Fiba Grubu’nun, Özyeğin Üniversitesi işbirliğiyle yürüttüğü araştırma, beyaz yakalı çalışanlar arasında bakım emeği ve zihinsel iş yükünün etkilerini inceledi. “Yük Olmasın” projesinin ikinci yılında elde edilen bulgular, sivil toplum temsilcileri ve akademisyenlerin katılımıyla düzenlenen bir toplantıda paylaşıldı. Toplantıya, Fiba Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Murat Özyeğin, Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Ayşecan Özyeğin Oktay ve Özyeğin Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Barış Tan ev sahipliği yaptı. Ardından İstanbul Teknik Üniversitesi İşletme Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. İpek İlkkaracan, TÜSİAD Genel Sekreter Yardımcısı Ceren Aydın Ergün ve AÇEV Kurumsal İşbirlikleri ve Savunu Direktörü Hasan Deniz’in katılımıyla bir panel düzenlenerek çözüm önerileri tartışıldı.
“Toplumsal cinsiyet eşitliği kalkınmanın anahtarı”
Toplumsal cinsiyet eşitliği, sürdürülebilir kalkınmanın temel taşlarından biri. Murat Özyeğin, açılış konuşmasında kadınların iş gücüne katılımının ve yönetim kademelerinde daha fazla yer almasının Türkiye’nin geleceğini şekillendirecek en önemli unsurlardan biri olduğunu vurguladı. Kamu, özel sektör ve sivil toplumun bu konuda ortak hareket etmesi gerektiğine dikkat çekti. Fiba Grubu’nun eşitlik inisiyatiflerini yöneten Ayşecan Özyeğin Oktay, toplumsal cinsiyet rollerinin bakım emeği ve zihinsel iş yükünün nasıl dağıldığını belirlemeye devam ettiğini, bunun da kadınların omzuna fazladan sorumluluk yüklediğini söyledi. “Ortak yaşam anlayışının önündeki en büyük engel, bu yükün paylaşılmaması. Eşitliği ancak bu konuyu hep birlikte sahiplenerek ve güç birliği yaparak sağlayabiliriz” diyen Oktay, Fiba Grubu olarak farkındalık yaratacak ve somut etki sağlayacak yeni uygulamaları hayata geçirmeyi hedeflediklerini belirtti. Araştırma bulgularının iş dünyasında ve toplumsal yaşamda değişim yaratacağına inandığını söyleyen Prof. Dr. Barış Tan, farkındalık artsa da toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda hâlâ kat edilmesi gereken uzun bir yol olduğunu vurguladı ve tüm kurumları bu dönüşümün parçası olmaya çağırdı.
Araştırma Sonuçları: Beyaz yakalı kadınlar için görünmez yük
İş hayatının temposuna ayak uydurmaya çalışan beyaz yakalı çalışanlar için ev içi bakım emeği ve zihinsel iş yükü büyük bir görünmez maliyet yaratıyor. Özyeğin Üniversitesi’nin Fiba Grubu desteğiyle yürüttüğü ve Frekans Araştırma tarafından gerçekleştirilen yeni çalışma, bu yükün bireyler ve iş dünyası üzerindeki etkilerini ortaya koyuyor. İstanbul, Ankara ve İzmir’de başlayan saha çalışması, Türkiye genelinde 11 şehre yayılarak toplamda 2.104 kişiyle yüz yüze görüşmelerle tamamlandı. Bulgular, iş dünyasının göz ardı edemeyeceği çarpıcı gerçekleri gün yüzüne çıkarıyor.
“Erkekler ev içi sorumlulukların ancak üçte birini üstleniyorlar”
Araştırma, ev içi bakım emeği ve zihinsel iş yükünün kadınlar ve erkekler arasında eşitsiz dağıldığını gösteriyor:
• Kadınlar, bakım emeği ve zihinsel iş yükü açısından erkeklere kıyasla çok daha fazla sorumluluk üstleniyor.
• Kadınların algıladığı bakım emeği, erkeklerden yaklaşık 25 yüzde puan, zihinsel iş yükü ise 15 yüzde puan daha yüksek.
• Yaş ilerledikçe bu yük daha da artıyor ve kadınlarda daha belirgin hale geliyor.
• Kadınların bakım emeği ve zihinsel iş yükü ortalamaları hiçbir yaş grubunda yüzde 55’in altına düşmezken, erkeklerin zihinsel iş yükü algısı yalnızca yüzde 50’nin üzerine çıkıyor.
• Gerçekleşen bakım emeği incelendiğinde, erkeklerin ev içi sorumlulukların ancak üçte birini üstlendiği görülüyor.
Bu veriler, kadınların ev içinde yalnızca hissettikleri değil, fiilen üstlendikleri yükün de çok daha fazla olduğunu ortaya koyuyor.
Görünmez Yük: Kadınların zihinsel iş yükü günlük ve sürekli
Araştırma, zihinsel iş yükünün paylaşımında da büyük bir dengesizlik olduğunu gösteriyor.
• Kadınlar, ev içindeki zihinsel iş yükünün büyük çoğunluğunu üstlenirken, erkekler genellikle fatura, vergi ve araç sigortası gibi belirli birkaç alanda daha fazla sorumluluk alıyor.
• Kadınların en fazla sorumluluk aldığı konular arasında çamaşır günü belirleme, temizlik malzemelerinin takibi ve mutfak alışverişi yer alırken,
• Erkekler daha çok aylık veya yıllık finansal işlemlerle sınırlı bir zihinsel iş yüküne sahip.
• Cinsiyetler arasındaki en dengeli iş bölümü tatil planı yapmak olarak öne çıkıyor.
Bu bulgular, kadınların zihinsel iş yükünün günlük ve sürekli bir takip gerektirdiğini, erkeklerin ise daha seyrek sorumluluklar üstlendiğini ortaya koyuyor.
“Kadınlar evdeki iş yükü yüzünden terfi tekliflerini dahi reddedebiliyorlar”
• Türkiye’de beyaz yakalı çalışanlar arasında zihinsel iş yükünün yüzde 60’ını ve hanelerdeki bakım emeğinin yüzde 57’sini kadınlar üstleniyor.
• Kadınların yüzde 15’i ev içi iş yükü nedeniyle terfi tekliflerini reddettiğini,
• Yüzde 31’i ise hayatlarının bir noktasında bakım emeği ve zihinsel iş yükü nedeniyle işinden ayrıldığını belirtiyor.
• Kadınların yüzde 41’i ev işlerinde partnerlerinden destek istemediğini söylüyor.
• Destek istemekten vazgeçme nedenleri arasında en çok “Düzenin değişmeyeceğine inanıyorum” ve “Tartışma çıkmasından çekiniyorum” gibi gerekçeler öne çıkıyor.
Bu veriler, kadınların iş hayatındaki varlığını etkileyen en büyük engellerden birinin görünmez ve paylaşılmayan ev içi yükler olduğunu bir kez daha gözler önüne seriyor.
