Suudi Arabistan 2021'in başından bu yana spor anlaşmalarına en az 6,3 milyar dolar harcadı. Eleştirmenler altı yıldır ülkenin kötü insan hakları sicilinden dikkatleri çekmek için milyonlarca dolar harcadığını son iki yılda bu tutarın dört katına çıktığını söyledi.
The Guardian'ın analizine göre Suudi Arabistan, son iki buçuk yılda Kamu Yatırım Fonu'ndan milyarlarca dolar harcayarak profesyonel golfü tamamen değiştiren ve futbolun uluslararası transfer piyasasını dönüştüren bir ölçekte harcamalar yaptı. Pazartesi günü Suudi Arabistan kulübü Al Hilal, Kylian Mbappé için 300 milyon euro değerinde olduğu öğrenilen rekor bir teklif sundu.
6,3 milyar dolarlık yatırım neredeyse Karadağ'ın ya da Barbados adasının GSYH'sine eşit. Bu tutar, Grant Liberty tarafından iki yıl önce derlenen ve Suudi Arabistan'ın 2014 ile 2021'in başı arasındaki dönemde 1,5 milyar dolar harcadığını tahmin eden verileri gölgede bırakıyor. Aralarında Grant Liberty, Uluslararası Af Örgütü ve İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün de bulunduğu hak grupları bu tür harcamaları sportswashing (sporla aklanma) olarak adlandırıyor.
Sportswashing, bazı ülkelerin prestijli spor organizasyonlarına ev sahipliği yaparak uluslararası arenada kendilerini modern/gelişmiş gösterme çabası için kullanılan bir terim.
Grant Liberty, "Daha önce, spor figürleri ve markaları, iyi belgelenmiş insan hakları ihlalleri nedeniyle Suudi Arabistan'la ilişki kurma tekliflerini reddetmişti. Ancak, ahlaki duruşta endişe verici bir değişim oldu, çünkü devam eden ve kötüleşen ihlallere rağmen kazançlı anlaşmalar artık kabul ediliyor" dedi. 2018 yılında gazeteci Cemal Kaşıkçı'nın öldürülmesinin ardından Suudi Arabistan'dan büyük ölçüde uzak duruldu, birçok büyük şirket ülkedeki yatırımlarını geri çekti ya da durdurdu.
Suudi Arabistan algısı değiştirildi
Ancak son iki yılda Suudi Arabistan'ın uluslararası alandaki algılanışında bir değişim yaşandı. Bir zamanlar cinayet nedeniyle Suudi Arabistan'ı parya haline getirme sözü veren ABD Başkanı Joe Biden, geçen yıl oraya gitti ve veliaht prens ve fiili lider Muhammed bin Selman'ı ile yumruk tokuşturdu. The Guardian, 700 milyar dolarlık varlığıyla dünyanın en büyük 10 varlık fonundan biri olan Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu'nun yanı sıra turizm otoritesi de dahil olmak üzere diğer devlet kurumları tarafından 2021'den bu yana yapılan yatırımların bir listesini derledi ve analiz etti. Toplam 6,3 milyar dolar rakamı muhtemelen gerçek miktarın düşük bir tahmini. Zira fonun mali durumu şeffaf olarak paylaşılmıyor ve bazı anlaşmaların ayrıntıları kamuoyuna açıklanmıyor.
Suudi dolarının gücü
Newcastle United'ın Ekim 2021'de Kamu Yatırım Fonu tarafından 391 milyon dolara satın alınması, başta Uluslararası Af Örgütü olmak üzere hak örgütlerinin tepkisini çekti ve sızdırılan görüntülerde kulübün deplasman formasında Suudi milli takımının renklerine uygun değişiklikler yapıldığı görülünce kulüp eleştirildi. Uluslararası Af Örgütü'nden Felix Jakens bu seçimin Suudi dolarının gücünü ve krallığın acımasız, kana bulanmış insan hakları sicilini sporla örtbas etme kararlılığını ortaya koyduğunu söyledi.
