Kenya ve Brezilya'da ölümcül baraj patlamaları, Çin'in güneyinde bir dağın yamacından aşağı kayan bir otoyol, Dubai'de su altında kalan havaalanı pistleri, Avustralya'da sular altında kalan maden ocakları: Dünyanın büyük bir bölümü sular altında. Son haftalarda gerçekleşen aşırı yağışlar ve öldürücü seller hem konumları hem de güçleri bakımından beklenmedikti.
Bu tür sellere hazırlıksız altyapı ile birleşen yoğun yağışlar, birçok kıtada ölüm, yıkım ve toplu tahliyelere neden oldu. Güçlü sağanak yağışlar, küresel sıcaklıklarda rekor kırılan bir yılın doğal hava koşullarını daha da güçlendirmesinin bir sonucu. Yerküre ısındıkça daha da ıslanıyor. Basitçe söylemek gerekirse, hava ne kadar sıcaksa, o kadar fazla su tutuyor.
Bilim insanları, yıl boyunca rekor düzeyde seyreden küresel sıcaklığın ve buna eşlik eden sağanak yağışların istatistiksel bir hatadan mı ibaret olduğunu, yoksa ulusal altyapıyı test edecek, sigorta primlerini yükseltecek ve küresel gıda üretimini zorlaştıracak daha sıcak ve daha yağışlı bir geleceğe doğru yeniden ayarlama gerektirip gerektirmediğini hala bilmiyorlar. Meteorologlar ve iklim bilimcilere göre, bu Nisan ayında meydana gelen sellerin her birinde, fırtınaların oluşması için belirli bir dizi hava koşulu bir araya geldi.
Yağmur miktarı olağandışı
Bu bahar fırtınaları sırasında yağan yağmur miktarının olağandışı olduğunu söylüyorlar. Örneğin Doğu Afrika ülkeleri, Ulusal Hava Servisi İklim Tahmin Merkezi'nin verilerine göre, Nisan ayı boyunca, bölgeye bağlı olarak normal miktarın altı katına kadar yağmurla ıslandı. Sağanak yağışların şiddeti tahribata neden olabilir. Kenya'nın Nai1robi kenti yedi günlük bir süre içinde yağmur nedeniyle barajlar patladı, kasabalar çamura gömüldü ve kent sokakları ölümcül nehirlere dönüştü. Dubai'de tek bir günde uluslararası havalimanının pistleri en az bir yıllık yağmurun altında kaldı.
Ay boyunca rekor yağış Çin'in güneyindeki Guangdong eyaletini sular altında bıraktı ve geçen hafta pazartesi günü bir otoyolun bir bölümü dağlık bir alanda çökerek 48 kişinin ölümüne neden oldu. Eyalet 127 milyon insana ve Çin'in teknoloji ve imalat devlerinin çoğuna ev sahipliği yapıyor ve bunların çoğu güney kıyı şeridinde yer alıyor. Brezilya, ülkenin güneyindeki Rio Grande do Sul eyaletine 24 saat içinde yağan yağmur geçen hafta en az 55 kişinin ölümüne, 70 kadar kişinin kaybolmasına ve 80 binden fazla kişinin yerinden olmasına neden olan kitlesel sel felaketinin ardından silahlı kuvvetlerini konuşlandırdı.
"Daha sıcak bir atmosfer daha fazla nem tutuyor"
Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi'nin baş bilim insanı Sarah Kapnick'e göre, küresel sıcaklıklardaki artışın devam edip etmeyeceğine dair sorular devam etse de, kesin olan şey, daha sıcak bir atmosferin daha sonra yağmur olarak düşen daha fazla nemi tutması, daha sıcak bir okyanusun ise havaya daha fazla su buharlaştırması. Kapnick, "Bu olaylar artık aşırı yağış ölçeğinde daha sık gerçekleşiyor. Dubai gibi yağmurlu olduğunu düşünmediğimiz yerlerde meydana geliyorlar, bu yüzden meydana geldiklerinde daha da şaşırtıcı oluyorlar" dedi.
Hint Okyanusu Dipolü yağışları artırdı
Geçen ay Doğu Afrika'da meydana gelen sel felaketi, her ne kadar yağmur miktarı yıl içinde değişiklik gösterse de Mart ayından Mayıs ayına kadar devam eden yağmur sezonunda meydana geldi. Bu kez yağışlar Hint Okyanusu Dipolü adı verilen bir hava modeli tarafından arttırıldı. Dipol, pozitif fazında sıcak suyu Afrika'nın doğu kıyılarına doğru iter, negatif fazında ise sıcak su Avustralya ve Endonezya'ya doğru geri çekilir. Londra Imperial College'da iklim bilimci olan ve Avrupa ve ABD'deki üniversiteler ve araştırma enstitülerinden bir grup bilim insanının oluşturduğu World Weather Attribution üyesi Joyce Kimutai'ye göre bu yıl dipol normalden daha güçlü ve bu da Hint Okyanusu'nun batı yakasındaki Kenya gibi bölgelerde şiddetli yağışlara neden oluyor.
