Avrupa'nın dört bir yanındaki çiftçiler bu yıl yaşadıkları sıkıntıların sorumlusunun ucuz Ukrayna ürünleri olduğuna inanarak sokaklara döküldü. Kitlesel protestolar Varşova'dan Paris'e kadar uzanan AB hükümetlerini çiftçilere büyük tavizler vermeye zorladı. Ayrıca Kiev'in Batılı müttefikleriyle olan siyası bağlarının en zayıf seviyeye gerilemesine neden oldu. Ancak krizin arkasındaki asıl kişi yeniden Rusya Devlet Başkanı olarak seçilen Vladimir Putin'den başkası değil. AB çiftçilerinin bu yıl kendi ürünlerini satamamasının ana nedeni Ukrayna ve onun devasa tarım sektörü değil. Asıl neden kendi rekor tarım üretimi ve ihracatıyla mahsul fiyatlarını düşüren Rusya.
"Yumuşak güç olarak kullandığı bir gerçek"
Rusya'nın Ukrayna'nın zararına küresel tarım piyasalarında artan hakimiyeti üzerine makale yayınlayan Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi Küresel Gıda ve Su Güvenliği Programı Direktörü Caitlin Welsh "Rusya'nın gıda ihracatını, özellikle de buğday ihracatını bir tür yumuşak güç olarak kullandığı kesinlikle bir gerçek" dedi.
Rekor miktarda buğday yetiştirip ucuza sattı
Bu durum tahıl fiyatlarındaki patlamayı tersine çevirdi ve Polonya gibi ülkelerdeki çiftçiler için savaş öncesindeki gibi hiç de ekonomik olmayan seviyelere indirdi. Bu yılın başında Ukrayna sınırını kapatarak karşılık verdiler ve doğu komşularını kendi hasatlarını kârsız hale getirmekle suçladılar. Oysa Varşova hükümeti geçen yıl Ukrayna'dan tahıl ithalatını tek taraflı olarak yasaklamıştı. Bu da Rusya'nın Şubat 2022'deki geniş çaplı işgali ve Ukrayna'nın Karadeniz üzerinden dünya pazarlarına ana ihracat yolunu abluka altına almasının ardından yaşanan arz bolluğuna bir yanıttı.
Kiev kendi ihracat koridorunu kurdu
Rusya'nın geçtiğimiz temmuz ayında Ukrayna'nın Karadeniz üzerinden ürün ihraç etme kabiliyetini yeniden tesis etmeye yönelik BM arabuluculuğundaki bir girişimini engelledi. Bunun üzerine Kiev AB toprakları üzerinden geçen karayolu ihracat rotaları üzerindeki baskının büyük kısmını ortadan kaldırarak kendi güvenli ihracat koridorunu kurmayı başardı.
Protestolar Polonya'nın kırılgan koalisyon hükümetini tehdit etti ve Başbakan Donald Tusk'u diğer AB liderlerini Ukrayna tahılını sınırlama çağrısına zorladı. Kendi ülkesindeki çiftçilerin de tepkisini çeken Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un desteğini kazandı.
Gerçek çözüm değil, dikkat dağıtan bir unsur
Tüm dikkatler Ukrayna'dan yapılan ithalata çevrilmişken, bazı AB ülkeleri ucuz Rus ürünlerine yönelmeye devam etti. İspanya, İtalya ve Fransa Rus tahılının düzenli alıcıları. Polonya, Letonya, Litvanya ve diğer doğu AB ülkeleri tarafından teşvik edilen Avrupa Komisyonu, Rusya'dan yapılan ithalata yeniden gümrük vergisi koymaya hazırlanıyor. Ancak analistler AB pazarında ithalatın payının nispeten düşük olduğu göz önüne alındığında, bu hamleyi Avrupalı çiftçilerin karşı karşıya olduğu zor ekonomik duruma gerçek bir çözümden ziyade dikkat dağıtıcı bir unsur olarak görüyor. AB ülkelerinin Rusya'nın özellikle düşük gelirli ülkelerdeki küresel hakimiyetini engellemek için Ukrayna'nın kendi tarım ürünlerini ihraç etmesine yardımcı olsa olmaları, analistlere göre daha doğru bir hedef.
Rusya'nın bedava tahılı
AB'deki siyasi çalkantıların ortasında Rusya, muazzam buğday ihracatını jeopolitik nüfuzunu korumaya çalıştığı dünyanın diğer bölgelerine yönlendirerek dikkatleri kendisinden uzaklaştırmayı büyük ölçüde başardı. Geçtiğimiz yıl Moskova, Afrika ve Asya'daki ülkelere yüz binlerce ton bedava tahıl göndererek buralardaki otoriter rejimlerin gözüne girdi ve iç huzursuzlukların önüne geçmelerine yardımcı oldu.
Putin'in dış ilişkiler elçisi Sergey Lavrov da Brezilya, Meksika ve kendi hasatları aşırı hava koşulları nedeniyle yok olan diğer Latin Amerika ülkeleriyle kârlı anlaşmalar imzaladı.
"Oyunu kuralına göre oynamıyor"
Washington D.C. merkezli Afrika Stratejik Araştırmalar Merkezi'nin araştırma direktörü Joseph Siegle'ye göre, diğer büyük tahıl ihracatçılarının aksine Moskova oyunu kuralına göre oynamıyor, dolayısıyla Rus mallarına artan bağımlılığın uzun vadeli riskleri var. Siegle "Rusya Afrika'ya sadece iki ürün ihraç ediyor: tahıl ve silah. Afrika ülkeleri, artan uluslararası izolasyonu nedeniyle Moskova için kilit önem kazanıyor" dedi.
