Rusya'nın Ukrayna’ya karşı yürütülen savaş dördüncü kışına girerken, Rus halkı çatışmanın gündelik hayatın neredeyse her alanına yayılan etkileriyle yüzleşmek zorunda kalıyor.
Rusya’nın orta ve güney bölgelerindeki onlarca kent artık savaşın çok daha yakınında. Ukrayna’nın insansız hava araçları ve zaman zaman füzeler, enerji tesisleri ile konutları hedef alıyor. Hemen her gece çalan hava saldırısı sirenleri, çatışmanın nasıl adım adım ilerlediğini halka hatırlatan açık bir uyarı niteliğinde.
Cephe hattının uzağındaki bölgelerde bile savaşın ekonomik faturası hissediliyor. Ailelerin gıda harcamalarını kısmaya başlamasından çelik, madencilik ve enerji sektörlerindeki zorluklara kadar ekonomik yapının birçok alanında çatlaklar belirginleşiyor. Savaşın ilk dönemindeki yüksek enerji gelirleri ve büyük kamu harcamalarıyla sağlanan görece direnç ise artık sınanıyor.
Ukrayna’daki yıkımla kıyaslanamayacak olsa da Rusya’nın yaşadığı sıkıntılar, Putin’in Şubat 2022’de başlattığı saldırının giderek artan bedelini ortaya koyuyor. Buna rağmen Kremlin’in savaş politikasını değiştirmesi beklenmiyor.
Bloomberg'de yer alan habere göre, bu tablo, tam da ABD’nin Moskova’ya giden petrol ve gaz gelirlerini sınırlamak için baskıyı artırdığı ve Trump yönetiminin ateşkes için yoğun diplomatik temas yürüttüğü döneme denk geliyor. Moskova ile yürütülen görüşmelerin hız kazandığı ve Kremlin’e yaptırımlarda gevşeme sağlayacak bir paketin masada olduğu biliniyor.
Carnegie Rusya-Avrasya Merkezi Direktörü Alexander Gabuev, “Genel göstergelere bakıldığında Rusya için savaşı şimdi bitirmek en mantıklı senaryo” diyor. “Ancak savaşın ne kadar tehlikeli bir noktaya geldiğini görmeden böyle bir karar alınmaz. Rusya o noktada değil.”
Hane halkı daralıyor, fiyatlar maaşları aşıyor
Bu koşullar altında Rus halkı için daha zor günler kapıda. Moskova yakınlarında yaşayan 27 yaşındaki Elena, “Fiyatlar artık maaşlardan daha hızlı artıyor” diyor. Bloomberg, olası baskılardan korunması için soyadını paylaşmadı. Elena, ithal ürünlerin pahalılaşmasıyla alışveriş alışkanlıklarını değiştirerek daha az kıyafet ve daha fazla yerli ürün almaya başlamış.
Savaşın ilk döneminde savunma sanayisine bağlı yatırımlar nedeniyle ekonomi genişlerken, 2024’te ücretlerde yüzde 20’ye varan artışlar tüketimi canlandırmış ancak enflasyonu da tetiklemişti. Merkez Bankası, ekonomiyi soğutmak için geçen yıl Ekim ayında faizi yüzde 21 ile rekor seviyeye çıkardı. Faizler gevşese bile sıkılaşmanın gecikmeli etkileri artık daha belirgin.
Merkez Bankası’na göre enflasyon kasım başında yüzde 6,8’e gerilese de bunun temel nedeni talepteki zayıflama. Rusların gıda harcamalarını kısmaya başladığı, Sberbank’ın verilerine göre açıkça görülüyor.
Tambov’da yaşayan 40 yaşındaki Denis, “Haftalık market alışverişinin tutarı birkaç yılda iki katına çıktı” diyor. Ailesi artık daha az meyve ve sebze alıyor. Kommersant gazetesinin analizine göre eylül ve ekimde süt, domuz eti, karabuğday ve pirinç satışları yüzde 8–10 azaldı.
Ülkenin en büyük market zinciri X5 Group, üçüncü çeyrekte geliri artmasına rağmen talep zayıflığı ve maliyet artışları nedeniyle net kârının yüzde 20’ye yakın düştüğünü açıkladı.
Perakende sektöründe de ciddi bir sarsıntı yaşanıyor. Yerel basına göre, üçüncü çeyrekte kapanan mağazaların yüzde 45’i giyim mağazasıydı. Rossiyskaya Gazeta ise elektronik sektöründe 30 yılın en sert talep düşüşünün yaşandığını yazdı.
