Akıllıca finansal kararlar için en güzel yıllar ortalama 53 ve 54 yaşlarıdır. Bu yaşlarda insanlar paraya, harcamaya ve biriktirmeye ilişkin bilgi ve deneyim biriktirmiş, analitik bilişsel yeteneklerini de kaybetmeye başlamamış oluyorlar. Bu, yetişkinlerin kabaca kredi kartı kullanımı, faiz oranları ve ücretlerle ilgili olarak en az hata yaptıkları yaştır.
50’li yaşlarınızın başındaki finansal güce neyin etken olduğunu bilmek değerli. Yaşça genç yetişkinler deneyim eksikliğine tedbiren enflasyon ve faiz oranları gibi temel bilgileri derinlemesine didikleyebilirler, yaşça büyük olanlar ise analitik yeteneklerini zinde tutmak için çaba gösterebilirler.
Gençler temel bilgiyi araştırırken…
Avustralya’daki 'ARC Centre of Excellence in Population Ageing Research’ten (Nüfus Yaşlanması Araştırmaları Mükemmeliyet Merkezi) ekonomist Rafal Chomik, 'Yaşlandıkça hangi ürün ya da stratejinin daha iyi olabileceğine dair geçmiş deneyimlere, pratik iş yapış biçimlerine, sezgisel bilgiye daha fazla bel bağlıyor gibi görünüyoruz’’ dedi.
Chomik, finansal bilgiyi anlama ve bu bilgiyi şahsi finansal kaynaklarını yönetme kabiliyeti demek olan finansal okuryazarlığı inceleyen 2022 tarihli bir çalışmaya rehberlik etti. Chomik’in çalışmasına göre finansal okuryazarlık genel olarak 54 yaşında zirve yapıyor ve sonrasında düşmeye başlıyor.
Finansal okuryazarlığı ölçen soru
Çalışma finansal okuryazarlığı enflasyon, faiz oranları ve çeşitlendirme gibi soruları kullanarak ölçümledi. Bir soru şu: Beş yıl içinde geliriniz ve fiyatlar iki katına çıkarsa bugünkünden daha az mı satın alma yapabileceksiniz (A), aynı mı kalacak (B), daha fazla mı satın alma yapabileceksiniz (C)? (Yanıt: B)
İnsanlar 20’li yaşlarından 40’lara kadar, ayrıca 60’lı, 70’li yaşlara kadar iyi finansal kararlar verebilirler ve veriyorlar da. 45 yaşında olan Chomik, en iyi finansal kararlarından bazılarını erken yaşlarda aldığını söylüyor. Yaklaşık 18 yaşında ilk işine başladığında katkı payı zorunluluğu vardı, fakat kayıt olunca, daha geniş yatırım ufkuna sahip olanlara fayda sağlayan fonları aktif olarak seçiyordu.
Akışkan zekâ-kristalleşmiş zekâ ayrımı
Finansal karar verme yaşa göre farklılık gösteren muhakeme kabiliyelerinin bir kombinasyonunu gerekli kılıyor. 20’li yaşlarının başındakiler yeni bilgiyi özümsemede ve işlemede, sayıları hesaplamada -sözde akışkan zekâ- daha iyiler fakat çok fazla hayat deneyimine ya da hakikat ve bilginin birikimi anlamına gelen kristalleşmiş zekâya sahip değiller. Kristalleşmiş zekâ yaşla gelişme eğilimi içinde oluyor.
Sıklıkla borçlu insanlar çalışan finans danışmanı Beverly Miller 50’lilerinden hemen önce çok fazla şeyi doğru yaptığını söyledi: Kredi kartı borcundan sakınmış, otomobil kredisini kapatmış, 30 yıllık ev kredisini 12 yıl içinde ödemiş. Fakat yapabileceği kadar akıllıca yatırım yapmamış. Örneğin emeklilik birikim hesabındaki parayı büyüme fonlarından sabit gelir fonlarına taşımış. 65 yaşındaki Miller, ‘’Piyasa değişimlerinin bizi korkutarak yapmamamız gereken değişiklikleri yaptırmasına izin verdik’’ diyor.