Nisan ayı ortasında Arap Yarımadası'nda meydana gelen ve Dubai'yi durma noktasına getiren sel felaketi, 75 yıl önce kayıtların tutulmaya başlanmasından bu yana görülen en şiddetli sel felaketi oldu. Dünya Meteoroloji Örgütü'ne göre fırtına Türkiye üzerinde yavaş hareket eden bir alçak basınç sistemi olarak başladı ve daha sonra Arap Körfezi ve Kızıldeniz boyunca ilerlerken nem topladı. Normalde alçak basınç sistemleri yılın bu zamanlarında Avrupa üzerinde kalırdı ancak bu sistem güneye doğru hareket ederek Pakistan ve Afganistan'ın kuzeyinde de fırtınalara neden oldu ve haberlere göre şiddetli yağışlara yol açarak 50 kişinin ölümüne neden oldu.
El Niño'nun etkileri sürüyor
World Weather Attribution grubu tarafından yayınlanan Dubai fırtınasına ilişkin bir analiz, yağan yağmur miktarının muhtemelen Doğu Pasifik'te daha sıcak okyanus sıcaklıklarına yol açan ve tüm dünyadaki kuraklık ve yağış modellerini etkileyebilen bir Pasifik Okyanusu hava durumu modeli olan El Niño'dan etkilendiğini ortaya koydu. Ülkenin Ulusal Meteoroloji Enstitüsü'ne göre, mevcut El Niño 2023'te başladı ve yavaş yavaş azalıyor, ancak hala bir etkisi var ve geçtiğimiz hafta Brezilya'nın güneyindeki ölümcül yağmurlardan kısmen sorumlu. Raporda, tarihsel olarak kurak Arap Yarımadası'nın El Niño yıllarında El Niño olmayan yıllara göre daha fazla yoğun yağış aldığı belirtildi.
"Arazilerin emebileceği su miktarı sınırlı"
Kenya ve Kızıl Haç yetkililerine göre, Afrika Boynuzu'nda birkaç yıldır kuraklık yaşanırken, Kenya'daki sel felaketi, Talek Nehri'nin Maasai Mara Ulusal Koruma Alanı'ndaki kıyılarını aşmasıyla sular altında kalan 19 safari kampından helikopter ve tekneyle tahliye edilen turistler ve personel de dahil olmak üzere 165 binden fazla insanı yerinden etti. Imperial'den Kimutai, yıllarca süren kuraklığın ardından gelen aşırı ve uzun süreli yağış dönemleri arasında gidip gelmenin toprak ve bitki örtüsünün yağmur suyunu emmesini zorlaştırdığını söyledi.
Dartmouth College'da coğrafya profesörü olan Justin Mankin'e göre yağmur hasarı, suyun toprağa nüfuz edemediği Dubai gibi kentsel alanlarda ya da yiyecek veya yakıt için bitki örtüsünün kesildiği kırsal alanlarda daha kötü olabilir. Mankin, "Arazi yüzeyinin emebileceği sınırlı miktarda su var. Yapılı çevre, bu yağışın nasıl kanalize edileceğini şekillendirir ve insanlar için sel şeklinde bir tehlike oluşturur. İster Avustralya'nın doğusundan, ister Dubai'den ya da Çin'in doğusundan bahsediyor olun, tüm bu bölgelerde durum böyledir" dedi.
Ülkenin Meteoroloji Bürosu'na göre, Mart ayında Avustralya'yı vuran yüksek yağış miktarı, uzun vadeli ortalamanın yaklaşık yüzde 86 üzerinde gerçekleşerek ülkenin kayıtlara geçen en yağışlı üçüncü Mart ayı oldu. Tropikal bir kasırga o ay ülkenin uzak kuzey bölgesini vurarak yetkililerin sel nedeniyle yolları kapatmasına ve madencilik şirketlerinin faaliyetlerini askıya almasına neden oldu. Avustralya'nın kuzey kıyısındaki bir adada bulunan manganez madeninde, madencilik şirketi South32, fırtınanın maden ocaklarını sular altında bıraktığını ve bir nakliye yolu köprüsünün yanı sıra iskele ve liman altyapısına da zarar verdiğini söyledi. Madenci, rekor yağışların adayı vurduğunu söyledi.
