İsrail parlamentosu, harcamaları tüm zamanların en yüksek seviyesine çıkaracak olan savunma harcamalarıyla şişirilmiş 2024 bütçesine son onayı verdi. Knesset'teki oylama, Başbakan Binyamin Netanyahu'nun iktidardaki koalisyonunun bazı üyelerinin bütçe taleplerinin karşılanmaması halinde onay vermeme tehdidinde bulunmasının ardından ertelendi. Mali plan, açığın gayri safi yurtiçi hasılanın yüzde 6,6'sı oranında olmasını öngörüyor ki bu da İsrail için bu yüzyıldaki en büyük açıklardan biri olacak.
Hükümet tahmininden fazla borçlandı
Harcamalar toplam 584 milyar şekel (160 milyar dolar) olacak ve bütçenin savaş öncesi haline kıyasla neredeyse 70 milyar şekel artacak. Sadece savunma harcamaları 55 milyar şekel yükselecek. Haftalardır süren tartışmalar sonucunda ortaya çıkan bütçe, Hamas'a karşı yürütülen askeri harekât altıncı ayına yaklaşırken hükümetin dengelemek zorunda olduğu birbiriyle çelişen baskıları yansıtıyor. İsrail'in son 50 yılda yaşadığı en kötü silahlı çatışmanın mali maliyeti, hükümeti ihtiyaçlarını finanse etmek ve merkez bankasının 2023-2025 yılları arasında 255 milyar şekel olarak tahmin ettiği savaş faturasını ödemek için çok daha fazla borçlanmaya zorladı.
KDV yükseltildi
Harcamalardaki artışın yanı sıra gelirlerde beklenen 36 milyar şekellik düşüş, bütçe kesintilerini zorunlu kıldı ve yeni vergiler içeren bir dizi düzenlemenin parlamentoda ayrı ayrı onaylanmasına yol açtı. Ancak son dakikada yaşanan siyasi anlaşmazlıklar, bazı tedbirlerin çıkarılması ve 2024-2025 yılları için 25 milyar şekellik orijinal paketin neredeyse yüzde 10 oranında küçülmesi anlamına geldi. Katma değer vergisinin yüzde 17'den yüzde 18'e çıkarılması onay alan önemli bir mali düzenleme oldu. Bank Mizrahi Tefahot Finans Bölümü baş stratejisti Yonie Fanning'e göre, gelecek Ocak ayında yürürlüğe girecek olan bu önlem, muhtemelen açığı azaltmaya yönelik şimdiye kadar atılan en önemli adım.
Fanning oylama öncesinde yayınladığı bir raporda, yüksek verginin enflasyonu artırma ihtimaline karşın yılda 7 milyar şekelin biraz üzerinde ekstra vergi geliri sağlayacağını söyledi. Sigara ve tütün, sağlık ve sosyal güvenlik hizmetleri ile elektrikli araçlara da yeni ya da artırılmış vergiler getirildi.
Kredi notu tarihinde ilk kez düşürüldü
Özellikle geçen ay Moody's Investors Service tarafından İsrail'in kredi notunun tarihinde ilk kez düşürülmesi ve görünümünün negatif olarak belirlenmesinin ardından bütçe, piyasaların ve derecelendirme şirketlerinin dikkatini çekecek. Ülkenin kredi notunu negatif izlemeye alan Fitch Ratings de değerlendirmesini önümüzdeki birkaç hafta içinde yayınlayacak. S&P Global Ratings ise savaştan birkaç hafta sonra görünümü negatife çevirmesinin ardından İsrail hakkındaki kararını 10 Mayıs'ta açıklayacak.
Merkez bankasının savaştan kaynaklanan bütçe maliyetlerinde geçici bir artış olarak adlandırdığı durumun yanı sıra, İsrail 2025'ten itibaren savunma harcamalarında yaklaşık 30 milyar şekel tutarında daha kalıcı bir artışla karşı karşıya. Son bütçedeki bazı ayarlamalar, İsrail'in borcunun GSYH'ye oranını daha da şişirmeden bu artışı karşılamak üzere tasarlandı. İsrail savaşa yüzde 60 gibi nispeten düşük bir oranla girdi ancak bu oran bu yıl yüzde 67'ye yükselme yolunda ilerliyor.