Miller, kendisinin ve eşinin büyüme fonlarında kalsalarda daha fazla paraya sahip olabilecekleriniz söylüyor. Aynı şekilde kolay bir gelir kaynağı olabileceğini ancak olmayan kiralık mülklere yatırım yaptı. Ancak 50’li yaşlara geldiklerinde o ve eşi yatırımlarına ilişkin destek almak üzere belgeli finans planlamacılarına yönelmişler. ‘’50’lilerinizde yardıma ihtiyacınız olduğunu bilecek kadar olgunlaşıyorsunuz ve deneyime sahip oluyorsunuz’’ diyor Miller.
Akıl çağı: 50'li yaşlar
Ekonomi araştırmacılarına göre; insanlar her yaşta finansal hata yapabilirler ancak 53 yaşında daha az hata yapıyorlar. Bir çalışmada ekonomistler, bireysel finansman kredisi, kredi kademeleri, ev kredileri ve kredi kartları da dahil olmak üzere 10 finans alanında yetişkinlerce yapılan finansal tercihleri ve bu kararların ücret ve faiz ödemelerini nasıl etkilediğini inceledi.
'Brookings Papers on Economic Activity’de yapılan 2009 tarihli bir çalışmaya göre; 10 alanda da ücretler ve faiz ödemeleri 53 yaşında en düşük seviyesinde oluyor. Söz konusu yaş, ‘’akıl çağı’’ ya da finansal hataların asgariye indirildiği nokta olarak anılıyor. Örnek vermek gerekirse, finansal bir hata bir evin değerini olduğundan fazla tahmin etmeyi de içinde barındırıyor.
Singapur Ulusal Üniversitesi’nde finans profesörü olan çalışmanın yazarı Sumit Agarwal, ‘’53 yaşında insanlar finansal piyasalarla yıllardır ilgileniyor, doğru finans ürününü nasıl bulacağını biliyor, ve ücretler ile ödemeleri asgariye indirebiliyor’’ diyor. Agarwal bu yıl 53 yaşına bastı.
Agarwal, ‘’Artık çok fazla deneyim sermayem var. Geleceğe bakınca, daha fazla hata yapacağım ve karar alma süreçlerinde daha yavaş olacağım’’ diyor. Agarwal’a göre; insanlar analitik yetenekleri sağlam tutabilir ve okuyarak, beyin egzersizleri yaparak iyi karalar almaya devam edebilir.
Yaşam beklenti tahmininindeki isabetsizlik
50 yaşındakilerin yapmaya meyilli olduğu bir finansal hata, emekliliklerine ilişkin hatalı planlama kararlarına yol açabilecek hayat beklentileriyle ilgili düşük tahmin de kapsıyor. Chomik’in Avustralya’daki çalışmaları inceleyen araştırmasına göre; tipik bir 50 yaş insanı 76 yaşına kadar yaşacağını umuyor, oysa istatistiki tahminler o kişinin bir 10 yıl daha, 86 yaşına kadar yaşayacağını öngörüyor. ABD’de yapılan 2020 tarihli bir araştırma, 50 ve üstündeki yaşlardaki yetişkinlerin yaşam beklentilerini en az beş yıl eksik tahmin ettiğini ortaya koydu.
Connecticut, New Haven’da yaşayan finans eğitmeni Kristen Jacks (55) 50’lilerindeki insanların genel olarak tüm finansal alternatifleri dikkatlice tartmaya ve hatalardan sakınmaya dair ihtiyacı daha yoğun şekilde hissetirecek kadar finansal acıyı deneyimlediğini söylüyor. Jacks, ‘’Yaşınız geldi, emeklilik birikimlerinize baktığınızda fark ediyorsunuz ki paranızı büyütmek için pek de vaktininiz kalmamış’’ diyor.
Kristen Jacks, çok harcayanların yanı sıra az harcama yapan daha genç insanlarla da çalışıyor. Anlatımına göre; 20’lerindeki genç bir adam gezici hemşirelikten iyi para kazanmış fakat küçük, nefret ettiği, 600 dolarlık bir apartman dairesinde yaşıyor. Jacks, onun en iyi finansal kararlarının hayat boyu edindiği alışkanları olduğunu söylüyor. 15 yaşında bebek bakıcılığından kazandığı parayla 1500 dolar tutarında bir mevduat sertifikası alan Jack, kredi kartı borcu yapmıyor ve olanaklarına göre mütevazı yaşıyor.
