ABD doları sadece Amerikalılar için önemli değil, dünyadaki her ülke ona bel bağlıyor. Dolar, yüzyılı aşkın bir süredir dünya çapında para ve mal akışını kolaylaştırıyor. Petrol almak ya da satmak genellikle dolar ile yapılır. Devlet borcu ihraç eden ülkeler için de genellikle bu tahvillerin fiyatı ABD doları cinsindendir. Dolar, nesiller boyunca piyasalar çöktüğünde ve sistemler bozulduğunda yatırımcılar için güvenli bir liman oldu. Hatta ABD geçen yıl Rusya'yı yaptırımlarla küresel finans sisteminin dışına iterek doların ne kadar etkili olduğunu herkese hatırlattı.
Saltanatı sona eriyor olabilir
Ancak finans dünyasının ve internetin bazı köşelerine kulak verecek olursanız, doların dünyanın tercih ettiği finansal araç olarak saltanatı sona eriyor olabilir. İsrail'den Fransa'ya, Rusya'dan Çin'e kadar pek çok ülke, siyaset ve ekonominin bir karışımından hareketle, ABD doları dışında bir para birimiyle daha fazla iş yapmak istediklerinin sinyallerini verdi. Merkez bankaları da dolardan uzaklaşmaya başladı ve Çin yuanı, Japon yeni ve euro gibi para birimleri küresel rezervlerin giderek artan bir bölümünü oluşturuyor.
Dolarla yapılan işlemler azaldı
Business Insider yazarı Phil Rosen'ın konuştuğu finans uzmanları bu kıyamet senaryolarının abartılı olduğunu söyledi ancak yeterince dikkatli bakarsanız içinde bir gerçek payı var. ABD doları ile yapılan finansal işlemlerin yüzdesi son yıllarda azaldı ve ülkelerin dolar cinsinden tutulan nakit rezervlerinin yüzdesi düşüyor. Bu değişimler kayda değer olsa da ABD dolarının hakimiyetinin yakın zamanda sona ereceği anlamına gelmiyor. Ufak değişiklikler olabilir ancak Stanford finans profesörü Chenzi Xu'nun söylediği gibi, soğuk, sert Amerikan parasına hala uygun bir alternatif yok.
Xu, "Bu ülkeler bunun yerine hangi para birimini kullanacak?" Paraya benzeyen, para gibi davranacak bir şeye ihtiyacımız var. Eğer elinizde dolar yoksa başka bir alternatif de yok çünkü diğer her şey ya çok küçük ya da dolarla aynı riskler altında ama daha kötü bir şekilde" ifadelerini kullandı.
ABD doları bir gecede dünyanın rezerv para birimi olarak değiştirilmeyecek olsa da hakimiyetine yönelik ortak bir çaba, doların dünyadaki yerine zarar verme ve finansal sistemde gerçek değişimlere neden olma şansına sahip. Amerika zirvede kalmak istiyorsa, doların statüsünü hafife alamaz. ABD geçtiğimiz beş yüzyıl boyunca, dünyanın finansal işlemlerini gerçekleştirmek için kullandığı banknotları yalnızca bir avuç ülke çıkarmıştır. Küresel rezerv para biriminin ihraççısı olmak güvenle ilgilidir.
İster Hollanda guldeni, ister Fransız frangı ya da İngiliz sterlini olsun, insanlar ülkenin hükümeti tarafından desteklenen bu para biriminin değerinin bir işlem için ölçüt olacak kadar sabit kalacağına güveniyordu. Siyasi istikrarsızlık ya da uzun süreli ekonomik gerilemeler bu güveni sarsabilir ta ki bir gün para biriminin yerini daha güçlü, ekonomik olarak daha istikrarlı ve dolayısıyla daha güvenilir bir ülkenin parası alana kadar.
Uluslararası ticaretin yüzde 88'inde kullanılıyor
Uluslararası Para Fonu'na (IMF) göre bugün uluslararası rezervlerin yaklaşık yüzde 60'ı dolar cinsinden varlıklarda tutuluyor ve ticarette açık ara en çok kullanılan para birimi. Uluslararası Ödemeler Bankası'nın verileri, doların tüm uluslararası ticaret işlemlerinin yaklaşık yüzde 88'inde yer aldığını gösteriyor. Bir rezerv para biriminin tam olarak ne kadar etkili olduğunu görmek için iyi bir turnusol testi, finansal krizler sırasında neler olduğuna bakmak. Geçtiğimiz yüzyıl boyunca yatırımcılar her zaman dolara çevirebilecekleri varlıklara koştular.
Bir halefin zamanı geldi mi?
Danışmanlık şirketi Eurasia Group'ta analist olan Gregory Brew'e göre Çin ya da Suudi Arabistan gibi ülkeler "ABD'ye burun kıvırmak" için ellerinden geleni yapıyorlar ancak Amerikan varlıkları felaket zamanlarında en iyi seçenek olmayana kadar dolar yakın zamanda masanın başındaki yerini kaybetmeyecek. Yine de, küresel rezerv para birimini kontrol eden ülkenin bu statüyü ortalama 94 yıldır elinde tuttuğu göz önüne alındığında, tarih bir halefin zamanının geldiğini gösteriyor gibi görünüyor. Dolayısıyla, zaman çizelgesi uzun olsa da dolarsızlaştırma tartışmaları yeni bir hareketin başlayabileceğinin kanıtıdır.
