Çin’in para birimi yuan, bu yıl dolar karşısında yüzde 3’ten fazla değer kaybetti. Çoğu küresel para birimi kasım ayında dolar karşısında değer kaybederken yuan’ın durumu daha da kötüydü. Eylül ayında yuan, dolar karşısında son 16 yılın en düşük seviyesinden işlem gördü. Çin’de 1 yuan şu an 7,15 dolara satılıyor. Dünya Bankası verilerine göre Çin, 2022 yılında diğer tüm ülkelerden daha fazla mal ve hizmet ihraç etti. Yuan’ın zayıf bir para birimi olması, Çin ürünlerini dünyanın geri kalanına göre daha ucuz olmasını sağlıyor ve bu durum ürün taleplerini artırıyor. Ancak Çin’in para biriminin ekonomik olduğu kadar siyasi önemi de var.
Dolara meydan okudu
2019 yılında ABD, Çin’i bir ‘döviz manipülatörü’ olarak adlandırıp iki süper güç arasındaki ticaret savaşını alevlendirdi. Çin’in uzun yıllardır yuan’ı uluslararası kullanıma teşvik etme tutkusu vardı. Bu tutku, doların dünya ekonomisi üzerindeki hakimiyetine bir meydan okuma olarak görülüyordu.
Yuan’ın değeri ülke içinde ve dışında birçok kişi tarafından Çin ekonomisine duyulan güvenin bir işareti olarak görülüyor. Ancak Çin, can çekişen bir emlak piyasası olan, üretimdeki yavaşlama ve tüketicilerin büyük harcama yapma konusundaki isteksizliği nedeniyle sıkıntı çeken bir ülke. Yabancı yatırımcılar da bu yıl Çin borsasından çekildi. Ülkedeki küçük yatırımcılar ekonomik sorunlar nedeniyle tedirgin bir hale geldi. RBC Capital Markets Asya döviz stratejisi başkanı Alvin Tan, "Merkez bankası, para değerindeki düşüşün yabancı ve yerli yatırımcılar arasındaki olumsuz havayı kötüleştirmesinden endişe ediyor” dedi. Açıklamalar, Yuan’ın önümüzdeki yıl da ilgi odağında kalacağının neredeyse kesin olduğu anlamına geliyor. Peki Çin döviz kurunu nasıl yönetiyor?
İki para birimi kullanıyor
Pekin, onshore yuan ile serbest ticaret yapılan offshore yuan birleşmesinden oluşan bir para birimi sistemi kullanıyor. Çin Halk Bankası, onshore yuan’ın değerinin piyasa güçleri tarafından belirlenmesine izin veriyor. Merkez bankasının birimi olan Çin Döviz Ticaret Sistemi, her sabah yuan için çeşitli para birimlerine karşı bir referans oranı yayınlıyor. Burada dikkati en çok dolar kuru çekiyor. Gün içerisinde bu seviyenin yüzde 2 veya altında işlem yapılmasına izin veriliyor. Offshore yuan ise kısıtlama olmaksızın işlem görüyor. Ekim ayında, ABD devlet tahvili getirilerindeki artış ve Çin'in ekonomik yavaşlamasına ilişkin artan endişeler nedeniyle offshore ve onshore yuan'lar arasındaki fark arttı.
Merkez bankası etkileri
Merkez bankası bu yıl yuanın değerini desteklemek için bankaların rezervlerinde daha az döviz tutulması ve dolar alımlarını zorlaştırmak gibi adımlar attı. Onshore yuan’ın dolara karşı oranını Çin Halk Bankası (PBOC) sabitliyor. Haziran sonundan Kasım ayına kadar sabitleme sürekli olarak beklenenden daha güçlü bir yuan kuruna ayarlandı. Çin Döviz ve Faiz Stratejisi Başkanı Ju Wang, bu kararın dolar karşısında yuan’ın daha düşük seviyelere inmesini önlemeye yönelik açık bir sinyal olduğunu söyledi.
Offshore yuan bu yıl eylül ayında dolar karşısında en düşük 7,36 seviyesini gördü. Piyasaki büyük hamleleri önlemek için günlük sabitleme faktörünü kullanan PBOC, bu yıl bu faktörü kullanıp kullanmadığını belirtmedi. Çinli yetkililer offshore pazarında daha az resmi bir yaklaşım benimsiyor. Analistlere göre hükümet ve devlete ait işletmeler, yuan cinsinden işlem yapıyor ve bazen devlet bankaları offshore yuan arzını azaltmak için piyasaya girerek para birimini destekliyor.
Faiz oranlarını düşürdü
Merkez bankalarının para birimlerinin değerini artırmanın en kolay yolu faiz oranlarını yükseltmek. Zira yüksek faizler ülkedeki varlıklara yönelik talebin artmasına neden olur. Bu durum da zincirleme olarak para birimine olan talebi artırır. Ancak PBOC bu yıl faiz oranlarını düşürdü.
PBOC’nin faiz düşürmesi ABD faiz oranlarındaki artışın etkisini de artırdı. ABD devlet tahvilleri Çin'dekilerden çok daha yüksek getiri sundu. Yuan’ın bu yıl dolar karşısında zayıf performans göstermesinin önemli bir nedeni de buydu. Baskının hafiflediğini hisseden yatırımcılar ABD faiz oranlarının düşeceği beklentisiyle yuan cinsinden tahvilleri yeniden satın aldı. Ekonomistler ABD Merkez Bankası'nın faiz artırım kampanyasının bittiğini ve bunun sonucunda doların son zamanlarda çeşitli para birimleri karşısında zayıfladığını düşünüyor. Yine de merkez bankasının daha müdahaleci bir yaklaşımının yuanın daha fazla zayıflamasına yol açabilir.
Çin'in yuan konusunda cesur hedefleri var
Bank for International Settlements'a göre dünyanın küresel para birimi dolar. Bu durum da ABD’ye ‘fahiş ayrıcalık’ olarak adlandırılan bir avantaj sağlıyor. Çin, yuan’ın dünya çapında kullanımını teşvik etmeye çalışarak bu avantajı engelleyen adımlar attı.
Yabancı bankalar halihazırda offshore yuan mevduatlarını kabul ediyor. Yatırımcılar Çin dışında yuan cinsinden hisse senedi almak için bu para birimini kullanabiliyor. Çin lideri Şi Cinping, Orta Doğu ülkelerinden petrolü yuan cinsinden almak için görüşmeler yapıyor. Rusya, petrol sevkiyatlarının bir kısmı için yuan kabul ediyor. Swift verilerine göre yuan, Kasım ayı sonunda değer açısından dünyanın dördüncü en çok kullanılan para birimi oldu ve ilk kez Japon yen’ini geride bıraktı. Ödemelerin yaklaşık %4,6'sı için Çin para birimi kullanıldı. Ancak yine de doların tehdit altına girmesi uzun zaman alacak.