Yıldız oyuncular üst üste imza attı
Bir yıl sonra fon, futbol sponsorlukları için 2.3 milyar dolar harcama niyetini açıkladı. Bu rakam, dört Suudi Arabistan futbol takımının çoğunluk hisselerini satın almak için yapılan ve miktarı belirtilmeyen devasa yatırımları da içeriyor. Bu dört kulüp, başta yıldız oyuncu Cristiano Ronaldo ile yıllık 200 milyon dolar karşılığında anlaşarak onu dünyanın en çok kazanan sporcusu yapan Al-Nassr olmak üzere, dünyanın dört bir yanından oyuncuları çekmek için cömertçe harcama yaptı.
Ronaldo'nun geçen sezon attığı imzayı Real Madrid'den Karim Benzema, Chelsea'den N'Golo Kanté, Liverpool'dan Roberto Firmino ve Aston Villa'nın eski teknik direktörü Steven Gerrard gibi bir dizi yıldız ve teknik direktör takip etti.
Futbolcu Lionel Messi'ye Suudi Arabistan turizm otoritesi tarafından ülkeyi tanıtması ve sosyal medyada lüks seyahatlerini paylaşması karşılığında yaklaşık 25 milyon dolar ödendiği söyleniyor. Al Hilal'den 350 milyon sterlinlik bir teklif aldı ancak bunun yerine ABD MLS takımı Inter Miami'yi tercih etti. Bu yılın Şubat ayında Suudi Arabistan 2023 FIFA Kulüpler Dünya Kupası'na ev sahipliği yapacağını açıkladı.
Golfte etkili güç oldu
Fon ayrıca golf sporunu altüst eden ve Suudi Arabistan'ı belki de bu spordaki en etkili güç haline getiren büyük yatırımlar yaptı. Ekim 2021'de fon, büyük bir turnuva olan LIV golfü oluşturmak için tahmini 2 milyar dolar yatırım yaptı. Bu hamle, Suudi finansmanlı projenin oyuncuları mevcut taahhütlerini ihlal etmeleri için cezbettiğini iddia ederek yasal işlem başlatan PGA tour ile sert bir rekabete yol açtı. Davalardan biri LIV'i astronomik miktarlarda parayı, LIV oyuncularını ve golf oyununu Suudi zulmünün yakın tarihini sporla örtbas etmek ve Suudi Kamu Yatırım Fonu'nun .girişimlerini ilerletmek için kullanmakla suçladı.
Bu çekişme, profesyonel golfü domine edecek bir holding oluşturmak için PGA'nın etkili bir şekilde ele geçirilmesiyle dramatik bir şekilde sona erdi. PIF Başkanı Yasir al-Rumayyan'ın başkan olması planlanıyor. Bir PGA yöneticisi bu ay ABD Kongresine yaptığı açıklamada egemen varlık fonunun yeni kuruma 1 milyar doların üzerinde yatırım yapacağını söyledi. Anlaşma bir ABD Senatosu komitesi tarafından soruşturuluyor.
Krallığın diğer yatırımları arasında boks ve motor sporları yer alıyor. Bu yıl YouTuber'dan boksöre dönüşen Jake Paul, Riyad'da Tommy Fury ile sırasıyla 3,2 milyon ve 2 milyon dolarlık ödemeler ve izleme başına pay karşılığında dövüştü. Krallık ayrıca 2022'de Oleksandr Usyk ve Anthony Joshua arasındaki ağır sıklet maçına ev sahipliği yapmak için tahmini 60 milyon dolar ödedi.
PIF 2021 yılında, Bahreyn'e ait Woking merkezli bir şirket olan ve yarış arabaları üretimiyle Formula 1'in önemli bir parçası olan McLaren Group Ltd'ye 550 milyon dolarlık bir sponsorluk yatırımı yaptı. Ancak 6.3 milyar dolarlık rakam, devlete ait petrol devi Aramco'nun Formula 1'e sponsor olmak için her yıl harcadığı 40-45 milyon doları ya da krallıkta her yıl Grand Prix düzenlemek için 2021'den önce imzalanan 65 milyon dolar gibi diğer sözleşmeleri içermiyor. Bu rakama fonun video oyun şirketi Embracer Group'a yaptığı 1 milyar dolarlık yatırım da dahil olmak üzere e-spor dünyasındaki kapsamlı harcamaları ve Kızıldeniz kıyısında planlanan Neom şehri ile Asya Futbol Konfederasyonu arasında Mart 2021'de imzalanan dört yıllık anlaşma gibi sponsorluk tutarının bilinmediği spor etkinlikleri dahil değil.
