Ukrayna ve liberal Rus muhalefetinin ortak bir düşmanı var. Her ikisi de Devlet Başkanı Vladimir Putin'in saltanatının ve Ukrayna'ya karşı yürüttüğü savaşın sona ermesini istiyor. Ancak Putin'in en büyük muhalifi olan Rus muhalefet lideri Aleksey Navalni'nin ölümüne Ukrayna'nın verdiği tepki, iki taraf arasındaki kopukluğun derinliğini ortaya koydu. Aynı zamanda Putin'in iktidarı bitse bile iki komşu arasında kalıcı bir uzlaşma sağlamanın karmaşıklığının da altını çizdi.
Ülke içinde ve dünyanın dört bir yanında on binlerce Rus, Rusya'nın kalan son demokratik umudu olarak gördükleri kişinin kaybının yasını tutarak merhum siyasetçiye saygılarını sunmak için akın ederken, Ukrayna'da pek çok kişinin kuşkuyla baktığı bir adama verilen tepki düşmanca olmasa bile sessizdi.
Nalvani'nin eşi Yulia Navalnaya'nın Putin'e karşı mücadelede dizginleri ele alacağını açıklaması da benzer şekilde küçümseyici bir tepkiye yol açtı. Pek çok Ukraynalı Navalni'yi Batı'da olduğu gibi demokratik standartların taşıyıcısı olarak görmüyor. Rahatsızlık ve güvensizliğin bir göstergesi olarak Ukrayna'nın First Lady'si Olena Zelenska, Başkan Biden'ın Birliğin Durumu konuşmasına katılma davetini reddetti. Görüşmelere aşina olan yetkililere göre bunun nedeni, yorgunluğunu gerekçe göstererek daveti geri çeviren Navalnaya'nın yanına oturtulması planıydı.
"Tüm Ruslar'dan nefret ediyorlar"
İki tarafın sürtüşmelerinin nedenleri çok yönlü. Ukrayna'da pek çok kişi bu savaşı Rus yöneticilerin yüzyıllardır süren baskılarının son halkası olarak görüyor ve bu nedenle Navalni'ler de dahil olmak üzere liberal Rusları Rus toplumunun bir parçası olarak kabul ediyorlar. Navalni'lerin yakın arkadaşı Vladimir Ashurkov bu durumu, "Ukraynalılar ve Ruslar arasındaki ilişkiler genel olarak gergin. Ukraynalıları Rusya'dan nefret ettikleri için suçlayamazsınız ve çoğu durumda bu tüm Rusları kapsıyor" ifadeleriyle anlattı.
Rusya'nın liberalleri ise ince bir ipte yürüyor. Savaşa karşı çıkmaları onları, Putin ve rejiminin sürekli olarak Rusya'nın hayatta kalması için çok önemli olduğunu söylediği bir çatışmada kocaları, oğulları ve kardeşleri savaşmaya gönderilen binlerce aile de dahil olmak üzere kendi toplumlarının büyük bir kısmıyla karşı karşıya getiriyor.
Sadece kendi askerleri için savaşı kınıyorlar
Bu nedenle pek çok Ukraynalı, Rus muhalefetinin Ukraynalıların öldürülmesini ve topraklarının işgal edilmesini kınama konusunda yeterince ileri gitmediğini, bunun yerine ağırlıklı olarak Rus askerlerinin kayıplarına ve çatışmanın Rus nüfusu üzerindeki etkisine odaklanan bir Rus bakış açısıyla savaşa karşı çıktığını düşünüyor.
Yazlarını Ukraynalı büyükanne ve büyükbabasıyla geçiren Navalni, tarihsel olarak Rusların, Ukraynalıların ve Belarusluların tek bir halk olduğu ve 2014 yılında Putin tarafından yasadışı bir şekilde ilhak edilen Kırım'ın Rusya'nın bir parçası olduğu fikrini benimsemişti. Kendini Rus vatanseveri olarak tanımlayan Navalni, bir ara Putin karşıtı daha geniş bir koalisyon kurmak için aşırı milliyetçi gruplarla da yakınlaştı.
Son planı Ukrayna'ya tazminat ödenmesiydi
Ancak Navalni, son olarak geçen yıl Putin'in diktatörlüğünü yıkmak ve Ukrayna'yı Kırım da dahil olmak üzere 1991 öncesi sınırlarına geri döndürmek için 15 maddelik bir plan yayınlayarak bu açıklamalarından geri adım attı. Plan Ukrayna'ya tazminat ödenmesini ve Rusya'nın işlediği savaş suçlarının soruşturulmasını öngörüyordu. Yine de pek çok Ukraynalı ikna olmadı ve Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, Navalni'nin ölümünü Putin'in cani rejiminin son kanıtı olarak kınamakta gecikmedi ancak yine de Ukrayna'dan taziye mesajları da yağmadı. Hatta bazıları bu habere sevinerek "emperyalist bir şovenistin" ölümünü alkışladı.
