İran, Guyana, Norveç, Kazakistan, Brezilya ve Nijerya OPEC+ ülkelerinin kararı sonrası düşüşten bu yana daha fazla petrol pompalayarak, en büyük üreticilerden bazıları geri adım atarken bile dünya arzını artırdı. Özellikle Nijerya, petrol zengini Nijer Deltası'nın geniş dere ve su yollarında mavnaları koruyan silahlı muhafızların da yardımıyla üretimde sıçrama yaşadı.
The Wall Street Journal'ın haberine göre Morgan Stanley'nin emtia stratejisi şefi Martijn Rats, küresel petrol arzının yıl ortasından itibaren daralacağına dair yaygın görüşe atıfta bulunarak durumun pek de öyle olmayabileceğini paylaştı.
ABD ve Avrupa'daki zayıf taleple birleşen ek petrol akışı, bankacılık sektöründeki çalkantıların yatırımcıları daha riskli varlıklardan kaçmaya ve geçen ay resesyon endişesine sevk etmesiyle piyasayı savunmasız bıraktı.
Suudi Arabistan geçen hafta piyasayı desteklemek için devreye girdi. İkinci en büyük ham petrol üreticisi, Rusya, Irak, Birleşik Arap Emirlikleri ve diğerleriyle birlikte üretimi daha da azaltacağını söyledi.
Petrol fiyatları rekor seviyeden uzakta
Bu sürpriz hamle fiyatlarda bir sıçramaya yol açtı. Ancak, varili yaklaşık 85 dolar olan küresel gösterge Brent ham petrolü, Mart ayı başındakinden daha yüksek değil ve Ukrayna'nın işgalinden kısa bir süre sonra varili 125 dolardan fazla olan pandemi döneminin en yüksek seviyelerinin altında.
Fiyatların yükselip yükselmeyeceği kısmen Suudi çıkarlarıyla mücadele eden daha küçük üretici ülkelerdeki üretime bağlı. ABD de geçtiğimiz yıl günlük üretimini bir milyon varilden fazla artırarak ilave ham petrol pompaladı. Piyasa için joker kart ise, üretimin beklenmedik bir şekilde arttığı ancak kesintilere eğilimli olan ve tekrar duraklayabilecek Nijerya gibi oyuncularda yatıyor. Ayrıca ABD'de resesyon korkularının gerçeğe dönüşüp dönüşmeyeceği ve talebin azalıp azalmayacağı da önemli.
Petrol üretimini kısmada iş birliği
Uluslararası Enerji Ajansı'nın (IEA) Şubat ayı verilerine göre, Suudi üretiminin son dönemdeki en yüksek noktası olan Eylül ayından bu yana krallık günlük ham petrol üretimini 560 bin varil azaltarak yaklaşık 10.5 milyon varile düşürdü. Irak, Birleşik Arap Emirlikleri ve Kuveyt de üretimlerini günde 100 bin varilden fazla azalttı.
Bu üretimi kısma kararı alanların hepsi de Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü ile Ekim ayında üretimi azaltma kararı alan Rusya liderliğindeki bir grup arasındaki ittifak olan OPEC+ üyesi.
Kesintiler yüksek fiyat beklentisine yol açtı
Kesintiler analistlerin fiyatlarda büyük bir artış öngörmesine yol açtı. Geçtiğimiz sonbaharda OPEC kararının hemen ardından Goldman Sachs Group, 2023'ün ilk çeyreği için Brent tahminini varil başına 115 dolara yükseltti. Ancak durum pek de öyle olmadı. En aktif Brent vadeli işlemlerinin ortalaması ilk çeyrekte varil başına 82 dolar oldu ve Mart ortasında varil başına 73 doların altında bir kapanışa geriledi.
