Ukrayna’nın liman kenti Mariupol’de, 1950’lerde inşa edilmiş ve kentin simgelerinden Saatli Bina, Rusya’nın kenti ele geçirmesinden sonra önce bombalandı, ardından da yıkıldı. Şimdi ise tarihi binanın yerinde, yalnızca Rus vatandaşlarına satışı yapılan yeni bir konut projesi yükseliyor. Binanın eski sakinleri ise bu sürecin dışında bırakıldı.
Saatli Bina, 2022’de restore edilerek dönemin belediye başkanı tarafından “Mariupol’ün yeniden doğuşunun sembolü” ilan edilmişti. Ancak aynı yılın mart ayında binaya isabet eden füze sonucu birçok kişi hayatını kaybetti. Aylar sonra bina tamamen yıkıldı.
Elena Pudak, binada annesine ait geniş bir dairenin bulunduğunu, ancak artık oraya geri dönme haklarının olmadığını söylüyor: “Biz, eski sahipler olarak orada bulunma hakkına sahip değiliz.”
Rusya destekli yerel yönetim, binlerce mülkü “sahipsiz” ilan ederek el koydu. Mülklerinden edilen Ukraynalılar için geri dönüş ve tazminat talepleri hem idari hem siyasi engeller nedeniyle her geçen gün zorlaşıyor. Rusya’dan gelen yeni yerleşimcilere ise yüzde 2 gibi düşük faizli konut kredileri sunularak yerleşim teşvik ediliyor.
Haklar sessizce ortadan kaldırıldı
Yeni konut projesi, Rusya İnşaat Bakanlığı'na bağlı şirketinin iştiraki tarafından hayata geçiriliyor. Orijinal binadan daha yüksek olan yeni yapıda, geniş daireler yerine küçük stüdyo daireler inşa edildi.
2022’de çıkan bir kararnameyle eski sakinlerin aynı adreste konut hakkı tanınması gerekirken, bu hak daha sonra sessizce ortadan kaldırıldı. İnşaat firması RKS Development, eski sakinlerin başvurularına yanıt vermedi. Şirket, projeye ait mimari görselleri ve satış planlarını Telegram kanalında paylaşarak satış ofisini açtı. Kısa sürede dairelerin tamamı satıldı. Bir emlakçıya göre alıcıların çoğu Rusya’dan geldi.
“Önerdikleri para bir mezar yeri almaya bile yetmez”
Ancak eski sakinlere sunulan tazminat miktarları, yeni daire fiyatlarının yaklaşık üçte biri düzeyindeydi. Bir sakin, “Önerdikleri para bir mezar yeri almaya bile yetmez” diyerek ödeme yapmayı reddettiklerini belirtti.
Amerika Birleşik Devletleri, 2023 yılı sonunda Roskapstroy ve iştiraklerine yaptırım uyguladı. Yeni projeye yapılan yatırımın önemli bölümü, daireleri önceden rezerve eden alıcılardan toplandı.
Saatli Bina’nın eski sakinleri, Donetsk Halk Cumhuriyeti adıyla anılan Rusya destekli yerel yönetime dava açtı ve Rus vatandaşı statüsündeki haklarının ihlal edildiğini öne sürdü. Geçen yılın sonunda ise mahkeme taleplerini reddetti.