"Ukrayna zaferine büyük zarar verdi"
Kyiv-Mohyla Business School'un önde gelen öğretim görevlilerinden Valeriy Pekar Facebook'ta yaptığı bir paylaşımda, "Navalni'nin hayatı Ukrayna zaferine hiçbir fayda sağlamadı, aksine büyük zarar verdi. Batı'da Rusya'da demokrasinin mümkün olduğu yanılsamasını körükledi" diye yazdı.
Ukraynalı filozof ve deneme yazarı Volodimir Yermolenko The Post'a verdiği demeçte Rus liberallerin Ukraynalılarla göz göze gelmeden önce "kat etmeleri gereken uzun bir yol" olduğuna inandığını söyledi. Yermolenko, "Daha büyük bir özeleştir ile emperyal geçmişin ve bugünün anlaşılması gerekiyor. Rus fikrinin gerçekte ne anlama geldiği konusunda. Rusya'da bunu hiç görmüyoruz" ifadelerini kullandı.
Ruslar neden Putin'e karşı çıkamıyor?
Ukraynalılar da Rus toplumunun Putin'i iktidarda tutması konusunda hayal kırıklığına uğradılar. Ne de olsa on yıl önce Ukraynalılar sokaklara döküldü ve kendi Rus yanlısı başkanları Viktor Yanukoviç'i devirdi, çıkan çatışmalarda 100'den fazla kişi Kiev'in çevik kuvvet polisinin müdahalesi nedeniyle hayatını kaybetti. Bundan önce 2004 yılında Ukraynalılar seçim hilelerini protesto etmek için Turuncu Devrim'i gerçekleştirdiler.
Pek çok Ukraynalı, Rusların neden aynı şeyi yapamadığını soruyor. Ukrayna silahlı kuvvetlerinde görev yapan Ukraynalı siyaset bilimci Petro Okhotin bir sosyal medya paylaşımında, "Tarih hapishanelerde yazılmaz. Değişim, şiddete, silahlara ve yeni kurumların kurulmasına karşı direnişle gerçekleşir" dedi. Rusya'nın geniş çaplı işgalinden birkaç saat önce duygusal bir konuşma yapan Zelenskiy, Rus halkını ayaklanmaya çağırmıştı. Zelenskiy, "Bu savaşı kim durdurabilir? Halk! Çok geç olmadan bunu şimdi durdurmanın zamanı geldi" dedi ve Rusça konuştu.
901 dava var
Ancak Ruslar isyan etmedi. Savaşa açıkça karşı çıkan küçük bir azınlık hızla tutuklandı ve uzun hapis cezalarına çarptırıldı. Rus siyasi gözlemci kuruluşu OVD-Info'ya göre şu anda savaş karşıtı protestoculara karşı açılmış 901 ceza davası var. Bir avuç Rus, kendi halkına karşı savaşmak üzere Ukrayna taburlarına katıldı ancak bu durum, Ukrayna ordusu için bağış toplamak gibi Rus muhalefeti arasında bir tartışma konusu olmaya devam ediyor.
Rus liberaller artık savaşacak araçlarının kalmadığını söylüyor. Muhalefet liderleri ya öldü ya da hapse atıldı. Savaşı protesto eden gençler bile tutuklandı. Navalni'nin ölümünden bu yana geçen haftalarda, basit bir çiçek bırakma eylemi bile siyasi bir meydan okuma gösterisine dönüştü. Anma törenlerinde ve cenazenin ardından çok sayıda kişi tutuklandı. 2 Mart'ta Navalni'nin Moskova'daki mezarına çiçek bırakmaya gelen ve tam adını söylemekten kaçınan 47 yaşındaki Anna, "Her şey daha da kötüye gidiyor, bir mucizeye ihtiyacımız var. Herkes kendi etkisi olmadan beklenmedik bir şeyin olmasını bekliyor. Artık güç sahibi olduklarını hissetmiyorlar" dedi.
"Rusya'daki insanlar da acı çekiyor"
Eşi Artyom Kamardin geçen yıl savaş karşıtı şiirler okuduğu için yedi yıl hapse mahkum edilen Moskova merkezli Rus insan hakları savunucusu Alexandra Popova, Rusya içindeki muhalefetin sindirildiğini anlattı. Popova, "Rus muhalefetinin gerçekten eksikliğini hissettiği şey Ukrayna'dan gelen sempati. Çok fazla agresif söylem olduğunu fark ettim, örneğin: 'Burada olanların suçlusu siz Ruslarsınız' gibi. Ama burada hapse atılan, işkence gören ve öldürülen pek çok insan var... Rusya'daki insanlar da acı çekiyor" ifadelerini kullandı.
