Netflix'in yeni dizisi 3 Cisim Problemi'nin ilk sahnesi şoke edici bir sekansla açılıyor. Önemli bir bilim insanı paramiliter Kızıl Muhafızlar tarafından dövülerek öldürülüyor. Çin'de hâlâ tabu olan yakın tarihin bu tasviri, 1960'lardaki Kültür Devrimi'nden acımasız bir sahneyi canlandırıyor. Bilim insanının suçu ise Görelilik Teorisi'ne inanmak.
Çin, var olan tek Çin değil
İlk birkaç dakikadan itibaren vahşi bir yolculuk olan dizi, bazen neredeyse halüsinojenik oluyor. Ancak ışık tuttuğu daha geniş ve daha acil bir konu var: Başkan Şi Cinping'in dünyaya gösterdiği Çin, var olan tek Çin değil. Çin, tıpkı dizinin kendisi gibi karmaşık, çok katmanlı ve çoğu zaman beklentileri boşa çıkaran bir yer. Çin Komünist Partisi, Çinli olmanın ne anlama geldiğinin tanımına sahip olmaya çalıştı ve bunu tüm dünyaya böyle ihraç etti. Bu dizi, Çinli bir yazar tarafından yaratılan farklı, daha yabancı bir dünyayı sergiliyor ve dünyanın dört bir yanındaki izleyiciler buna tepki veriyor.
Dizi, Çin'in en ünlü bilimkurgu yazarı Liu Cixin'in romanının bir uyarlaması. Roman, Asyalı bir yazarın prestijli Hugo Ödülü'nü kazanan ilk romanı oldu ve Netflix'te yayınlandığı kısa süre içinde şimdiden büyük ilgi gördü. Ancak herkes dizinin hayranı değil. Bazı aşırı milliyetçi Çinliler, Kültür Devrimi tasvirlerinin geçen yıl yayınlanan Çin yapımı Üç Cisim yapımına kıyasla gereksiz yere kanlı ya da gerçek dışı olduğunu söyleyerek Netflix versiyonuna özellikle öfkelendiler.
Çin analisti Jersey Lee sahibi olduğu Lowy Enstitüsü'nün The Interpreter'da belirttiği gibi, bu durum aynı zamanda Doğu ve Batı arasındaki doğuştan gelen güvensizliğin bir yansıması: "Pek çok Çinli artık Batılı stüdyoların Çin'le ilgili hikayeler anlatacağına güvenmiyor ve film yapımcılarının jeopolitik puan toplamak için içeriği manipüle edebileceğine inanıyor."
Daha fazlası diziye uyarlanmalı
Bu tartışma yararlı. Dizinin Çinli, ABD'li ve uluslararası izleyicileri arasında siyasi ve ticari gerilimlerden ya da Pekin'in Tayvan ve Güney Çin Denizi iddialarından başka bir şey hakkında konuşmasına yardımcı oluyor. Liu'nun kitabı Çinli okuyuculara kendilerininkine benzemeyen bir dünya hayal etmelerine olanak sağladı. Ayrıca dünyanın dört bir yanındaki izleyicilerin Çin'deki meslektaşlarıyla etkileşime girmeleri için yararlı bir çerçeve oluşturdu. Bu teşvik edilmeli ve Batı ile Doğu'nun birbirlerini farklı bir mercekten görmelerini sağlamak için daha fazla Çin bilimkurgu kitabı küresel dizilere uyarlanmalı. Hao Jingfang'ın gerilim türündeki Jumpnauts'u ve Sinopticon derlemesindeki öyküler bariz adaylar olacaktır.
Netflix Çin'de yasak
Netflix'in Çin'de yayın yapmasının yasak olmasına rağmen dizi ülkede büyük ilgi gördü. İzleyiciler sanal özel ağları kullanarak ya da korsan versiyonları izleyerek bu yasağı aşabiliyor. BitTorrent üzerinden yapılan indirme sayısı, yayınlandığı ilk gün 90,500'ü aştı. Bu rakam Squid Game ve Stranger Things gibi diğer programları geride bıraktı, ancak mart ayında ilk kez yayınlanmasından bu yana ilgi azaldı.
Bilim kurgu özellikle yasak
Çin hakkında eleştirel edebiyat ya da film üretmek kolay değil. Katı sansürün ötesinde, bilim kurgu özellikle şüpheyle karşılanıyor çünkü doğasında farklı dünyalar ve var olmanın alternatif yollarını yaratmak var. Bu tür bir düşünce Şi'nin Çin'inde potansiyel olarak tehlikeli. Yine de, onlarca yıllık yasakların ardından, 2008 yılında kömürün hakim olduğu Shanxi eyaletindeki bir enerji santralinde mühendis olarak çalışan Liu Cixin'de yeni bir yeteneğin ortaya çıkmasına tanık oldu. Çinli hayranlarının yanı sıra Barack Obama ve Mark Zuckerberg'i de hayranları arasına kattı.
Sansüre uğradı
Kültür Devrimi başladığında sadece üç yaşında olan Liu, belli ki tarihin o döneminden etkilenmiş ve yazdıklarına yön vermiş. Kızıl Muhafızlar sahnesi kitap için tercih ettiği başlangıçtı. Ancak sansür kuralları konusunda endişelenen yayıncısı, bunu daha az belirgin başka bir bölüme taşımasını söyledi. Liu bu değişikliği gönülsüzce kabul etti, ancak 2019'da New York Times'a konuştuğunda romanın eksildiğini hissettiğini söyleyerek "Kültür Devrimi, olay örgüsü için gerekli olduğu için ortaya çıkıyor. Kahramanın insanlığa karşı tam bir umutsuzluk içinde olması gerekiyor" dedi.
Şi Cinping Düşüncesi
Hükümet 2020 yılında sektörü düzenlemek için kılavuz ilkeler yayınladı. Bir numaralı öncelik, Çin değerlerini, kültürünü ve estetiğini teşvik eden filmler yaratmayı ve Çin'i teknolojik açıdan gelişmiş bir ulus olarak göstermeyi içeren "Şi Cinping Düşüncesi'ni kapsamlı bir şekilde incelemek ve uygulamak". 2019'da gösterime giren ilk bilimkurgu filmi, liderin yalnızca doğru fikirlerin beyaz perdeye taşınmasını sağlama girişimlerinin bir parçası olarak 'Şi Düşüncesi'nden büyük ölçüde etkilendi. Bir Liu Cixin romanından uyarlanan Wandering Earth ve Wandering Earth II gibi filmler bunun bir parçası.
Bu nedenle 3 Cisim Problemi gibi diziler, dış dünyaya ihraç edilmeyi hak eden zengin tür hakkında daha fazla farkındalık yaratabilir. Yazarın kendisi de eserinin jeopolitik bir mercekle görülmesinden hoşlanmıyor. Ancak Şi ve düşüncelerinin, savaşların nasıl yapılacağından işlerin nasıl yürütüleceğine ve yatak odanızda neler olduğuna kadar her şey üzerinde giderek daha fazla kontrol sahibi olduğu bir Çin'de, alternatif bir bakış açısına sahip benzersiz bir hikaye anlatıcısının hayal gücünden yaratılan vahşi ve tuhaf bir dünya ancak iyi bir şey olabilir.
*Spoiler: Bir eserin konusu veya detayları hakkında bilgi veren; eser okunmadan, dinlenmeden veya izlenmeden önce öğrenilmesi durumunda alıcının eser ile ilgili düşüncelerini veya alacağı hazzı etkileyebilecek açıklama veya ipucu.
