Agnes Chang, Pablo Robles, Josh Holder, William J. Broad, David E. Sanger / New York Times
İsrail ve ABD, İran’ın nükleer silah üretme kapasitesini ortadan kaldırmak amacıyla büyük çaplı hava saldırıları düzenledi. Saldırılardan önce ABD istihbarat kurumları, İran’ın henüz bomba üretme kararı almadığını değerlendiriyordu. Ancak bu saldırıların ardından, İran’ın planları ve kapasitesi üzerine tartışmalar daha da yoğunlaştı.
ABD'nin ön raporları, saldırıların İran’ın nükleer programını sadece birkaç ay geciktirdiğini belirtiyor. Ancak Başkan Donald Trump bu bulgulara itiraz etti ve CIA Direktörü, saldırıların programı yıllarca geriye ittiğini savundu.
Gizli tesisler ve dağıtılmış stoklar endişe yaratıyor
Saldırılar İran’ın bazı nükleer tesislerini imha etmiş ya da ağır hasar vermiş olabilir. Bu da İran’ın kısa sürede yeni nükleer yakıt üretmesini veya bunu silaha dönüştürmesini zorlaştırıyor. Ancak İran’ın vurulmamış gizli tesislere sahip olabileceği ve saldırılardan önce neredeyse nükleer silah seviyesine ulaşmış uranyum stoklarını farklı noktalara dağıtmış olabileceği değerlendiriliyor.
Bazı uzmanlara göre, İran teknolojik engellere rağmen hâlâ bazı nükleer hedeflerine ulaşabilir. Basit bir nükleer cihazın test edilmesi bile, başka ülkeleri caydırma işlevi görebilir.
İşte bir atom bombası üretimindeki temel adımlar ve saldırıların bu adımlar üzerindeki olası etkileri:
Nükleer uzmanlık kadrosu
Büyük ölçüde zarar gördü
Öncesi: İran onlarca yıl boyunca nükleer teknoloji alanında bilimsel ve mühendislik bilgisi biriktirdi.
Sonrası: İsrail, saldırılarda İran’ın en az 14 nükleer bilim insanını öldürdüğünü açıkladı. Ancak bilgi birikimini paylaşan ikinci kademe bilim insanları hâlâ mevcut ve geçmişteki suikast deneyimleri gösteriyor ki çalışmalar bir şekilde devam edebiliyor.
Uranyum madenciliği
Etkilenmedi
Öncesi: İran’ın merkez kesiminde iki aktif uranyum madeni bulunuyor. Bunlardan Narigan’daki rezerv, 50’den fazla silah için yeterli uranyum içeriyor.
Sonrası: Bu madenler saldırıların hedefi olmadı.
Uranyumu gaza dönüştürmek
Muhtemelen yok edildi
Öncesi: Uranyum hekzaflorür (UF6) gazına çevrilmesi için bilinen tek tesis İsfahan’daki fabrikaydı.
Sonrası: ABD füzeleri burayı ağır hasara uğrattı. İran’ın uranyumu zenginleştirme sürecine sokabilmesi için gerekli olan gaz formuna dönüştürme kabiliyeti büyük ihtimalle ortadan kalktı. Yeniden inşa yıllar sürebilir.
Uranyum zenginleştirme
Hasar gördü, ancak boyutu belirsiz
Öncesi: En zor aşamalardan biri. Bombaya uygun uranyum, yüksek hızlı santrifüjlerle gaz formundaki uranyumun döndürülmesiyle elde ediliyor. Natanz ve Fordo’da 18 binden fazla santrifüj vardı.
Sonrası: İsrail, Natanz’daki tüm santrifüjleri yok ettiğini belirtiyor. Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (IAEA) Başkanı, Fordo’daki santrifüjlerin artık çalışmadığını söyledi. Trump “yok edildi” dedi, diğer bazı raporlar daha temkinli. Ayrıca santrifüj üretim tesisleri de hedef alındı.
İran, başka gizli zenginleştirme tesislerine sahip olduğunu iddia ediyor ama bunlara dair doğrulanmış bir kanıt yok.
Saklı kalan zenginleştirilmiş uranyum
Büyük ihtimalle hala mevcut
Öncesi: IAEA’ya göre İran, 60% saflaşmaya ulaşmış 900 libreye yakın uranyuma sahipti; bu miktar 9–10 nükleer silaha yetebilir.
Sonrası: ABD, uranyumun yok edildiğini söylese de delil sunmadı. Avrupalı istihbarat servisleri ve IAEA, İran’ın stokları ülke genelinde dağıttığını düşünüyor.
Metale dönüşen zenginleştirilmiş uranyum
Muhtemelen yok edildi
Öncesi: İran’ın, zenginleştirilmiş uranyumu katı metal haline çevirebilen bilinen tek tesisi İsfahan’daki tesisti.
Sonrası: İsrail bu tesisi yok ettiğini söylüyor. Bu aşama olmadan nükleer silah üretilemez. Ancak İran’ın bu işlemi daha önce başka yerlerde yaptığı biliniyor; gizli bir tesisin varlığı ihtimal dışı değil.
Bombayı üretmek
Büyük ihtimalle zarar gördü
Öncesi: Bir nükleer savaş başlığına uygun şekilde parçaları küçültmek ve patlatma sistemini geliştirmek gerekiyordu. ABD, İran’ın daha basit ama hızlı bir yöntem üzerinde çalıştığını raporlamıştı.
Sonrası: İsrail, Sanjarian’daki patlayıcı ve tetikleme sistemlerinin geliştirildiği birkaç binayı yok etti. Ancak bu tür çalışmalar için başka gizli tesislerin varlığı mümkün.
Nükleer silah üretimi
Hala mümkün
Öncesi: İran’ın nükleer silah üretmesi durumunda bunu test etmesi veya füze/jet yoluyla hedefe taşıması mümkün. İran’ın binlerce füzesi vardı.
Sonrası: İsrail yüzlerce füze rampasını imha ettiğini söylüyor ama İran’ın uzun menzilli saldırı kabiliyetini tamamen yok etmek muhtemel değil.
© 2025 The New York Times Company
