Sosyal medyada yayılan bir video siyah tişörtlü genç bir çocuğun yerde bir kan gölünün içinde yattığını gösteriyor. Üstünde bir kamera, yanında da bağırarak yol tarif eden bir adam var. Yahudilerin kullandığı kipa takmış iki adam ve İsrail Savunma Kuvvetleri (IDF) üniformalarına benzer yeşil askeri kıyafetler giymiş adamların çocuğun etrafında toplandığı görülüyor.
Bu video X'te (Twitter) yaklaşık 2 milyon kez görüntülendi. Mavi tiki buluna bir kullanıcı videoyu, "İsrail'in sahte ölüm görüntüleri yaratmaya çalıştığını gösteren video" başlığıyla paylaştı. Aslında söz konusu klip, İsrail işgali nedeniyle kaçan Filistinlilere odaklanan Empty Place adlığı bir kısa filmin sahne arkası görüntüleri. Video X'te yayılmadan önce TikTok'ta da paylaşıldı ancak orijinal TikTok gönderisine şu an ulaşılamıyor. Yine de görüntüler X'te dolaşmaya ve dikkat çekmeye devam etti. 2 milyon görüntülenme alan paylaşımın arkasındaki kullanıcı daha sonra videonun bağlamından koparılarak kullanılmış olabileceğini kabul etti.
LATEST: Several high-profile Israel i Generals captured by Hamas fighters#Israel #Palestine #Hamas #طوفان_الأقصى #Hezbollah #حماس pic.twitter.com/JMkH3a862x
— Hareem Shah (@_Hareem_Shah) October 8, 2023
Ancak bu tek seferlik bir olay değil. Hamas'ın cumartesi sabahı İsrail'e bir saldırı başlatmasından bu yana X, dünya genelinde gerilimi tırmandıran dezenformasyon ve yanlış bilgilerle dolup taştı. Dezenformasyon yanlış bilginin kasıtlı olarak yayılması anlamına gelirken, yanlış bilgi ise bir kişinin farkında olmadan yanlış bilgiyi yayması ya da doğru olduğuna inanmasıdır.
Yanlış görüntüler, sahte belgeler
TikTok kaynaklı olan ancak artık orada bulunmayan bir başka video, Hamas savaşçıları tarafından yakalanan yüksek profilli İsrailli generalleri gösterdiğini iddia ederek X'te 2 milyon görüntülenmeye ulaştı. Gerçekte ise video ilk olarak geçen hafta Azerbaycan devlet güvenlik servisinin resmi YouTube kanalı tarafından yayınlanmıştı ve ayrılıkçı Dağlık Karabağ hükümetinin tutuklanan eski liderlerini gösteriyordu.
Joe Biden'ın İsrail'e 8 milyar dolar yardım yaptığını öne süren sahte bir belge geçen hafta X'te yayınlandı ve 400 bin kez görüntülendi. Sahte not, ABD Başkanı'nın Temmuz ayında Ukrayna'ya 400 milyon dolar yardım yapılacağını duyurduğu notun düzenlenmiş bir versiyonuydu. Beyaz Saray'ın web sitesinde ya da sosyal medyada böyle bir belge bulunmuyor. Beyaz Saray NBC'ye belgenin sahte olduğunu doğruladı.
Rusya yararlanıyor iddiası
Rusya, X'te dezenformasyon yayma konusunda uzun süredir suçlu görülüyor ve İsrail-Hamas çatışmasından yararlanıyor gibi görünüyor. Pazartesi günü Rusya Güvenlik Konseyi Başkan Yardımcısı olan ülkenin eski devlet başkanı Dmitry Medvedev yaptığı paylaşımda, "Evet, NATO'daki dostlar, gerçekten anladınız, değil mi? Ukrayna'daki Nazi rejimine verilen silahlar şimdi İsrail'e karşı aktif olarak kullanılıyor" dedi.
Israeli propaganda machine at work. You can see a boy on the ground with fake blood and fake injury as they film and direct him.
