ABD'nin İsrail'e silah satışı, Washington'un Orta Doğu'daki en yakın müttefikine verdiği desteğin güçlü bir sembolü ve potansiyel olarak İsrail üzerinde güçlü bir etki aracıdır. Gazze'de ateşkes ihtimalinin askıda olduğu şu günlerde Biden yönetimi bu gücün siyasi sınırlarıyla yüzleşiyor. Biden yönetiminin aylar süren gecikmelerin ardından geçen hafta İsrail'e 20 milyar dolarlık silah anlaşması yapma kararı alması, Dışişleri Bakanı Antony Blinken'in Gazze'deki çatışmaları durduracak bir anlaşmaya varmak için son bir çaba olarak görülen Orta Doğu gezisinin hemen öncesinde geldi.
Dışişleri Bakanlığı yetkilileri geçen haftaki silah satışı duyurusunun ateşkes umutlarından bağımsız olarak kararlaştırıldığını söyledi. Ancak yönetim içinden bazı yetkililer, son günlerde Tahran'da üst düzey bir Hamas liderinin ve Beyrut'ta bir Hizbullah komutanının öldürülmesine karşılık İran'ın misilleme saldırısı düzenleyebileceği endişesiyle satışların ABD'nin İsrail'i desteklediğini göstermesini umduklarını söyledi. Duyurunun Kongre tatildeyken yapılması da bazı Demokrat eleştirmenlerin kamuoyundan tepki görme ihtimalini azalttı.
Eski bir İsrail hükümet yetkilisi olan Daniel Levy, Biden yönetiminin İsrail Başbakanı Netanyahu'yu bir ateşkes anlaşmasını benimsemeye teşvik etmeyi amaçlamış olabileceğini söyledi. Ancak bu yaklaşım nihayetinde geri tepebilir, çünkü Washington silah sağladığında Netanyahu kazandığını hisseder ve “Amerika'yı her zaman yaptığı gibi yönetebilir” diye ekledi. Satışlar arasında F-15 savaş uçakları, askeri araçlar, havan topları, tank mühimmatı ve füzelerden oluşan bir filo bulunuyor. Dışişleri Bakanlığı silahların çoğunun teslimatının 2026'ya kadar, uçakların ise 2029'a kadar başlamayacağını söyledi.
'Mikro yönetimin en kötü türü'
Silahlar onlarca yıldır ABD-İsrail ilişkilerinin temel bileşenlerinden biri oldu. İsrail yıllık 3 milyar dolardan fazla askeri yardım alıyor ve silah alımlarının çoğu ABD hükümetinin finansmanıyla yapılıyor. 7 Ekim sonrasında ABD hükümeti zaman zaman İsrail'e silah yardımında bulundu, hatta acil durum kuralını kullanarak İsrail'e top ve tank mermileri gönderdi. ABD ayrıca bazı satışları kamuoyuna açıklama yapmadan erteledi ve İsrail'i çatışmayı kontrol altına almaya teşvik etmek umuduyla bir bomba sevkiyatını durdurdu. Gazze'deki sivil kayıplar arttıkça, Biden yönetimi bu sevkiyatları hızlandırmayı durdurdu ve ardından Netanyahu'ya Gazze'nin güneyindeki Refah kentine yönelik saldırı planlarını azaltması için baskı yapmak amacıyla tek bir büyük bomba sevkiyatını durdurmaya karar verdi. Bazı gözlemciler, silahları elinde tutmanın İsrail üzerinde gerçekten önemli bir etkisi olup olmadığını sorguluyor. Satışla ilgili bilgi sahibi Cumhuriyetçi bir kongre yetkilisi "ABD savaşı Washington'dan yönetmeye çalışıyor diye ülkeler kendi savaşlarını sınırlamayacaklardır. Bu mikro yönetimin en kötü türüdür" dedi.
Politika değişikliği zor olabilir
ABD'li yetkililer, sivil ölümlerinin Biden yönetimini hayal kırıklığına uğrattığını, ancak silah satışlarında temel bir politika değişikliğine yol açmadığını söylüyor. Dışişleri Bakanlığı raporları İsrail'in ABD tarafından sağlanan silahları kullanırken insancıl hukuku ihlal etmiş olabileceğini tespit etti, ancak İsrail'in uluslararası hukuku ihlal ettiği sonucuna varmaktan kaçınarak satışların devam etmesine izin verdi. İsrail'e silah satışının sınırlandırılması siyasi açıdan da zor çünkü Netanyahu Amerikalı milletvekilleriyle doğrudan konuşmakta usta olduğunu kanıtladı. Washington merkezli bir düşünce kuruluşu olan Stimson Center'ın araştırma programlarından sorumlu kıdemli başkan yardımcısı Rachel Stohl'a göre silah satışlarının politikayı etkilemek için kullanılmasının zorlukları İsrail'in ötesine geçiyor. Stohl, "Silah satışlarının alıcı ülkenin politikalarını değiştirdiğine dair genellikle net bir gösterge yoktur. Olan şey, ülkelere belirli bir şekilde hareket etmeleri için örtülü bir izin vermemizdir" dedi.
