ABD, Avrupa ve Çin arasındaki teknolojiye yönelik ticaret savaşı giderek kızışıyor. Çin ve ABD yapay zekaya ve çip üretimine kadar her alanda teknolojik hakimiyet için mücadele ediyor. Çip savaşlarında ilk perdede ABD, bazı Avrupa ülkelerini de arkasına alarak Çin'e yönelik çip kısıtlamasına giderken bu kez benzer bir hareket Çin cephesinden geldi.
Ülke, galyum ve germanyum adı verilen ve yarı iletkenlerin üretiminde kullanılan iki özel malzemenin ihracına 1 Ağustos'tan itibaren kısıtlama getirmeyi planlıyor. Çin'in aldığı bu karar, ABD ile ticaret savaşını daha da alevlendirirken, küresel tedarik zincirlerinde çip noktasında daha büyük bir krizin eşiğine gelinebilir.
Yellen'ın ziyareti öncesi dikkat çekici hamle
Analistler, Çin Ticaret Bakanlığı'nın ulusal güvenliği korumak için yaptığını söylediği bu hamleyi, Washington'un Çin'in teknolojik ilerlemelerini engellemeye yönelik artan çabalarına bir yanıt olarak değerlendirdi. Bu kararın ABD Bağımsızlık Günü arifesinde ve ABD Hazine Bakanı Janet Yellen'ın Pekin ziyaretinden hemen önce duyurulması ise dikkat çeken bir başka nokta oldu.
Germanyum cevherleri nadir toprak elementi olarak kabul ediliyor. Germanyumun çoğu çinko üretiminin bir yan ürünü ve kömürün uçucu külünden elde ediliyor. Avrupa endüstri birliği Critical Raw Materials Alliance'a (CRMA) göre, Çin dünyadaki germanyumun yaklaşık yüzde 60'ını üretiyor, geri kalanı ise Kanada, Finlandiya, Rusya ve ABD'den geliyor.
Çin Küresel Madencilik Birliği Başkanı Peter Arkell yaptığı açıklamada yaşanan bu son gelişmeyi "Çin, Amerikan ticaret kısıtlamalarını can evinden vurdu" sözleriyle anlattı.
Çip kısıtlaması Avrupa'yı tedirgin etti
Avrupa Komisyonu endişelerini dile getirirken, Almanya Ekonomi Bakanı Robert Habeck kontrollerin lityum gibi maddeleri de kapsayacak şekilde genişletilmesinin "sorunlu" olacağını söyledi.
Çin ihracatı kesti metallerin fiyatı fırladı
ABD'li bir yarı iletken üreticisi, ihracat izni için başvuruda bulunduğunu açıklarken, Çin merkezli bir germanyum üreticisi fiyatların kısıtlama kararının duyurulması sonrası hızla yükseldiğini söyledi. Bahsi geçen 8 galyum ve 6 germanyum ürünü diğer yüksek teknoloji sektörlerinde de halihazırda kullanılıyor.
Çin gümrüklerine göre, ülke geçen yıl 43,7 metrik ton işlenmemiş ve işlenmiş germanyum ihraç etti.
Metal endüstrisindeki bazı kişiler, 12 yıl önce Japonya ile yaşanan bir anlaşmazlık nedeniyle sevkiyatları durduran Çin'in nadir toprak ihracatına yeni kısıtlamalar getirebileceğinden korktuklarını söyledi. Çin, elektrikli araçlarda ve askeri teçhizatta kullanılan bir metal grubu olan nadir toprak elementlerinde dünyanın en büyük üreticisi konumunda.
Çin kısıtlanan metallerin baskın üreticisi
Arkell, "Galyum ve germanyum, teknoloji ürünleri yelpazesi için çok önemli olan küçük metallerden sadece birkaçı ve Çin bu metallerin çoğunun baskın üreticisi" dedi ve ekledi: "Kısa ve hatta orta vadede Çin'in yerini başka bir ülkenin alabileceğini düşünmek hayalcilik olur"
Galyum, çinko cevherlerinde ve boksitte eser miktarda bulunuyor ve alüminyum yapmak için boksit işlenirken galyum metali üretiliyor. Bu metalin yüzde 80'i Çin topraklarından çıkarılıyor.
Çin, dünyadaki galyum ve germanyumun üretiminin çok büyük bir kısmını tek başına sırtlamış durumda. Haber sitesi Caixin, gümrük verilerine dayanarak 2022 yılında Çin'in en büyük galyum ürünleri ithalatçılarının Japonya, Almanya ve Hollanda olduğunu söyledi. Haberde, germanyum ürünlerinin en büyük ithalatçılarının Japonya, Fransa, Almanya ve Amerika Birleşik Devletleri olduğu belirtildi.
Konu hakkında bilgi sahibi dört kişinin Reuters'a verdiği bilgiye göre, ticaret bakanlığı ihracat kısıtlamalarını görüşmek üzere Perşembe günü başlıca metal üreticileriyle bir araya gelecek.
Çin dışında yeni üretim potansiyelinin bir işareti olarak Nyrstar Avustralya, Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki germanyum ve galyum projelerine bakacağını söyledi.
Germanyum üreticilerinin hisseleri değerlendi
Kuzey Amerika'nın en büyük germanyum üreticisi Teck Resources hisseleri erken işlemlerde kısa süreliğine yüzde 1'in üzerinde artış gösterdi.
ABD'li yarı iletken üreticisi AXT, yaptığı açıklamada Çinli üretici Tongmei'den galyum ve germanyum ürünlerini ihraç etmeye devam etmek için izin isteyeceğini söyledi.
