ABD ve Çin arasında yeni bir uzay yarışı var. Çin uzay aracı Moğolistan'daki otlaklara inerek Ay'ın uzak tarafından aldığı ilk kaya örneklerini Dünya'ya getirdi. Başlı başına bilimsel bir atılım olan bu başarı, Çin'in 2030 yılına kadar Ay'a astronot gönderme ve 2035 yılına kadar bir Ay üssü inşa etme planını da ilerletti. Bu ivme, Ay'da üs kurma hedefleri olan Amerikalı yetkilileri endişelendiriyor.
Amaç: Kalıcı insan karakolu inşa etmek
Amerikalılar ve Sovyetler arasındaki ilk uzay yarışının aksine, ABD ve Çin'in amacı sadece Ay'a kısa bir yolculuk yapmak değil. Ay'ın en stratejik yeri olan güney kutbunda kalıcı insan karakolları inşa etmek. Her iki ülke de bir gün orada istasyonlar inşa etmeye hazırlanırken, yörüngede Dünya'daki gerilimlerin yaşanması muhtemel görünüyor.
Bazı ABD'li yetkililer Çin'in Ay'ı işgal etmeyi planladığından korkuyor. Çinli yetkililer de Amerikalılardan aynı şekilde şüpheleniyor ve güney kutbundaki ileri karakol için Rusya ve diğer dost ülkelerle işbirliği yapıyor. Rakip süper güçlerin ve müttefiklerinin Ay'ın stratejik öneminden faydalanmak için yarıştığı bir "Ay demir perdesi"nin ana hatları şimdiden ortaya çıkmaya başladı.
Çin ilerliyor
Chang'e 6 görevinin başarıyla tamamlanması, bir ölçüye göre Çin'in bu yarışta şimdilik önde olduğunu gösteriyor. Çin Ay programıyla 2013'ten bu yana Ay'a dört kez yumuşak iniş yaptı ve son görevde robot kollarla güney kutbuna yakın kayalar toplandı. Bu yıl iki ABD şirketi de NASA ile ortak olarak Ay görevleri başlattı. İniş araçlarından biri yere indikten sonra yan yattı. Diğeri ise teknik sorunlar nedeniyle iniş yapmayı denemedi. NASA'nın finanse ettiği en az iki özel görevin daha bu yıl içinde Ay'a gitmeye çalışması planlanıyor.
NASA üzerinde baskı yaratıyor
Tüm bunlar dünyanın en ünlü uzay ajansı üzerinde baskı yaratıyor. Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi, Artemis keşif programı aracılığıyla önümüzdeki yıllarda birden fazla iniş gerçekleştirmeyi, Ay yörüngesinde bir lojistik istasyon geliştirmeyi ve nihayetinde Ay yüzeyinde kalıcı kamplar kurmayı planlıyor.
Uzay gerilimi artıyor
ABD'nin Çin ile bir yarış içinde olduğu düşüncesi, 2017 yılında devlet tarafından işletilen Çin Bilimler Akademisi'nden bir bilim insanının televizyon röportajında Çin'in neden Ay'a gittiğini açıklamasıyla daha da güçlendi. Ye Peijian adlı bilim insanı "Evren bir okyanus gibidir. Ay Diaoyu Adaları, Mars ise Huangyan Adasıdır" dedi. Bu açıklamada Peijan Çin'in yanı sıra Japonya, Tayvan ve Filipinler'in de hak iddia ettiği tartışmalı Pasifik bölgelerinin Çince isimlerini kullandı. Ardından 2021 yılında Çin ve Rusya, Ay'ın güney kutbunda bir araştırma üssü kurmak üzere bir anlaşma imzaladı.
NASA'nın yöneticilerinden Bill Nelson, Çin'in toprak iddialarının Ay'da nasıl davranabileceğine dair bir uyarı niteliği taşıdığını söyledi. Nelson'a göre bu tür davranışlar önemli, çünkü Ay'ın güney kutup bölgesinde insan karakolları için gereken kaynakların karışımına sahip sadece birkaç nokta olabilir.
Yarış, yasal normları test edecek
Mevcut yarış, ilk uzay yarışının asla yapmadığı bir şekilde yasal normları test edecek. Aralarında ABD ve Çin'in de bulunduğu 100'den fazla ülke tarafından imzalanan onlarca yıllık Dış Uzay Anlaşması, genel olarak ülkelerin Ay üzerinde egemenlik iddiasında bulunmasını engelliyor. Ancak iki ülke aynı noktada bir ay üssü inşa etmeye çalışırsa ne olacağı belirtilmiyor.
