Güldem Atabay
Merkez Bankası başkanı değişiminin ardından para politikasının “yaratıcı yeniliklerle” nasıl kullanılabileceğine yönelik tartışmalar ortaya çıkmaya başladı. Bunlardan en dikkat çekici olanı da hükümete yakın gazetelerde konu olduğu şekliyle Merkez Bankası kaynaklarının reel ekonomiyi desteklemek üzere “hedefli alanlarda” kullanılması. Merkez bankası üzerinden yatırıma-üretime ayrı fonlama faizi ile kaynak aktarılması. Merkez Bankası kaynakları deyince akla hemen gelenler rezervler ve tabi ki bankanın kendi yarattığı Türk Lirası. Rezervler 2020 yaz aylarında Dolar/TL’yi 6.85 civarında tutabilmek üzere şeffaf olmayan yöntemlerle harcandı. Bundaki amaç, Merkez Bankası’nın enflasyonun altına indirdiği politika faiziyle ekonomiyi canlandırmaktı. Bugün hala swaplar hariç Merkez Bankası net rezervleri eksi 47 milyar dolarda. Kısaca, Merkez Bankası’nın rezervlerini kullanması imkânsız halde. O zaman geriye kalan seçenek sadece Merkez Bankası’nın TL kaynaklarıyla, yani para basarak reel sektörü desteklemeye yönlendirilmesi. Merkez Bankası’na esinlenmesi için verilen örneklerin başında Avrupa Merkez Bankası’nın (AMB) “Uzun Vadeli Refinansman Operasyonları” yani “TLTRO”lar var. Tanım olarak TLTRO’lar hedefli uzun vadeli refinansman demek. Daha net ifadeyle Merkez Bankası’nın bankalara piyasa faizine göre cazip koşullarda uzun vadeli finansman sunması; bu sayede oluşan kaynakların bankaları reel ekonomiye daha fazla kredi vermeyi teşvik etmesi. TLTRO yapısı gereği koşullu bir mekanizma. Bankalar AMB’den parayı sadece hane halkına ve işletmelere kredi şeklinde aktarırlarsa ucuz kredi alma hakkı kazanıyor. Sağlanan kaynak, bankaların şirketlere ve hane halkına olan kredilerine (ev satın alma kredileri hariç) oranlanıyor. TLTROlar sisteminde, Euro Bölgesi bankaları AMB’den yüzde eksi 1 ile politika faizinin 50 baz puan altında fon sağlayabiliyor. Euro Bölgesi’nde yıllık enflasyon yüzde 1.3; politika faizi ise yüzde eksi 0.5. Kaynak tabii ki AMB’nin bastığı Euro’lar.
