14 Mayıs'ta on milyonlarca seçmen, yirmi yıldır ülkeyi yöneten Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ı görevden alabilecek çok önemli bir seçimde cumhurbaşkanı ve parlamento için oy kullanmak üzere sandık başına gidecek. Bu, partisinin 2002 seçimlerinde kazandığı büyük zaferden bu yana Erdoğan'ın karşılaştığı en ciddi yarış olacak. Muhalifleri uzun süredir Erdoğan'ın eleştirse de, Erdoğan kendi tabanı arasında hala oldukça popüler. Onun yönetimi altında Türkiye'nin bölgesel ve uluslararası bir güç simsarı olarak rolü önemli ölçüde arttı. Seçim sonuçları da dünya gelinden yakından takip edilecek.
Erdoğan gerçekten kaybedebilir mi?
Türkiye'de yapılan kamuoyu yoklamaları iki ana blok arasında başa baş bir yarış olduğunu gösteriyor: Bir tarafta Erdoğan'ın Cumhur İttifakı, diğer tarafta ise Altılı Masa olarak adlandırılan karşı blok. Nisan ayında yapılan anketler Erdoğan'ın cumhurbaşkanlığı için en büyük rakibi Kemal Kılıçdaroğlu'nu az farkla önde gösteriyordu.
Ancak Kılıçdaroğlu'nun, modern Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ü bile geride bırakarak Türkiye'nin en uzun süre görev yapan lideri olan Erdoğan'ı devirebileceğine dair şüpheler devam ediyor. 69 yaşındaki Erdoğan, seçim kampanyasının son aşamalarında mitinglerin hızını artırdı. Genellikle günde birkaç konuşma yapıyor.
Erdoğan 2003 yılında başbakan olduğundan bu yana Türkiye'yi yönetiyor. 2014 yılında cumhurbaşkanlığı görevine gelene kadar da başbakanlık görevini sürdürdü. 2017 yılında yapılan referandumla cumhurbaşkanının yetkilerini genişletmeyi başaran Erdoğan, Türkiye'nin parlamenter sistemini cumhurbaşkanlığı sistemi ile değiştirdi ve başbakanlık makamını kaldırdı. Erdoğan'ın geniş ve sadık bir destekçi kitlesi var ve bu kitleyi bu yıl vergi indirimi, ev kredileri, enerji sübvansiyonları, yol ve köprü geçiş ücretlerinin artırılmayacağı vaatlerini içeren hızlı bir ekonomik program ile güçlendirmeye çalıştı.
Şubat ayında ülkenin güneyindeki şehirleri yıkan ve Türkiye ile komşu Suriye'de 50 binden fazla kişinin ölümüne neden olan iki depremin ardından hükümet, ilk müdahale ekiplerinin yavaş konuşlandırılması ve bina yönetmeliklerinin uygulanmaması nedeniyle depremzedeler tarafından eleştirildi. Kılıçdaroğlu, bu kadar çok binanın çökmesinin sistematik vurgun politikasının sonucu olduğunu söyledi. Erdoğan da muhalifleri hakkında aynı derecede sert konuştu ve geçen hafta muhalefet partisini teröristlerle işbirliği yapmakla suçladı.
Erdoğan ayrıca geçen hafta bir mitingde "Biz LGBT'lere karşıyız" diyerek muhafazakâr seçmen kitlesine hitap etmeye çalıştı. İstanbul'da bir zamanlar binlerce kişinin katıldığı onur yürüyüşleri 2015'ten beri yasak.
Muhalefet bu fırsatı değerlendirebilir mi?
Erdoğan'ın karşısında altı muhalefet partisinden oluşan bir ittifak var ve bu ittifak Kılıçdaroğlu'nu cumhurbaşkanı adayı olarak gösterdi. 74 yaşındaki eski devlet memuru 2010 yılında ana muhalefetteki Cumhuriyet Halk Partisi'nin (CHP) lideri oldu. Daha önce parlamento seçimlerinde partisini Erdoğan'ın AK Parti'sine karşı zafere taşıyamamış olsa da, bu kampanya sırasında kendisini seçmenlere yeniden tanıtmak için sosyal medyayı etkili bir şekilde kullandı.
