Batı'nın, Çin’e olan bağımlılığını azaltmak için yerli bir mıknatıs tedarik zinciri kurma hamlesi kritik bir sorunla karşı karşıya: Ağır nadir toprak elementlerinin kıtlığı.
Reuters'ın haberine göre ABD ve müttefikleri, savunma teknolojisi ve elektrikli araçlardan elektroniğe ve rüzgâr türbinlerine kadar her şeyde kullanılan süper güçlü nadir toprak mıknatısları üretmek için Çin’e alternatif bir tedarik zinciri oluşturmak için çabalıyor.
MP Materials, madencilikten mıknatıs üretimine kadar tüm tedarik zincirini entegre etmeyi hedefliyor ve Temmuz ayında milyarlarca dolarlık ABD hükümet desteğiyle birlikte mıknatıs üretimini birkaç yıl içinde başlatmayı planlıyor.
Şirket bu çeyrekte, iki hafif nadir toprak elementinin işlenmiş çıktılarını %51 artırabildiklerini duyurdu.
Disprosyum ve terbiyumun kıtlığı Batı'nın tüm planlarını alt üst edebilir
Ancak analistlere göre, ağır elementler olan disprosyum ve terbiyumun kıtlığı, MP Materials ve Batı’nın, Çin’den gelen arzı kısıtlayan jeopolitik türbülanslardan uzak bir mıknatıs endüstrisi kurma kampanyası için bir Aşil topuğu olabilir.
Kaliforniya’daki Mountain Pass madeni, mıknatıslarda küçük miktarlarda kullanılan ancak hayati öneme sahip olan bu iki elementten oldukça az miktarda içeriyor. Disprosyum ve terbiyum, elektrikli araç motorları gibi yüksek sıcaklıklarda mıknatısların manyetik özelliklerini korumasına yardımcı oluyor.
“MP Materials çok zorlu bir durumla karşı karşıya kalabilir” diyen Arthur D. Little’dan kıdemli danışman Ilya Epikhin, “Bu kaynakları bulmak için Brezilya’ya, Malezya’ya veya bazı Afrika ülkelerine gitmeleri gerekecek, ancak bu çok zaman alabilir” ifadelerini kullandı.
6 Kasım’daki analist görüşmesinde, Operasyon Direktörü Michael Rosenthal, MP’nin ağır elementler için çok sayıda potansiyel hammadde sağlayıcısıyla “aktif olarak görüştüğünü” söyledi ancak isim vermedi.
MP Apple'a 500 milyon dolarlık anlaşma kapsamında mıknatıs sağlayacak
Bir diğer hammadde kaynağı ise Apple tarafından sağlanacak geri dönüştürülmüş ağır nadir topraklar olacak. Apple ile MP arasında yapılan 500 milyon dolarlık anlaşma kapsamında MP, teknoloji devine mıknatıs tedarik edecek.
MP’nin kurumsal ilişkilerden sorumlu üst yöneticisi Matt Sloustcher, “Çok iyi konumlanmış olduğumuza inanıyoruz” şeklinde konuştu.
MP, Batı’nın ağır nadir toprak işleme konusundaki Çin’e bağımlılığının çarpıcı bir örneği. Danışmanlık şirketi Benchmark Mineral Intelligence’a göre, Batı’nın ağır nadir toprak ihtiyaçlarının 2030’da yüzde 91’i hâlâ Çin’den karşılanacak. Bu oran 2024’te %99 seviyesindeydi.
Nisan ayında Çin tarafından mıknatıslarda kullanılan ağır nadir topraklara getirilen ihracat kısıtlamaları, bazı otomobil fabrikalarında üretimin askıya alınmasına yol açmış ve Batı’yı harekete geçirmişti. 30 Ekim’de Pekin, ABD-Çin anlaşması kapsamında yeni kontrolleri ertelemeyi kabul etmişti.
Ağır elementleri bulma yarışı
Madenlerdeki ağır nadir toprak oranı, mıknatıslarda kullanılan diğer elementlere kıyasla çok daha düşük. Küresel madenlerde ağır nadir toprakların görece oranı, mıknatıslardaki görece oranının yalnızca yarısı.
Çin dışındaki ağır nadir toprak elementi kıtlığı, Rotterdam’da kilogramı 900 dolara satılan disprosyum oksidinin Çin’deki 255 dolarlık fiyata göre üç kattan fazla olmasında açıkça görülüyor.
Çin dışındaki az sayıdaki nadir toprak mıknatıs üreticisinden biri olan Almanya merkezli Vacuumschmelze (VAC) CEO’su Erik Eschen, “Eğer kritik kaynaklardan bahsedeceksek, bu tamamen ağır elementler, ağır elementler ve ağır elementlerdir. Geri kalan her şeyi buluruz” şeklinde konuştu.
VAC, yakın zamanda açılan Güney Carolina’daki yeni ABD tesisine ağır nadir toprak sağlayacak madenlerle anlaşmalar yapıyor.
VAC, Kanada merkezli özel Torngat Metals ile Quebec’teki Strange Lake projesinden ve Aclara Resources’ın Brezilya’daki Carina projesinden ağır nadir toprak tedariki konusunda anlaşmalar imzaladı.
Eschen, “Sınırlı kapasiteye rağmen, ihtiyaç duyduğumuz kapasiteyi güvence altına almakta başarılı oluyoruz” ifadelerini kullandı.
Kritik mineraller alanında danışmanlık firması olan Adamas Intelligence'a göre Çin ve Japonya dışındaki mıknatıs üretim kapasitesinin 2030 itibarıyla yılda 70 bin ton seviyesine ulaşması bekleniyor. Bunun için yılda 1650 ton disprosyum oksidine ihtiyaç duyulacak.