Otomobil satışları, yüksek kredi maliyetleri ve hurdalıktan geri dönüşüm vergisinin artmasıyla yılın ilk dokuz ayında yüzde 25 daraldı. Bu durum özellikle ithal ve elektrikli araçların fiyatlarını artırırken, hükümet hem bütçeyi desteklemeyi hem de yerli üretimi teşvik etmeyi hedefliyor.
Ukrayna saldırıları enerji tesislerini vuruyor
Ukrayna’nın derin Rusya içine uzanan SİHA saldırıları, Karadeniz’den Baltık kıyılarına kadar rafinerileri ve limanları hedef alarak benzin krizini ağırlaştırıyor. Ağustos sonunda yükselişe geçen akaryakıt fiyatları kasımda bir miktar gerilese de hâlâ yüksek seyrediyor, bazı bölgelerde ise kıtlık sürüyor.
Çelik tüketimi bu yıl yüzde 14 düştü. İnşaat sektörünün çelik talebi yüzde 10 azalırken, makine imalatında yüzde 32’lik bir çöküş yaşandı. Kömür üreticileri de son on yılın en kötü dönemine girmiş durumda.
Bankacılık sektörü de baskı altında. Merkez Bankası’na göre sorunlu kurumsal kredilerin oranı ikinci çeyrekte yüzde 10,4’e yükseldi; bireysel kredilerde sorunlu oranı yüzde 12 oldu.
Ekonomik büyüme üçüncü çeyrekte yüzde 0,6’ya gerileyerek beklentilerin altında kalırken, bütçe açığı ekimde GSYH’nin yüzde 1,9’una çıktı. Maliye Bakanlığı yıl sonunda açığın yüzde 2,6’ya ulaşacağını öngörüyor.
Ocak–Ekim döneminde petrol ve gaz gelirleri geçen yıla göre beşte birden fazla düşerek 7,5 trilyon rubleye indi. Bunun nedeni düşük petrol fiyatları, yaptırımlar ve rubledeki değerlenme.
Bu düşüşler, ABD’nin ekim ayında Rosneft ve Lukoil‘i yaptırım listesine eklemesinden önce yaşanmıştı. Washington, Putin’in barış sürecine yanaşmamasından duyduğu rahatsızlık nedeniyle baskıyı artırmıştı.
Moskova, ABD baskısını frenlemeye çalışıyor
Putin, savaş hedeflerinden vazgeçecek gibi görünmese de ABD’nin ekonomik baskıyı artırmaması için diplomatik kanalları kullanıyor. Ekim ayında Trump, Ukrayna’ya uzun menzilli Tomahawk füzeleri gönderme seçeneğini düşünürken ve Putin’e yönelik hayal kırıklığını açıkça dile getirirken Kremlin, yeni bir müzakere ihtimalini ortaya atmaktan geri durmadı. Üstelik Trump’ın özel temsilcisi Steve Witkoff’un bu konuda teşvik edici bir rol oynadığı biliniyor.
Herhangi bir anlaşma sağlanmadığı için Rusya’nın akaryakıt ihracatı kasımın ilk yarısında işgalin başlangıcından bu yana en düşük seviyesine geriledi. Çin ile ticaret hacmi bile durgunluğa girmiş durumda.
Moskova Devlet Üniversitesi’nden Oleg Buklemishev, “Rus ekonomisinin bağışıklığı ciddi biçimde zayıfladı. 2026’da tam bir sistem krizi yaşanmayabilir ama kötüleşme eğilimi sürecek” diyor.
Vergiler artıyor, bütçe açığı büyüyor
Açığı kapatmak için hükümet yeni borçlanmaya gidiyor ve iç piyasada yüksek maliyetle tahvil satıyor. Katma değer vergisi gelecek yıl artırılacak ve daha geniş bir tabana yayılacak. Bu da küçük işletmeleri ve tüketicileri etkileyecek; devlet bütçesine 1,2 trilyon ruble ek gelir sağlayacak. Elektronik bileşenlerde yeni bir teknoloji vergisi ve araç alım vergisinde artış da yolda.
Putin’in 2023’te “yeni vergi olmayacak” sözüne rağmen Kremlin’in, vergilerle ilgili haberlerde başkanın adının geçmemesi için medyaya talimat verdiği, Rusya’da yasaklı bağımsız haber sitesi Meduza tarafından öne sürüldü.
Kaynak: Gazete Oksijen
