Cumartesi günü paralı Wagner birliklerinin kısa süreli bir isyanla Moskova'ya doğru ilerlediğine dair haberler patlak verdiğinde, güney Çin'den bazı işadamları Rusya'ya giden mal sevkiyatlarını durdurmaları için yoğun bir şekilde fabrikaları aramaya başladı.
Wagner Çinli yatırımcıları korkuttu
Reuters'ın haberine göre Şubat 2022'deki Ukrayna işgalinden bu yana Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in liderliğinin en büyük sınavı olan Wagner isyanı 24 saati dolmadan kısa sürede sona ererken, yaşanan bu gelişme Pekin'deki bazı yatırımcıları en yakın müttefikine bağımlılıklarını sorgular hale getirdi.
Çin'in güneyindeki Fujian eyaletindeki Çinli ihracatçıyı temsil eden bir ticaret grubunun başkanı olan Shen Muhui, Rusya'ya otomobil parçaları, makine ve hazır giyim ihraç eden üyeleri arasındaki mücadeleyi hatırlatarak, "Büyük bir sorun olacağını düşündük" dedi.
Sevkiyatlarını durduranlar var
Kriz hafiflemiş olsa da Muhui "Bazı insanlar daha sonra ne olacağından emin olmadıkları için kenarda kalmaya devam ediyor" diye ekledi ve sevkiyatları durduran şirketlerin isimlerini vermekten kaçındı.
Çin hafta sonu yaşanan olayları önemsiz göstermeye çalıştı ve Rusya'nın "özel askeri operasyon" olarak adlandırdığı Ukrayna'yı işgal etmesinden kısa bir süre önce Moskova'ya destek verdi.
Çin Rusya ile bağlarını sorguluyor
Ancak Pazartesi günü üst düzey bir ABD'li yetkili, hafta sonu yaşanan ayaklanmanın Pekin'in içe kapanık liderliğini tedirgin ettiğini ve Çin içindeki ve dışındaki bazı analistlerin Pekin'in Moskova ile siyasi ve ekonomik bağlarını gevşetmesi gerekip gerekmediğini sorgulamaya başladığını söyledi. Singapur merkezli güvenlik analisti Alexander Neill, "Bu 'sınırsız' dostluğun üzerine bir sinek kondu" sözleriyle durumu betimledi.
Çin, Rusya'nın en büyük ticaret ortağı olarak biliniyor. İkilinin ticaret hacmi 2022'de yaklaşık 185 milyar dolara ulaştı, her yıl yüzde 30 büyüme kaydedildi. Aynı zamanda dolardan uzaklaşma adımı olarak kendi ülkelerinin ulusal para birimleri cinsinden yapılan ödemelerin payı da artıyor
Sona erdirilen isyanı Rusya'nın "iç işleri" olarak nitelendiren ve Moskova'nın durumu istikrara kavuşturma çabalarını desteklediğini ifade eden Çin Dışişleri Bakanlığı ek bir açıklama yapmadı.
Ukrayna savaşında Rusya'nın en kanlı çarpışmalarından bazılarını gerçekleştiren Wagner özel ordusunun komutanı Yevgeniy Prigojin, çok sayıda savaşçısının dost ateşiyle öldürüldüğünü iddia ettikten sonra silahlı isyana önderlik etti. Ancak paralı askerlerin lideri, savaşçıları Moskova'ya yaklaşırken ve yaklaşık 800 km (500 mil) boyunca neredeyse hiç direnişle karşılaşmazken Cumartesi akşamı aniden ayaklanmayı sona erdirdi.
Kriz ortaya çıkarken yorum yapmayan Çin, Pazar günü Dışişleri Bakanı Qin Gang'ın Pekin'de Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı ile sürpriz bir toplantıya ev sahipliği yapması üzerine bir açıklama yaptı.
Dostluk ABD ve NATO'ya karşı oluştu
Çin ve Rusya'nın ilişkilerinin temelinde, ABD'nin hakim olduğu bir dünya ve güvenliklerini tehdit eden NATO askeri ittifakının genişlemesine karşı ortak bir muhalefet yatıyor.
Çin Devlet Başkanı Şi Jinping, bu yılın başlarında üçüncü dönem başkanlık koltuğuna oturduktan sonra ilk yurtdışı gezisini "sevgili dostu" Putin ile görüşmek üzere Moskova'ya yaptı.
