Z kuşağı Madagaskar'dan Fas'a sokakta: 5 soruda dünyayı saran gençlik eylemleri

Dünyanın farklı bölgelerinde son haftalarda yükselen gençlik hareketleri, Z kuşağının siyasete kayıtsız olduğu yönündeki önyargıları adeta boşa çıkarıyor.

Şimdilerde Katmandu, Jakarta, Rabat ve Antananarivo’da sokaklara çıkan gençler, hem hükümet politikalarına hem de derinleşen eşitsizliklere karşı kitlesel protestolar düzenlemeye devam ediyor. 

Geçtiğimiz aylarda da Z kuşağı tarafından örgütlenmiş bir dizi protesto dünya gündemine damga vurmuştu. Eylül başında Nepal'de başlayan protestolar kısa sürede ülke genelinde yayıldı ve hükümetin günler içinde düşmesine yol açtı. Gençler, ekonomik kriz, işsizlik ve yolsuzluklara karşı sosyal medyada örgütlenerek sokaklara çıktı. Hareketin en dikkat çeken yönü, lidersiz ve yatay bir yapıya sahip olmasıydı. Nepal’deki bu ayaklanma, Madagaskar ve diğer ülkelerdeki diğer gençlik hareketlerine de ilham verdi.

Bugünlerde, başta Fas ve Madagaskar olmak üzere Z kuşağı tarafından sanal platformlarda örgütlenen ve sosyal eşizliklere tepki gösteren protestolar sokakları karıştırmış durumda. 

Fas'ta Z kuşağı neden sokağa döküldü?

Fas İçişleri Bakanlığı, geçen hafta başlayan protestolarda üç kişinin öldüğünü açıkladı. Bakanlık, ölümlerin polis silahlarını ele geçirme girişimi sırasında yaşandığını savundu; ancak görgü tanıkları bu iddiayı doğrulamadı. İzin alınmadan yapılan gösteriler, ülkenin yıllardır gördüğü en büyük protestolardan biri olarak nitelendiriliyor.

Binlerce gencin Discord üzerinden örgütlendiği hareket, “daha onurlu bir yaşam, adil gelir dağılımı, işleyen sağlık ve eğitim sistemi” taleplerini öne çıkarıyor. Rabat’taki Sciences Po UIR’den sosyolog Mehdi Alioua France 24'a yaptığı açıklamada “Bu gençler meritokrasiye inanıyor ama kartların baştan işlerine karşı dizildiğini görüyor” dedi.

Fas'taki 'GenZ 212' protestolarında üç gösterici hayatını kaybetti

Madagaskar tarihinin en büyük protestolarının sebebi ne? 

Madagaskar’da sosyal medyada doğan “Gen Z  Madagascar” adlı grup, ülke tarihinde ilk kez gençleri merkeze alan bir dizi protesto düzenliyor. UNICEF verilerine göre nüfusun üçte ikisinin 30 yaşın altında olduğu ülkede, protestolar yatay, lidersiz ve spontane yapısıyla dikkat çekiyor.

Transparency International Başkan Yardımcısı ve siyaset bilimci Ketakandriana Rafitoson, bu niteliğin hareketi farklı kıldığını belirterek, “Bu protestolar iktidarı ele geçirme mantığıyla değil, yaşanabilir bir gelecek talebiyle ortaya çıktı” dedi.

Madagaskar’da gençlerin öfkesini, pahalı projeler ve yolsuzluk iddiaları büyüttü. Halkın büyük kısmı günde 2 dolardan az gelirle yaşarken, devletin Antananarivo’da yaptığı maliyetli teleferik projesi sembolik bir tepki odağına dönüştü. Aynı zamanda Cumhurbaşkanı Andry Rajoelina’nın oğlunun yıllık 150 bin euroya mal olan İsviçre’deki eğitimi, sosyal medyada öfke yarattı.

Protestoların ortak yönleri neler? 

Z kuşağı protestoları, sosyal medyanın dili ve estetiğiyle büyüyor. Hashtag’ler, yapay zekâ destekli görseller, hızlı videolar ve alaycı mizah, gençlerin en güçlü silahları haline geldi. Madagaskar’da protestocular, Asya’daki hareketlerden ilham aldıklarını dile getiriyor. Nepal’de eylül başında hükümeti deviren gençlik ayaklanması, Madagaskar’daki hareketin fitilini ateşledi.

Japon manga serisi One Piece’ten alınan korsan bayrağı da gençlerin sembolüne dönüştü. Endonezya ve Nepal’deki gösterilerde kullanılan bayrağın Madagaskar versiyonunda kafatası figürü yerel başlıkla süslendi.

Nepal'de 'Z kuşağı' isyanı: Başbakan istifa etti, parlamento ateşe verildi

Z kuşağı hükümetlerden ne istiyor? 

Gençler, Asya’dan Afrika’ya farklı ülkelerde benzer taleplerle sokakta. Moritanya’da stadyumlara yapılan dev harcamalar, Madagaskar’da pahalı teleferik ve lüks yaşam örnekleri, gençlerin öfkesini büyütüyor.

Rafitoson’a göre bu hareket, sadece ekonomik taleplerden ibaret değil: “Z kuşağı , artık başarısız bir sistem içinde hayatta kalmayı değil, onu kökten dönüştürmeyi tartışıyor. Bu, geçici bir başkaldırı değil; kuşaklar arası bir kırılma.”

Protestolar tarihin dönüm noktalarından biri olabilir mi?

Gençlik hareketleri lidersiz, yaratıcı ve esnek yapılarıyla öne çıksa da dağılma ve siyasi manipülasyona açıklar. Yine de uzmanlar, bu protestoların dünyanın birçok yerinde köklü değişimlere yol açabileceği görüşünde.

Alioua’ya göre, “Gençler, bağımsızlık kuşağının vaatlerinin gerçekleşmediğini düşünüyor. Bugün gördüğümüz şey, devlet krizinin en güçlü barometresi olarak gençlerin isyanı.”

Dünya genelinde yükselen bu yeni kuşak hareketleri, sadece ülkelerinde değil, küresel siyasetin de çehresini değiştirecek bir dönüm noktasına işaret ediyor.