Rusya'nın yabancılara ait milyarlarca dolar değerindeki uçaklara el koyması, normalde sakin bir iş olan uçak sigortacılığında şimdiye kadarki en büyük kavgayı başlattı. Dünyanın en büyük sigortacılarından bazıları uçak sahiplerinin taleplerine karşı mücadele ediyor. Sigortacılar, uçak sahiplerinin uçaklara el konulmadan önce daha fazlasını yapmaları gerektiğini söylüyor. Ayrıca mahkeme dosyalarında ABD'nin Ukrayna'ya verdiği desteğin aslında Rusya ile savaştığı anlamına geldiğini savunuyorlar.
Çoğunluğu Airbus ve Boeing marka
Burada söz konusu olan durum: Milyarlarca dolar 400'den fazla uçak, yüz milyonlarca dolarlık yasal maliyet. Analistler ve avukatlar, iki kıtaya ve düzinelerce şirkete yayılan hukuki mücadelenin gelecekteki çatışmaların kapsamını da etkileyeceğini belirtiyor. Çoğunluğu hem Rus hem de yabancı havayolu şirketlerine kiralanan Airbus ve Boeing ticari jetlerinden oluşan uçaklar, iki yıl önceki Ukrayna işgalinde Rusya'da mahsur kaldıklarında 10 milyar dolardan fazla değere sahipti.
Uçaklar az sayıda büyük ama çoğunlukla isimsiz uçak kiralama şirketlerine ait. Aralarında American International Group, Chubb ve Swiss Re gibi devlerin de bulunduğu hem Rusya'dan hem de Batı'dan sigortacılar tarafından teminat altına alınmış durumdalar. Avukatlar hala kimin ödeme yapması gerektiğine dair en temel sorular üzerinde pazarlık yapıyor: Jetlerin sahiplerine iade edilme şansı var mı? Uçaklar Rus havayolları tarafından mı çalındı yoksa devlet tarafından mı ele geçirildi? Jetlerin bakımı çok mu kötü yapıldı ya da değersiz hale gelecek kadar ağır hasar mı gördü?
Ukrayna savaşının ilk günlerine uzanan anlaşmazlık
Anlaşmazlık Ukrayna'daki savaşın kaotik ilk günlerine kadar uzanıyor. ABD ve Avrupa Rusya'ya yaptırım uygulayarak leasing şirketlerini Rus havayolu şirketleriyle anlaşmalarını feshetmeye zorladı. Yüzlerce uçak belirsizlik içinde kaldı. Leasing şirketleri, uçaklar dost havaalanlarına indiğinde onları yakalamak için repo ekipleri tuttu. Çok az başarı elde ettiler. Geri alma çabaları azaldı. Kiralama şirketleri, Rusya'nın jetlerin bakımını derme çatma bir şekilde yapması nedeniyle uçakların Batı'da yeniden uçma ihtimalinin düşük olduğunu kabul ediyor.
Kremlin iade etmemelerini emretti
Kremlin, havayolu şirketlerine bu jetleri iade etmemelerini emrederek milyarlarca dolarlık varlığı fiilen kaçırdı. Uçakların çoğu Rusya'da kayıtlı ve iç hatlarda uçuyor ya da denizaşırı dost ülkelere gidiyor. Dünyadaki ticari jetlerin yaklaşık yarısına sahip olan leasing şirketleri genellikle havayolu şirketlerinden uçaklarını yerel bir şirkete sigortalatmalarını ister ve bu şirket de riskin bir kısmını uluslararası reasürörlere satar. Leasing şirketlerinin de savaş ve diğer riskleri kapsayan kendi sigortaları var.
Çatışmaya dahil olduklarının kanıtı
Sigortacılar tazminat taleplerini ödememeleri için pek çok neden öne sürdüler. Bunlardan biri, savaş başladıktan sonra sigortaladıkları uçaklar orada mahsur kalmadan önce Rusya için teminatlarını geri çekmiş olmaları. Sigortacılar ayrıca, ülkeler birbirleriyle fiilen savaşmasalar bile savaş istisnalarının tetiklenebileceğini savunuyorlar. Sigortacılar, Batı tarafından Ukrayna'ya verilen mali ve diğer desteğin çatışmaya dahil olunduğunun kanıtı olduğunu söyledi.
Savaş öncesinde ülkeden çıkarmadıkları için sigorta kapsamında değiller
Bir başka savunma da uçak kiralama şirketlerinin uçaklarını geri almak için daha fazlasını yapabilecekleri yönünde. Mahkeme dosyasında şirketlerin 24 Şubat 2022 öncesinde ve sonrasında varlıklarını Rusya'dan çıkarmak için fırsatlara sahip oldukları iddiası yazılı. Bunu yapmadıkları için varlıklarını gönüllü olarak terk ettikleri ve bu nedenle sigorta kapsamında olmadıkları ifade ediliyor. Leasing şirketleri, birkaç vaka dışında jetleri geri almanın imkansız olduğunu söylüyor.
Anlaşmaya varanlar da oldu
Yabancı sigortacılar mücadele ederken, menkul kıymet başvuruları ve şirket açıklamalarına göre Rus sigortacılar 100'den fazla uçak için 2 milyar dolardan fazla ödeme yaptı. 2022'de Rusya'da sıkışıp kalan uçakları için 2.7 milyar dolar zarar yazan İrlandalı leasing şirketi AerCap Holdings, ülkedeki 113 uçağından 67'si için anlaşmaya vararak toplamda 1.3 milyar dolar nakit elde etti. Bu anlaşmalar uçaklara savaş başlamadan önceki değerlerinden daha düşük bir değer biçiyor gibi görünüyor. Şirket geçen ay yaptığı açıklamada AerCap'in uçakların sigortalı değerinin yaklaşık %70'ini aldığını söyledi. Eleştirmenler Rusya'nın uçakların mülkiyetini ucuza almaya çalıştığını söylüyor.
El konulan Rus yatları
Öte yandan Rusya-Ukrayna savaşının başlamasının ardından Rus oligarklara ait yatlara yaptırım uygulanmıştı. Güney Fransa’dan Fijiye kadar toplam değeri yaklaşık 2 milyar sterlin olan en az 13 süperyata el konuldu. Rusya'nın da aynı şekilde yabancı jetleri alıkoymasının yatlara uygulanan yaptırımlardan farkı yok gibi görünüyor. Yine de sigorta şirketleriyle jet sahipleri arasındaki davalar devam ediyor.