Devlet tarafından işletilen Çin gazetelerindeki milliyetçi yorumcular Putin'in isyanı bastırmak için gösterdiği hızlı çabaları alkışlarken, eleştirel söylemin sıkı bir şekilde kontrol edildiği Çin'de bile bazıları Pekin'in Rusya'ya oynadığı bahsi sorgulamaya başladı.
Şanghay merkezli uluslararası ilişkiler uzmanı Shen Dingli, Çin'in "Rusya'ya yönelik söz ve eylemlerinde daha temkinli olacağını" söyledi.
Çin'de çatlak sesler yükseliyor
Bazı Çinli akademisyenler daha da ileri gitti. Pekin'deki Çin Siyaset Bilimi ve Hukuk Üniversitesi'nde profesör olan Yang Jun, Cumartesi günü yayınlanan bir yorum yazısında Çin'in "Rusya tarafından bir savaş bataklığına sürüklenmesini" önlemek için Ukrayna'yı doğrudan desteklemesi çağrısında bulundu.
Çince yayın yapan Singapur gazetesi Lianhe Zaobao da "Mevcut durumun ve savaşın gidişatının gelişmesiyle birlikte Çin, Rusya ve Ukrayna konusundaki pozisyonunu daha doğru ayarlamalı, tavrını netleştirmeli ve kararlı bir şekilde tarihin galiplerinin yanında durmalıdır" diye yazdı.
Putin, Çin Devlet Başkanı Şi'nin Moskova ziyareti öncesinde Çin için şu ifadeleri kullandı:
“Gezegendeki ‘dalgalar ve rüzgarlar’ arasında, uluslararası ilişkilerde yakın işbirliği yapıyoruz ve ‘çalkantılı bir akıntının ortasındaki bir kaya gibi’ omuz omuza durarak dış politika pozisyonlarımızı etkin bir şekilde koordine ediyoruz, ortak tehditlerle mücadele ediyoruz ve modern zorluklara cevap, tepki gösteriyoruz”
Yang'ın makalesinin Wagner isyanından önce yazılıp yazılmadığı ise belli değil. Ancak Çin merkezli diğer akademisyenler Pekin'in bu olay nedeniyle Rusya'ya karşı tutumunu değiştirmeyeceğini söyledi.
Yatırımcıların kafası karışık
Çin, Rusya'nın en büyük ticaret ortağı; Pekin otomobilden akıllı telefona kadar her şeyi Rusya'ya ihraç ediyor ve dünyanın geri kalanında yaptırımlarla karşılaşan ucuz Rus ham petrolünü alıyor. Ancak bu yılın ilk beş ayında Rusya ile Çin arasındaki ticaretin yüzde 40 oranında artmasını sağlayan enerji sektöründe bile Çin'de bazı sıra dışı işaretler var.
Çin devlet enerji şirketlerinin üst düzey yöneticileri, Rusya'daki yeni yatırımlar konusunda yorum yapmak için henüz erken olduğunu söylerken Oxford Enerji Çalışmaları Enstitüsü Çin Enerji Araştırmaları Başkanı Michal Meidan, "Rusya'nın savaşı kaybetmesi ya da ülke yönetiminde değişiklikler olması halinde, bu durum Çinli yatırımcılar için büyük belirsizlikler yaratacaktır" dedi.
Moskova bastırıyor Pekin ağırdan alıyor
Çin hükümetinin de temkinli davrandığını belirten Meidan, Moskova'nın bastırmasına rağmen Pekin'in iki ülkeyi birbirine bağlayacak yeni ve büyük bir doğalgaz boru hattı için henüz bir anlaşma imzalamadığına dikkat çekti.
Çin, Rusya ekonomisi için hayati önem taşısa da, Moskova'nın Ukrayna'daki savaşının en sert eleştirmenleri arasında yer alan ABD, Avrupa Birliği ve Japonya gibi ülkelerle yaptığı ticaret, Rusya ile olan ilişkilerini gölgede bırakıyor.
Rusya'ya uzun vadeli yatırım anlamsız
Avustralya Ulusal Üniversitesi'nde siyaset bilimci olan Wen-Ti Sung, "Pekin'in Putin'in Rusya'sıyla ilişkilerinde daha dikkatli olması için daha fazla nedeni var. Uzun vadede güvenilir bir şekilde hayatta kalamayacak birine uzun vadeli yatırım yapmanın bir anlamı yok" şeklinde konuştu.