Goldman Sachs'ı Nijerya ve Çin yanılttı
Goldman'ın kıdemli enerji ekonomisti Daan Struyven, Çin talebinin beklentilerin altında kalması nedeniyle bankanın tahminlerinde yanıldığını söyledi. Goldman'ın yanılmasında bir başka önemli faktör de Batı Afrika'dan kaynaklanıyor. Nijerya'daki günlük üretim Eylül ayından bu yana 350 bin varil artarak 1,3 milyona ulaştı ve Suudi Arabistan'ın azalttığı miktarın yarısından fazlasını sildi.
Ülke Ağustos ayında günde bir milyon varilden daha az petrol üretiyordu. Analistlere ve Nijeryalı yetkililere göre bu durumun sorumlusu boru hatlarına yapılan sabotajlar, petrol hırsızlığı ve üretime yapılan düşük yatırım.
Büyük boru hatları hırsızlık nedeniyle kapatıldı
Geçtiğimiz Ekim ayında Nijerya Ulusal Petrol Şirketi İcra Kurulu Başkanı Mele Kyari, güvenlik güçlerinin Shell'e ait Trans Escravos borusunda ham petrolü 4 kilometrelik bir test hattına yönlendiren yasadışı bir bağlantı noktası keşfettiğini söyledi. Kyari, Nijerya Senatosu'nun bir komitesine yaptığı açıklamada, büyük boru hatlarının yüksek seviyedeki hırsızlık nedeniyle kapatıldığını söyledi.
Nijerya bir OPEC üyesi ancak son kesintilere katılmıyor. Üretim kotasının o kadar altındaydı ki geçen yılki kesintilerin bağlayıcı bir etkisi olmadı.
Hükümet ve şirket yetkilileri, şirketlerin ham petrolü Nijer Deltası'ndan mavnalarla taşımaya başlamasının ardından üretimin toparlandığını söyledi. Küçük bir üreticinin bir yöneticisi, bazı firmaların petrollerinin boru hatlarından geçerek küresel pazara ulaşacağına güvenemedikleri için pompalamayı tamamen durdurduklarını söyledi. Mavna kullanmak boru kullanmaktan daha yavaş ve daha pahalı, ancak petrol destek teknelerindeki muhafızlar tarafından korunabiliyor.
IEA yakın tarihli bir raporunda, hükümetin Delta'daki güvenlik şirketleriyle bir anlaşma yapması nedeniyle Nijerya'nın bu yıl da üretimi mütevazı bir şekilde artırabileceğini söyledi.
İran da petrol üretimini artırdı
Energy Aspects'in kıdemli analisti Livia Gallarati, daha önce kullanılmamış petrol rezervlerini değerlendiren Guyana dışında, çoğu küçük üreticinin üretimi artırmak için yatırım yapmak yerine kesintilerden geri döndüğünü söyledi.
Vortexa'da ham petrol piyasası analisti olan Armen Azizian, İran'ın Eylül ayından bu yana günde 200 bin varil eklediğini, bunun kısmen yaptırım uygulanan petrolü kullanmak isteyen alıcılar için rekabet eden Venezuela'dan yapılan ihracatın azalmasından kaynaklandığını söyledi. Brezilya'daki üretim de Ocak ayında rekor seviyeye ulaştı.
Kazakistan'ın üretimi Eylül ayından bu yana günde 240 bin varilden fazla artarak, Rusya'nın Karadeniz kıyısındaki bir ihracat terminalindeki geçici kapanmalar da dahil olmak üzere kesintilerden kurtuldu. Eski Sovyet cumhuriyeti, Suudi Arabistan öncülüğündeki son kısıtlamalara katılıyor.
En büyük risk İran
UBS Group emtia analisti Giovanni Staunovo bu ekstra arz için "Piyasalara bir etkisi oldu" yorumunu yaparken, kapasiteye yakın petrol pompaladıklarını söylediği Nijerya ve Kazakistan'dan çok fazla ilave petrol geleceğini ise düşünmüyor.
Staunovo "En büyük risk, üretim artışı görebileceğimiz İran'dır" dedi, ancak ABD ile ihracatın önünü açacak bir nükleer anlaşma ihtimalinin zayıf göründüğünü de sözlerine ekledi.
