İsrail ve Hamas arasında devam eden savaşın etkileri Orta Doğu'ya yayılırken, küresel tedarik zincirleri bir kez daha tehdit altında. Birkaç hafta önce, Yemen'de üslenen Husiler, İsrail'in Gazze'ye yönelik devam eden bombardımanına karşılık olarak Kızıldeniz ve Süveyş Kanalı üzerinden seyahat eden ticari nakliye gemilerine yönelik saldırılarını artırdı.
Durma noktasına gelmesine neden oldu
Tankerler ve kargo gemileri Yemen'den fırlatılan insansız hava araçları ve füze saldırılarının hedefi oldular. Her ne kadar verilen hasar çoğu durumda asgari düzeyde olsa da sadece bu tehdit bile Kızıldeniz'den geçen ticaret yollarının neredeyse durma noktasına gelmesine neden oldu.
Kızıldeniz neden bu kadar önemli?
Pompadaki benzin fiyatından en yeni elektronik cihazların bulunabilirliğine kadar her şey büyük ölçüde Cibuti ile Yemen arasındaki dar bir su boğazının güvenliğine bağlı: Babülmendep Boğazı. Husiler buradaki gemilere ateş açıyor. Dünyanın en yoğun nakliye kanalının bir parçası olan Babülmendep Boğazı, Süveyş Kanalı'na bağlanan Kızıldeniz'in güney girişini işaret ediyor.
Kanal, 150 yıldan uzun bir süre önce açıldığında küresel ticarette devrim yarattı ve ABD ile Avrupa ve Orta Doğu ile Asya arasında kestirme bir yol oluşturdu. Küresel konteyner trafiğinin yüzde 30'u da dahil olmak üzere küresel ticaretin yaklaşık yüzde 12'si Kızıldeniz'den geçiyor. Her yıl milyarlarca dolarlık ticari mal ve malzeme Kızıldeniz'den geçiyor ki bu da buradaki gecikmelerin dünya çapında önemli aksaklıklara yol açabileceği anlamına geliyor.
Husiler ne yapıyor?
Analistler, İran destekli grubun gezegendeki en önemli ticaret yolunu bu kadar kolay bozabilmesinden duydukları endişeyi dile getiriyorlar. Husiler Yemen'in başkenti Sana'daki üslerinden Süveyş Kanalı'na gitmek üzere Kızıldeniz'e açılan Babülmendep Boğazı'ndaki gemileri hedef alıyor.
Başlangıçta sadece İsrail'e giden gemilerin hedef alındığının söylenmesine rağmen, İsrail'le bağlantısı olmayan diğer ülkelere ait gemilerin de saldırıya uğramasıyla ticarete yönelik tehdit büyüdü. Buna karşılık olarak Fransız, İngiliz ve ABD donanma gemileri bazı insansız hava araçlarını ve füzelerini düşürdü ve pazartesi günü ABD, gemileri saldırılara karşı korumak amacıyla Kızıldeniz'in güneyinde devriye gezmeyi kabul eden ülkelerden oluşan bir koalisyon kurduğunu açıkladı. Husi liderliğinin bir üyesi olan Muhammed el-Buhaiti, Al Jazeera'ye verdiği demeçte, grubunun ABD'nin Kızıldeniz'e konuşlandırabileceği herhangi bir koalisyona karşı koyacağını söyledi.
Kesinti deniz taşımacılığını nasıl etkileyecek?
En yakın etki Süveyş Kanalı ve Kızıldeniz üzerinden seyahat eden gemilerin sigortalanma maliyetlerindeki artış oldu. Tipik olarak, gemiler yüksek riskli bölgelerden geçerken sigortacılarını bilgilendirmeli ve ek bir prim ödemeli. Nakliye şirketleri tarafından ödenen bu risk primi Aralık ayı başında gemi değerinin sadece yüzde 0,07'si iken son günlerde yaklaşık yüzde 0,5-%0,7'ye yükseldi.
Pazartesi günü, bir grup önde gelen deniz sigortacısı da Kızıldeniz'de yüksek riskli olarak gördükleri alanı genişletti, bu da daha fazla geminin prim ödemek zorunda kalacağı anlamına geliyor. Bunun sonucunda Kızıldeniz üzerinden mal taşımanın maliyeti haftada on binlerce dolar arttı. Ancak çoğu tüccar için bu risk çok büyük.
Geçtiğimiz hafta Maersk, Hapag Lloyd ve MSC gibi önde gelen denizcilik şirketleri Kızıldeniz'i kullanmama kararı aldı. Düşünce kuruluşu Atlantik Konseyi'nin bilgilerine göre, pazar payına göre en büyük on denizcilik şirketinden yedisi Kızıldeniz'de taşımacılığı askıya aldı. Bazı gemiler Afrika'nın güney ucundaki Ümit Burnu'na yönlendiriliyor ve bu da yolculuk süresini iki haftaya kadar uzatıyor. Pazartesi günü BP de bu eyleme katılarak Kızıldeniz üzerinden yapılan tüm petrol ve gaz sevkiyatını durdurdu.
Tüketiciler üzerindeki etkisi ne olacak?
Petrol ve doğal gaz fiyatları BP'nin Kızıldeniz üzerinden sevkiyatları durdurduğu haberiyle yükseldi. Analistler, gemilere yönelik saldırıların devam etmesi ve daha fazla petrol şirketinin Kızıldeniz üzerinden sevkiyatı durdurması halinde, enerji maliyetlerinin daha da artabileceğini söylüyor. Bu arada nakliye şirketlerinin önünde ikili bir seçenek var: Kızıldeniz'den geçme riskiyle ve bunun beraberinde getirdiği artan sigorta maliyetleriyle yüzleşmek ya da gemilerini başka rotalara yönlendirmek. Her iki seçenekte de navlun oranları yükselecek ve teslimatlarda gecikmeler yaşanacak, bunun maliyeti de tüm tedarik zincirini etkileyecek.
Atlantik Konseyi, bu aksaklığın Covid-19 salgını, Rusya'nın Ukrayna'yı işgali ve birçok ülkede görülen önemli parasal sıkılaştırma nedeniyle hala toparlanmakta olan küresel ekonomi için güçlü bir rüzgar yaratabileceğini söyledi. Dünyanın dört bir yanındaki merkez bankacıları enflasyonla mücadelede zafer ilan etmenin eşiğindeyken, petrol ve gazdaki artış, küresel tedarik zincirindeki aksaklıkla birleştiğinde, bu başarıları altüst etme tehdidinde bulunabilir.
