşımamak için” eğitimlerinde açıkça belirttiği bir ilkeyle çelişiyor: “Doğuma katılanlar asla müdahale etmemeli.”
4. Gelir modeli: Güvensizlikten beslenen bir ekonomi
The Guardian’a göre FBS’nin başarısı, sistemik sorunlarla birleşen bir zeminde büyüyor:
- doğum hizmetlerine düşük güven,
- hastanelerde kötü deneyimler,
- obstetrik şiddet iddiaları,
- sağlık sisteminin maliyetleri,
- kadınların “doğal doğum” arayışı.
FBS bu zeminde 300–400 dolarlık rehber videolar, 299 dolarlık “Lighthouse” üyelikleri, 6 bin- 12 bin dolarlık çevrim içi okullar satarak önemli bir gelir elde ediyor.
Guardian’a göre yalnızca “Radical Birth Keeper School”dan mezun olanların sayısı yaklaşık 1000 kişi. Bu programlar, tıbbi eğitim vermemesine rağmen, kendisini “autentic midwife / gerçek ebe” olarak konumlayan kişilerin artmasına yol açıyor.
Artan eleştirilere rağmen geri adım yok
FBS liderleri, eleştirilere “ana akım medyanın saldırısı” diyerek yanıt veriyor. Dezenformasyon iddialarını reddediyorlar. Bazı tanıtım dilini yumuşatsalar da içeriklerini değiştirmiyorlar.
2025 itibarıyla “midwifery school” ismini “mentor institute” yaparak hukuki riskleri azaltmaya çalışıyorlar.
Guardian ayrıca topluluk içinde eleştirel seslerin bastırıldığını, itiraz eden öğrencilerin kurstan atıldığını, olumsuz deneyim aktaran annelerin yorumlarının silindiğini aktarıyor.
Uzmanlar ne diyor? Guardian’ın görüştüğü tıp otoriteleri değerlendirdi
Uzmanların ortak kanaati şu: FBS’nin bazı önerileri kanıta dayalı değildir, bazıları yanlış ve tehlikelidir, bazıları ise “ölümcül sonuçlara yol açabilir.”
Öne çıkan uzman değerlendirmeleri arasında Lancashire Üniversitesi'nden Prof. Soo Downe "Freebirth özellikle ilk gebeliklerde risklidir. FBS’nin iddiaları tıbbi açıdan doğru değildir" diyor.
Yale Üniversitesi'nden Dr. Michelle Telfer ise "Doğan bebeklerin %15’inin nefes alma desteğine ihtiyacı olur. Müdahalenin gecikmesi kalıcı beyin hasarı yaratabilir." uyarısında bulunuyor.
Plasentayı partnerin çıkarması önerisinin hayati bir risk taşıdığına dikkat çeken 25 yıllık ebe Mary Littlefield, "Erken doğumda evde doğum önerisi de tehlikeli" diyor.
Guardian’ın ortaya koyduğu tablo: Yeni bir tarikat
The Guardian’ın araştırmasının belki de en çarpıcı sonucu, FBS’nin yalnızca yanlış tıbbi iddialar ve tehlikeli doğum yönlendirmeleriyle değil, aynı zamanda topluluk içinde kurulan yüksek kontrol mekanizmalarıyla dikkat çekmesi. Gazeteye konuşan eski üyeler, FBS’de zamanla “eleştirinin dışlandığı”, “olumsuz deneyimlerin silindiği”, “ayrılanların dışlandığı” ve grubun liderlerine yönelik sorgusuz bağlılık beklendiğini anlatıyor. Bazıları, FBS’den uzaklaştıktan sonra yaşadıkları süreci açıkça “tarikattan çıkmak”, “deprogramming” ya da “beyin yıkamasından kurtulmak” olarak tanımlıyor.
Guardian’ın kaynaklarına göre FBS’nin liderleri, görüş ayrılıklarını “saldırı”, eleştirileri “düşmanlık” olarak niteliyor; doğum kaybı yaşayan kadınların anlatıları topluluktan hızla siliniyor; itiraz eden öğrenciler kurslardan çıkarılıyor. Aynı zamanda, doğum sürecinde yaşanan kayıplar “kişisel sorumluluk”, “ruhsal yolculuk” ya da “doğumun doğal sonuçları” olarak çerçevelenerek hesap verebilirlik bulanıklaştırılıyor.
Bu yapı, Guardian’ın aktardığı uzmanlara göre, tıbbi açıdan tehlikeli olduğu kadar psikolojik olarak da yüksek baskı yaratan, üyelerini dış dünyaya karşı kapalı bir düşünce sistemine yönlendiren bir “kültvari ekosistem” oluşturuyor. Birçok eski üye (özellikle bebeğini kaybedenler) örgütten uzaklaştıktan sonra “seslerinin kısıldığını”, “sorgulama cesaretlerinin bastırıldığını” ve topluluğun doğum kayıplarını sistematik olarak görünmez kıldığını ifade ediyor.
Guardian’ın soruşturması, FBS’nin giderek büyüyen dijital takipçi kitlesi içinde tıbbi gerçeklikten kopuk bir dogma, “tam teslimiyet”, “lider merkezli bir yapı” ve “kesin itaat” gerektiren bir dilin hakim olduğunu; bunun da özellikle hamile kadınlar üzerinde güçlü, zaman zaman yıkıcı bir etki yarattığını gösteriyor.
Kaynak: Gazete Oksijen