Adamas Intelligence'ın yöneticisi Ryan Castilloux şu ifadeleri kullandı:
“Batı’da büyük ölçekli mıknatıs üretiminin önünü açmak için çözülmesi gereken bir sonraki parça kesinlikle ağır elementler” sözlerini kaydetti.
Tüm anlaşmalara rağmen, Londra merkezli CRU’nun verilerine göre Çin dışındaki madenler, 2035’te otomotiv ve rüzgâr sektörlerinde Çin dışı tüketilen ağır nadir toprakların yalnızca yüzde 29’unu karşılayabilecek.
CRU’dan Piyush Goel, “Bu açığı kapatmak için mevcut tedarik tabanından daha yüksek maliyetli yeni maden arzına ihtiyaç olacak” ifadelerini kullandı.
Projeler yıllar alacak
Çok sayıda şirket ağır nadir toprak projelerini ve işleme tesislerini duyuruyor, ancak bunların çoğu hayata geçmek için uzun yıllara ihtiyaç duyacak.
Batı’daki iki büyük şirket olan MP Materials ve Avustralyalı Lynas Rare Earths, kendi madenleri ağır element bakımından zengin olmadığı için işleyebilecekleri ek cevher arıyor.
Lynas, bu yıl Malezya’da ağır nadir toprak ayrıştırmasına başladı ve Çin dışındaki dünyada ilk üretici oldu.
Avustralyalı grup geçen ay yılda 250 ton disprosyum ve 50 ton terbiyum üretimini artıracağını açıkladı ancak bir takvim vermedi. Lynas, kararın düzenleyici onaylara bağlı olduğunu söyledi.
CEO Amanda Lacaze, 30 Ekim’deki analist görüşmesinde Lynas’ın ağır nadir toprakları hem Avustralya’daki Mt. Weld madeninden hem de işleme tesisinin bulunduğu Malezya’dan temin etmeyi planladığını söyledi.
Lacaze şöyle devam etti:
“Bu gelişim sürecinde çeşitli Malezyalı ortaklarla çalışmak üzere görevlendirilmiş bir ekibimiz var”
Bu durum, CRU’nun 2035’e kadar disprosyum ve terbiyum oksit arzında 2 bin 920 tonluk küresel açık öngörüsüyle tezat oluşturuyor.
Bir diğer Avustralyalı şirket Iluka Resources, Batı Avustralya’daki Eneabba’da yılda 750 tona kadar ağır nadir toprak işleyebilecek bir rafineri inşa ediyor. Tesisin 2027’de devreye alınması bekleniyor.
Şirket, kendi malzemesinde orta seviyede ağır nadir toprak bulunduğunu ve Batı Avustralya’daki yeni madeninden 2028’de üretime başlayacak Northern Minerals’dan ağır element tedarik edeceğini söyledi.
MP Materials’ın madeninde ağır element kıtlığı
ABD’nin tek nadir toprak madeni olan MP Materials, nihai olarak yılda 10 bin ton mıknatıs üretmeyi hedefliyor.
Şirket, gelecek yıl yılda 200 ton disprosyum ve terbiyum üretebilecek ağır nadir toprak ayrıştırma tesisini hayata geçirmeyi planlıyor.
Ancak MP’nin madeni esas olarak hafif nadir toprak üretiyor ve maden yatağı orta ve ağır nadir toprakların yalnızca %1,8’inden daha azını içeriyor.
MP, mıknatıs üretimine hazırlık olarak yüzlerce ton orta ve ağır nadir toprak konsantresi stokladığını söyledi, ancak şirketin internet sitesine göre bu malzeme yalnızca %4 disprosyum ve terbiyum içeriyor.
Çevresel endişeler
Benchmark Mineral Intelligence’tan analist Neha Mukherjee, "Brezilya, ağır nadir toprak cevherinde önemli bir tedarikçi olarak öne çıkıyor. Ancak gerçek sorun işleme kapasitesi" şeklinde konuştu.
Mukherjee’ye göre, ağır nadir toprak arıtma teknolojisi 2029 itibarıyla küresel olarak kullanılabilecek olsa da Çin dışındaki maliyetler 5–7 kat daha yüksek.
Ağır nadir toprakların daha yüksek oranlarda bulunduğu iyonik kil yataklarında standart çıkarma yöntemi, yatakların kimyasallarla yıkanmasını içeriyor. Myanmar’da bu teknik su kaynaklarında kirlenmeye ve ormansızlaşmaya neden oldu.
Batılı madenciler çevre dostu çıkarma yöntemleri kullandıklarını söylese de, bölge sakinlerinin tepkisiyle karşılaşabiliyorlar.
Monazit cevherlerinden nadir toprak madenciliği, güvenli şekilde bertaraf edilmesi zor olabilen uranyum ve toryum gibi radyoaktif elementleri içeriyor.
CRU’dan Goel şunları söyledi:
“Yeni üretimin önündeki temel darboğaz, ağır nadir toprak madenciliği ve işlemenin çevre üzerinde yarattığı daha yüksek olumsuz etki olacaktır”
Eschen'e göre VAC dahil bazı şirketler, ağır nadir toprak kullanmadan mıknatıs üretti, ancak bunların kullanım alanı sınırlı. Eschen, buna örnek olarak da yavaş dönen rüzgâr türbinlerini gösterdi ve şöyle devam etti:
“Ancak elektrikli araç motorları gibi çok hızlı dönen ve 120–140 derece sıcaklıklara çıkan uygulamalara geldiğinizde, ağır elementler mutlaka gerekiyor”