— Holy Quran (@HolyQuranApps) October 9, 2023
They will sell this to the new stations and blame Hamas.#IsraelPalestineWar #Israel_under_attack #IsraelAtWar #IsraelHamasWar pic.twitter.com/9UNcaOq8Zb
Hamas'ın İsrail'e karşı kullanmayı planladığı silahların satışı için Ukrayna'ya teşekkür ettiğini gösteren bir başka video ise Rus paralı asker grubu Wagner ile bağlantılı bir X hesabı tarafından yayınlandı. O zamandan beri 300 bin fazla kez izlendi ve ABD'deki aşırı sağcı hesaplar da destek verdi. Şubat ayında Pentagon'un genel müfettişi Ukrayna'ya gönderilen silah ve yardımların üçüncü taraflara aktarıldığına dair bugüne kadar herhangi bir kanıt bulunmadığını bildirirken, Ukrayna istihbaratı bu hafta Rusya'yı Ukrayna'daki savaş alanlarından ele geçirdiği ganimeti Batı silahlarını Kiev'e desteği baltalamak için Hamas'a vermekle suçladı.
Araştırma kuruluşu Bellingcat'in kurucusu Eliot Higgins de BBC'ye ait olduğu iddia edilen ve Ukrayna'nın Hamas'a silah kaçırdığını gösteren bir Bellingcat araştırmasını içerdiği öne sürülen sahte bir videoyu işaret etti. Higgins bu videonun Rus sosyal medya kullanıcıları tarafından yayıldığını ancak bunun Rus hükümetinin bir dezenformasyon kampanyası mı yoksa tabandan gelen bir çaba mı olduğunun belirsiz olduğunu söyledi.
Endişelerin merkezinde Musk var
İsrail-Hamas çatışmasıyla ilgili sahte haberler konusunda artan endişelerin merkezinde, X'in sahibi ve platformda komplo teorileri ve antisemitizm yaydığı yönünde ciddi suçlamalarla karşı karşıya kalan ve bunu reddeden, kendini ifade özgürlüğü savaşçısı ilan eden Elon Musk yer alıyor. Musk, 2022'de Twitter'ı devralması ve yeniden markalaştırmasından bu yana, platformun küresel içerik denetimi, nefret söylemi ve tacizi ele almaktan sorumlu olan Güvenlik Konseyi'ni feshetti. Şirket bu ekibi yeniden organize etme planları olduğunu söyledi, ancak bunlar belirsizliğini koruyor.
Geçen yıl Musk, X'teki iki güvenlik başkanını kovdu ve sorumlulukları arasında içerik moderasyonu için vizyon ve strateji konusunda liderliğe danışmanlık yapmak da bulunan X'teki tehdit bozma eş başkanı ile yasal bir anlaşmazlığa kilitlendi. X, içerik moderatörleri yerine gerçekleri düzeltme sorumluluğunu büyük ölçüde kullanıcılara yükleyen kitle kaynaklı bir moderasyon programı olan Community Notes'u uygulamaya koydu.
Geçtiğimiz haftalarda Musk, platformda antisemitik içeriğin yayılması nedeniyle eleştirilmişti. Bir paylaşımında ifade özgürlüğü yanlısı, ancak her türlü antisemitizme karşı olduğunu söylerken, Anti-Defamation League direktörü Jonathan Greenblatt onu neo-Nazilerin mesajlarını güçlendirmekle suçladı. Birlik, Musk'ın siteyi satın almasının ardından X'teki antisemitik paylaşımların keskin bir şekilde arttığını ve Musk'ı dava açmakla tehdit ettiğini söyledi. Ayrıca komplo teorisyenlerinin düzenli hedefi olan Macar asıllı Amerikalı işadamı ve hayırsever George Soros'u hedef alan içerikler paylaştı.
Avrupa Komisyonu salı günü Musk'a bir mektup göndererek, Hamas'ın İsrail'e yönelik saldırısıyla ilgili olarak X'te sahte haberler ve yeniden düzenlenmiş eski görüntüler de dâhil olmak üzere dezenformasyon yapıldığı iddiaları konusunda kendisini uyardı. X'in AB'nin bilgi sağlama talebiyle işbirliği yaptığı ancak Brüksel'in daha ileri adımlar atmasının biraz zaman alacağı anlaşılıyor.
Amnesty Tech direktör yardımcısı Pat de Brún,"b Meta ve X gibi sosyal medya platform şirketlerinin, BM'nin iş dünyası ve insan haklarına ilişkin yol gösterici ilkeleri gibi uluslararası insan hakları standartları kapsamında açık sorumlulukları vardır ve bu sorumluluklar kriz ve çatışma dönemlerinde daha da artmaktadır" ifadelerini kullandı.
