Fransa'nın aşırı sağ ve sol partileri, Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve merkezci hükümetine karşı halkın şikayetlerine cevap vermek için yıllardır cömert harcama vaatlerinde bulundular. Şimdi ise kamuoyu yoklamalarına göre bu partiler 30 Haziran ve 7 Temmuz'da Ulusal Meclis için yapılacak erken seçimlerden birinci ve ikinci çıkabilirken Macron'un ittifakı uzak ara üçüncü sırada yer alacak. Aşırı sağcı Ulusal Birlik (RN)'in hükümette olması, solcu Yeni Halk Cephesi (NFP) ittifakının zaferi ya da en olası senaryo olan mali popülistlerle dolu koalisyon ihtimali yatırımcıları, iş dünyası liderlerini ve Fransa'nın AB ortaklarını sarstı.
Aşırı sağ ne yapmayı vaat ediyor?
Barclays'in baş Avrupa ekonomisti Silvia Ardagna “Bir sonraki hükümet uzlaşacak mı yoksa çıldıracak mı? Eğer çıldırırlarsa ... o zaman büyük bir çöküş olur” dedi. Marine Le Pen 2022 başkanlık seçimlerine, çoğunlukla hayat pahalılığı krizini hafifletmek için 100 milyar eurodan fazla (tüm rakamlar yıllıktır) harcama vaadi verdi. RN partisi henüz resmi bir program yayınlamadı, ancak oy verme gününe yakın bir zamanda önceliklerini teyit edeceğini söylüyor. Partinin başkanı ve başbakan adayı Jordan Bardella, bu belirsizliği son günlerde RN'nin bazı vaatlerini sulandırmak ve Macron'un Fransa'yı bir borç krizine sürükleyeceği iddiasıyla mücadele etmek için kullandı. Ancak korumayı planladığı önlemler bile büyük bir mali boşluk bırakacaktır. Bardella, önceliklerinden birinin enerji ve yakıttan alınan katma değer vergisini düşürmek olduğunu ve bunun maliyetinin 10 milyar ila 17 milyar euro arasında olacağını söylüyor ki bu da Brüksel'in onayını gerektirecek bir tedbir. Evlerde kullanılan temel ihtiyaç maddelerinden alınan KDV'nin düşürüleceğine dair daha önce verdiği sözü erteledi.
Bardella ayrıca Macron'un zor kazanılan emeklilik reformlarını iptal edeceğini ve "sonbahardan itibaren" tanımlanmamış bir noktada emeklilik yaşını 64'ten 62'ye geri çekeceğini söyledi. Bağımsız ekonomi kuruluşu OFCE'nin direktörü Éric Heyer, bunun 12 milyar ila 13 milyar euroluk bir açık yaratmasının beklendiğini söyledi. RN, en az 40 yıl çalışmış olanlar için emeklilik yaşını 60'a düşürmek istiyor. Bardella'nın söylediğine göre bu önlem 1.6 milyar euroya mal olacak. RN lideri, iktidara geldikten sonra diğer maliyetli önlemleri almadan önce bağımsız bir denetim gerçekleştirme sözü verdi.
RN planlarını nasıl finanse edecek?
Ekonomistler, RN'nin fikirlerinin ya mantıksız ya da küçük ölçekli olduğunu söylüyor. Parti, Fransa'nın AB bütçesine yaptığı katkıyı 2 milyar euro azaltacağını iddia ediyor ancak bunu denerse Brüksel, Paris'in aldığı AB fonlarını sınırlayabilir. RN daha önce göçü azaltarak ve yabancı uyruklular için sosyal yardım ödemelerini ve sağlık hizmetlerini keserek 9 milyar euro tasarruf edeceğini söylemişti.
Tespit edilen mali tedbirlerden biri, aralarında Fransız devi CMA CGM'nin de bulunduğu deniz taşımacılığı şirketlerine yönelik vergi indirimlerinin sona erdirilmesi. Geçen yıl 5,6 milyar euro değerinde olan bu miktar Covid-19 salgını sırasındaki rekor ciroya dayanıyordu ve 2022'de 3,8 milyar euro olarak gerçekleşti. RN ayrıca dolandırıcılıkla mücadele ederek 15 milyar euro tasarruf edebileceğini söyledi. Ancak Heyer bu politikanın çok muğlak olduğunu söyleyerek “Programlarını finanse etmek için dolandırıcılıkla mücadele edeceklerini söylediklerinde, bunu nasıl finanse edecekleri konusunda hiçbir fikirleri olmadığını gösteriyorlar” dedi. Bardella, RN'nin yapması gereken daha çok iş olduğunu kabul ederek geçtiğimiz günlerde şunları söyledi: "Hükümetin yanlış harcamalarında olası tasarrufları belirleme sürecindeyiz".
