Tim Harford / Financial Times
İngiliz “Bloke’s Progress” adlı çizgi romanın başında Darren Bloke adlı kahramanımızın başı gündelik hayatın stresiyle beladadır. Yorucu işine gidip gelmekten, yaygaracı çocuklarından ve yüksek faturalardan bezmiştir. Sonra piyangoda büyük ikramiyeyi tutturur. Gerçek belayla o zaman tanışır.
Önce parasına tebelleş olan arkadaşlarından uzaklaşır. Zenginlerle takılmaya başlar ama kendini o çevreye de ait hissedemez. Karısından boşanıp başka biriyle evlenir. Sonra kadın onu boşar. Çok geçmeden sadece parası değil, ailesi ve dostları da uçup gitmiştir.
Çizgi romanda başkahraman Darren’ın kurtuluşu, Victoria dönemi bilgesi John Ruskin’le sohbetleri sayesinde mümkün olur. Ruskin’in sezgileri ayrı bir yazıyı hatta kitabı hak ediyor. Ama Darren’ın hikayesi aklıma başka bir soru getiriyor: Piyango talihlilerinin başına gerçekten böyle işler mi geliyor?
Gazetelere bakınca öyle gibi. The Courier Journal’da Kentucky’nin Ashland bölgesinden David Lee Edwards’ın yaşadıklarını gördüm. 2001 yılında kazandığı 27 milyon doları uyuşturucuya, hızlı arabalara ve Learjet’e harcamış. Beş yılın sonunda bir depoda yaşamaya başlamış ve beş parasız ölmüş. The Guardian ise kendini “magandalar kralı” ilan eden Michael Carroll’un 10 milyon sterlin kazandıktan sekiz yıl sonra iflas bayrağı çektiğini anlatıyor. Yine 6.5 milyon sterlin kazanan Lee Ryan da evsiz kalmış ve çalıntı otomobil kullanmaktan hapse girmiş. Keşke John Ruskin’in ruhu gelip hepsini kurtarsaydı.
Komşularla değil arkadaşlarla daha çok buluşuyorlar
Bu örnekler, ibretlik hikayeler olarak hafızamıza kazınsa da aslında çok sık yaşanmıyor. Piyangodan büyük paralar kazanan bir sürü insan var. Daha incelikli ve o kadar trajik olmayan sonuçlar çıkarmamıza yetecek kadar çoklar.
İlk soruyla başlayalım: İkramiye kazanmak dostlarımızla aramızı açar mı? Darren Bloke’un yaşadıkları kulağa mantıksız gelmiyor. Arkadaşları para isteyip durmuş, sonunda Darren kendini kullanılıyor gibi hissetmiş, üstelik cimri yaftası yemişti. Ancak London School of Economics’ten Joan Costa ve Warwick Business School’dan Nattavudh Powdthavee’nin yaptığı araştırmaya göre 10 bin sterlinin üzerinde ikramiye kazanan insanlar komşularıyla daha az görüşmeye başlasa da arkadaşlarıyla daha çok vakit geçiriyor.