Intel kendisi için yüksek risk görmüyor
Bir Intel sözcüsü, şirketin bakanlığın açıklamasını değerlendirdiğini söyledi ve ekledi: "Küresel bir tedarik zincirine sahip olma stratejimiz, yerel değişikliklere ve kesintilere karşı riskimizi en aza indiriyor"
Infineon'dan bir kaynak, tedariklerin çoğunun Çin dışından geldiğini söyledi. Alman çip üreticisi, galyum nitrür yarı iletkenleri Avusturya'nın Villach kentinde üretiyor ve yakında Malezya'nın Kulim kentindeki fabrikasında da üretecek.
Hammadde bağımsızlığının önemi artacak
Almanya'nın BDI endüstri grubu, Çin'in hamlesinin daha fazla hammadde bağımsızlığı argümanını güçlendirdiğini söyledi. Bernstein analistleri, yeni kuralların belirli ülkeleri hedef almamasına rağmen, ihracatın daha zor olacağını ve Çin'in bazı yerlere lisans vermeyi reddedebileceğini söyledi.
Ancak, arz eksikliği nedeniyle galyum ve germanyum bazlı malzemelerin fiyatlarındaki herhangi bir artış, yarı iletken şirketlerinin alternatif malzemeler aramasına neden olabilir.
2010 yılında Çin, iki ülke arasındaki toprak anlaşmazlığının ardından Japonya'ya nadir toprak ihracat kotalarını kısıtlayarak nadir toprak fiyatlarının yükselmesine ve Japonya'nın başka tedarik kaynakları bulma arayışına girmesine neden oldu. Pekin o dönemde kısıtlamaların çevresel kaygılara dayandığını söylemişti.
Çin merkezli bir germanyum üreticisinin yöneticisi, Avrupa, Japonya ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki alıcılardan 1 Ağustos'tan önce stok yapmayı umduklarını ve ihracat izinlerinin alınmasının iki ay kadar sürebileceğini beklediklerini kaydetti.
Yetkili, Salı günü yurtiçi tekliflerin yüzde 2 artışla kg başına 10 bin yuana (1380 dolar) yükseldiğini, ihracat fiyatlarının ise yüzde 7 artışla kg başına 1500 dolar olduğunu söyledi.
Konunun hassasiyetini gerekçe göstererek ismini vermek istemeyen yönetici, sektörün bu metaller üzerinde bazı ihracat kontrolleri beklediğini ancak zamanlamanın şaşırttığını söyledi.
Tayvan ve Güney Kore ise Çin'in getirmeyi planladığı kısıtlamalardan kaynaklanan aksamaları dikkate almadı. Bazı metal üreticilerinin hisseleri Salı günü yükseldi. Yunnan Lincang Xinyuan Germanium Industry günlük üst sınır olan yüzde 10 seviyesinde yükseliş kaydederken, Yunnan Chihong Zinc & Germanium Co hisseleri de yüzde 7 artış gösterdi.
Avustralyalı nadir toprak üreticilerinin hisseleri de Çin'in bu kararından olumlu yönde etkilendi. Çin dışında dünyanın en büyük üreticisi olan Lynas Rare Earths'ün hisseleri yüzde 4 yükseldi.
Çin yaptırımlara karşı kendi silahını oyuna sürdü
Çin'in kontrolleri, Washington'un son yıllarda bir dizi kısıtlamanın ardından Çin'e yüksek teknolojili mikroçip sevkiyatına yeni kısıtlamalar getirmeyi düşündüğü bir dönemde geldi.
Amerika Birleşik Devletleri ve Hollanda'nın da, teknolojilerinin Çin ordusu tarafından kullanılmasını önleme çabalarının bir parçası olarak, Çin'e çip üretim ekipmanı satışlarını daha da kısıtlaması bekleniyor.
Pekin son olarak Mayıs ayında bazı yerel sektörlerin ABD'li bellek yongası üreticisi Micron'dan ürün satın almasını yasaklayarak misilleme yapmıştı. Jefferies analistleri, ihracat kontrollerini Micron yasağından sonra Çin'in ikinci ve daha büyük bir karşı önlemi olarak gördüklerini söyledi.
Bu metaller ne için gerekiyor?
Söz konusu metaller yüksek hızlı bilgisayar çiplerinde, savunma ve yenilenebilir enerji sektörlerinde kullanılıyor. Germanyum fiber optik kabloların anahtarı olarak biliniyor ve ayrıca yüksek hızlı bilgisayar çiplerinde, plastiklerde ve kızılötesi radyasyonda kullanılıyor.
Aynı zamanda bu metaller, gece görüş cihazları ve uydu görüntü sensörleri gibi askeri uygulamalarda tercih ediliyor. Güneş pilleri gibi düşük karbonlu teknolojiler için de bu elementler oldukça önemli.
ABD'li Wafer World şirketine göre, silikon yerine galyum arsenit ile yapılan yarı iletken çipler daha yüksek frekanslarda çalışabiliyor ve ısıya dayanıklı bir yapı sunuyor.
Wafer World, özellikle yüksek çalışma frekanslarında silikon cihazlara kıyasla daha az gürültü ürettiklerini ve bu sayede radarlarda, radyo iletişim cihazlarında, uydularda ve LED'lerde kullanışlı olduklarını söylüyor.
Germanyum ve galyumun alternatifi yok mu?
ABD Jeolojik Araştırmalar Birimi'ne (USGS) göre, bazı uygulamalarda yarı iletkenler için galyum yerine silikon veya indiyum tercih edilebiliyor. USGS'ye göre silikon, belirli elektronik uygulamalarda germanyum için daha ucuz bir ikame olabilir.
Çinko selenit ve germanyum cam, kızılötesi uygulama sistemlerinde germanyum metalinin yerini alabiliyor, ancak genellikle performanstan ödün verilmesi gerekiyor.