Solcu NFP bloğunun planları neler?
NFP, popülist aşırı solcu La France Insoumise'den (France Unbowed ya da LFI olarak da bilinir) büyük ölçüde esinlenen radikal bir vergi ve harcama gündemine sahip. NFP'nin bir parçası olan Sosyalist aday ve Fransız bütçesinin eski raportörlerinden Valérie Rabault, ekonomi gazetesi Les Echos'a yaptığı açıklamada programın toplam 106 milyar euroya mal olacağını söyledi. Bazı LFI üyeleri bu tahminin bile çok düşük olduğunu söyledi. NFP kamu sektörü ücretlerini artırma sözü verirken, Macron'un ittifakı bu önlemin 20 milyar euroya mal olacağını tahmin ediyor. RN gibi NFP de emeklilik yaşı olarak 62'ye geri dönecek, ancak aşırı soldan bazıları bunu 60'a çekmek istiyor. LFI'nin iki yıl önce Institut Montaigne düşünce kuruluşu ile paylaştığı rakamlara göre 25 milyar euroya mal olacağı tahmin edilen bir plan olan asgari emeklilik maaşını da asgari ücretle aynı seviyeye yükseltmeyi hedefliyor. Institut Montaigne'e göre sol ayrıca beş yıl içinde 28,5 milyar euroya mal olacak 500.000 çocuk bakım yerini finanse edecek, enerjiyi sübvanse edecek ve kültür ve spor harcamalarını artıracaktır.
Sol, harcama planları için nasıl ödeme yapabilir?
Vergiler ve daha fazla vergi. RN'nin aksine, planlarını finanse etmek için en azından birkaç gelir artırıcı fikir sundu. Varlık vergisini eski haline getirecek ve artıracak, veraset vergisini artıracak, vergi ikametgahlarını Fransa dışına taşıyan varlıklı kişilere yeniden çıkış vergisi uygulayacak ve en çok kazananlar için gelir vergisi ve sosyal vergi ödemelerini artıracak. Ayrıca şirketler için bazı vergi indirimleri ve kredileri de kaldıracak. Aşırı solcu bir milletvekili ve NFP'nin kıdemli üyesi olan Manon Aubry, grubun bütçesinin dönem sonuna kadar dengeleneceğini söyledi. Ancak zenginleri sıkıştırmak böyle bir programı gerçekten karşılayabilir mi?
Hükümetin yaptığı bir araştırmaya göre, Macron 2018'de servet vergisini değiştirmemiş olsaydı, geçen yıl sadece 6 milyar euro toplanmış olacaktı. NFP'ye ekonomi politikalarında yardımcı olan Ulusal Bilimsel Araştırma Konseyi'nden Anne-Laure Delatte, çok daha artan oranlı bir servet vergisinin (5 milyon euronun üzerindeki servetler için yüzde 0,5, 1 milyar euronun üzerinde yüzde 3'e yükselen) yılda 15 milyar euro ila 30 milyar euro toplayabileceğini söyledi. Ekibi, toplamda çeşitli vergi artışlarının 54 milyar ila 95 milyar euro getirebileceğine inanıyor. Delatte, "2017'den bu yana Fransa'nın bütçe açığındaki bozulmanın yarısı, harcama artışlarıyla eşleştirilemeyen vergi kesintilerinden kaynaklanıyor" dedi. Ancak Fransa'da vergilerin GSYH'ye oranı halihazırda OECD'deki diğer tüm ülkelerden daha yüksek ve solun programı iş dünyasının güvenini sarsarak ekonomiye zarar verme riski taşıyor. Bu durum Macron'un planlarıyla nasıl karşılaştırılabilir? Hem aşırı sağ hem de aşırı sol, Macron'un iş dünyası yanlısı gündeminden radikal bir kopuş vaat ederken, aynı zamanda yüzde 5,5'e ulaşan bütçe açığı için onu ve hükümetini suçluyor.
Macron'un merkezci ittifakı, hayat pahalılığı baskısına yardımcı olmak için birkaç küçük hediye sözü verdi ancak vergileri artırmama taahhüdüne sadık kalıyor. Kampanya mesajı, mali açıdan sorumlu tek parti olduğu yönünde. Erken seçimden önce hükümet, ocak ayında 10 milyar euroluk kesintilerin açıklanmasının ardından bu yıl 10 milyar euroluk daha tasarruf arayışındaydı. Gelecek yıl en az 20 milyar euro bulması gerekeceğini söyledi. Allianz'ın baş ekonomisti Ludovic Subran, "Sol sermaye kaçışına, aşırı sağ ise borç krizine neden olur. Ve koalisyonda teknokrat bir hükümet, her ikisinden de biraz. Fransız risk primi yakın zamanda geri çekilmeyebilir” dedi.