Cesaretlenen bloğu, 2019'da büyük şehir belediye başkanlığı seçimlerinde zafer kazanan muhalif seçmenlerin desteğine güveniyor, özellikle de CHP üyesi Ekrem İmamoğlu'nun Erdoğan'ın seçtiği adayı mağlup ettiği İstanbul'da. Yükselen bir siyasi yıldız olan İmamoğlu, Kılıçdaroğlu tarafından CHP'li Ankara Belediye Başkanı Mansur Yavaş ile birlikte cumhurbaşkanı yardımcısı adayı olarak gösterildi. İmamoğlu, yaygın olarak siyasi amaçlı olduğu düşünülen bir davada kamu görevlilerine hakaret ettiği gerekçesiyle iki yıldan fazla hapis cezasına çarptırıldı. Kararın onanması halinde kamu görevinden men cezası ile karşı karşıya kalacak.
Her ne kadar Türkiye'nin meşhur kırılgan muhalefet partileri bu seçim öncesinde aralarındaki farklılıkları bir kenara bırakmayı başarmış olsalar da, Kılıçdaroğlu'nun kazanması onu milliyetçileri, İslamcıları, laikleri ve liberalleri içeren ittifak içinde farklı mücadelelerle karşı karşıya bırakabilir.
Kılıçdaroğlu, Erdoğan'ın popülaritesine zarar veren konulara odaklanarak, hayat pahalılığı kriziyle mücadele etme, cinsiyet eşitliğini koruma ve hukukun üstünlüğüne öncelik verme sözü verdi. Kılıçdaroğlu ayrıca ortodoks ekonomi politikalarına geri dönme ve parlamenter yönetim sistemini yeniden tesis etme, başbakanın rolünü geri getirme ve cumhurbaşkanının yetkilerini azaltma sözü verdi.
Seçim Avrupa ve NATO için ne anlama geliyor?
Belki de hiçbir Avrupa ülkesi Türkiye'deki seçimleri, NATO üyeliği Erdoğan tarafından engellenen İsveç kadar yakından izlemeyecek. Türkiye geçen ay Finlandiya'nın askeri ittifaka katılması yönünde oy kullanarak NATO'nun Rusya ile olan kara sınırını iki katına çıkarmış olsa da Erdoğan, Stockholm'ün militan PKK ile bağlantılı teröristleri iade etmeyi reddetmesini gerekçe göstererek İsveç'in üyelik teklifini bekletmeye devam ediyor.
Kılıçdaroğlu'nun dış politika başdanışmanı Ünal Çeviköz Mart ayında Politico'ya verdiği demeçte İsveç'in NATO hedeflerine engel olmayacağını söyledi. Çeviköz, "İkili sorunlarınızı NATO gibi çok taraflı bir örgüte taşırsanız, ülkenizle diğer tüm NATO üyeleri arasında bir tür kutuplaşma yaratmış olursunuz" dedi. Kılıçdaroğlu, Türkiye'nin Avrupa Birliği ile gerilen ilişkilerini yeniden canlandırma sözü vererek, ekonomik bağları derinleştirmenin ve göç ve mülteciler konusunda işbirliği yapmanın önemini vurguladı.
Seçim Ukrayna'daki savaşı için ne anlama geliyor?
Rusya'nın geçen yıl Ukrayna'yı işgal etmesinin ardından Türkiye hemen bir arabulucu olarak öne çıktı ve Moskova ile Kiev arasında diplomatik görüşmelerin ilk turuna ev sahipliği yaptı. Geçtiğimiz yaz Türkiye, Rusya'nın abluka altına aldığı tahıl sevkiyatının yeniden başlaması için BM arabuluculuğunda bir anlaşmanın imzalanmasına yardımcı oldu ve ev sahipliği yaptı.
Erdoğan bu konuda dengeleyici tavırlarıyla tanınıyor. Batı'nın Rusya'ya yönelik yaptırımlarına katılmamakta direndi ama Ukrayna'ya savaşta Rus hedeflerine karşı kullanılan insansız hava araçlarının satışına izin verdi. Rus petrolünü ithal etmeye devam ediyor ve hatta Mart ayında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Nisan ayında Türkiye'nin ilk nükleer reaktörünü ziyaret edebileceğini söyledi. Putin bunun yerine video bağlantısıyla katıldı.
Kılıçdaroğlu, cumhurbaşkanı seçilmesi halinde Türkiye-Rusya ilişkilerinin sağlam ve güvenilir bir şekilde devam etmesini sağlayacağını, arabuluculuk yapmaya devam edeceğini ve tahıl anlaşmasının uzatılması için çalışacağını ancak Ankara'nın bir NATO üyesi olarak statüsüne öncelik vereceğini taahhüt etti.
