30 yıl önce Çin hükümeti, 2020 yılına kadar bir uzay istasyonu inşa etme ana hedefi de dahil olmak üzere, uzay programı için gizli bir plan başlattı. O dönem, ülke ilk taykonot göndereli 11 yıl olmuştu ve çalışmalar zorlu bir dönemden geçiyordu. Çin roketleri 1991, 1992, 1995’te ve 1996'da iki kez başarısız oldu. En kötü başarısızlık, 1996'daydı. Yana devrilen, yanlış yöne uçan ve fırlatıldıktan 22 saniye sonra patlayan bir roketin enkazı Çin’de bir köye düştü. Yaklaşık 63 kişinin ölümüne veya yaralanmasına neden oldu.
Bazı ulusların büyük uzay uçuşu planları uzun yıllar programın gerisinde kalmış olsa da Çin, Tiangong uzay istasyonunun yörüngesindeki montajı, planlanandan yalnızca 22 ay sonra, ekim sonunda tamamladı. 29 Kasım'da, Shenzhou 15 misyonu, Çin'in Gobi Çölü'nün derinliklerindeki Jiuquan Uydu Fırlatma Merkezi'nden havalandı ve üç astronotu uzay istasyonuna götürdü.
İstikrarlı uzay stratejisinin sinyalleri
Ay ve Mars'a yapılan son uzay sondalarıyla birleşen bu insanlı uzay uçuşu başarıları, Çin'in ABD ile kafa kafaya bir uzay yarışında rekabet etmek yerine istikrarlı bir uzay maratonu koştuğuna dair kanıtlara katkıda bulunuyor. Çin'in uzay programının uzun vadeli hedeflerine doğru ilerlemekte olduğu, yabancı medyanın 29 Kasım'da fırlatma için ülkenin sıkı bir şekilde korunan çöl roket üssüne yaptığı ender bir ziyaret sırasında pekiştirildi. The New York Times için üst düzey Çinli uzay yetkilileriyle yapılan uzun röportajlar da buna dahil.
Pentagon, Ağustos ayında Çin'in 2045 gibi kısa bir sürede uzayda Amerikan’ın yeteneklerini geride bırakacağını tahmininde bulundu. ABD Uzay Kuvvetleri Kurmay Başkanı Korgeneral Nina Armagno, Shenzhou 15'in lansmanından bir gün önce Sidney'de düzenlenen bir konferansta, "Bence kesinlikle yetişip bizi geçmeleri mümkün. Yaptıkları baş döndürücü ve şaşırtıcı derecede hızlı” dedi.
Uzay çalışmalarının dönüm noktaları
Çin'in programı, ABD-Sovyet uzay yarışının zirvesinden on yıllar sonra, 1986'da başlangıç çizgisinden ayrıldı. O zamanlar Çin'in en önemli lideri olan Deng Xiaoping, mürettebatlı bir uzay aracı planlarını içeren bilim ve teknoloji geliştirme programı olan Proje 863'ü onayladı. Program, 1992 yılında Proje 921 ile hız kazanmaya başladı. Çin'in mürettebatlı uzay programının baş tasarımcısı Zhou Jianping, "O zamanlar belirlenen hedef, Çin uzay istasyonunun inşaatını 2020 civarında tamamlamaktı" diye konuştu.
Roketlerin uzaya ulaşmak yerine patlamaya devam etmesinden dolayı ilk baştaki başarısızlığına rağmen Çin, sonraki yıllarda hızını artırdı. Uzaya uydu yerleştirmenin ucuz bir yolunu arayan Amerikan şirketleri, Çin'in roket kalitesi sorunlarını çözmesine yardımcı oldu. 2003 yılında Boeing’in satın aldığı bir şirket olan Hughes Space and Communications Amerikan silah ihracatı kontrollerini ihlal ettiği için 32 milyon dolar para cezası ödemeyi kabul etti.
Kongre, 2011 yılında Amerikan uzay ajanslarının, sınırlı koşullar dışında, Çin ile uzayda işbirliği yapmak için herhangi bir para harcamasını yasakladı. Teknoloji hırsızlığı ve insan hakları ihlalleriyle ilgili endişelere cevaben çıkarılan yasak, Çin'in Uluslararası Uzay İstasyonu'na katılmaya davet etme şansını engelledi. Yasayı zorlayan emekli bir Cumhuriyetçi Kongre üyesi olan Frank Wolf, yakın tarihli bir e-postada yasanın hala gerekli olduğuna inandığını söyledi. "Sonuç olarak, Çin ile işbirliği yapmamalıyız" dedi.
Rus yardımının etkileri
Çin ayrıca, 1958'de Çin'in ilk kıtalararası balistik füzelerinin geliştirilmesi için bir askeri üs olarak Jiuquan'ın kurulmasına kadar uzanan, yıllar boyunca Rus uzmanlığından kapsamlı bir şekilde yararlandı. Shenzhou görevlerini taşıyan uzay aracı, Rusya'nın Soyuz uzay aracına çok benziyor. Ülkenin uzay yetkilileri, uzay araçlarının her bileşeninin Çin'de yapıldığını söylüyor. Ancak kuzey komşularıyla yıllar içinde işbirliğinden fayda gördüklerini kabul ediyorlar. Zhou, "Çin'in insanlı uzay uçuşu da geliştirme sürecinde Rusya ile çok sayıda değiş tokuş yaptı. Yüzde 100 yerelleştirme, hiçbir değişim veya işbirliği olmadığı anlamına gelmez" ifadelerini kullandı.
Çin şu anda kendi programlarını sürdürüyor ve yeni uzay istasyonu için Rusya ile ortaklık kurmadı. Son yıllarda uzayda büyük adımlar atmış olan yarım düzine Çinli uzay yetkilisi, kuzeybatı Çin'de yaklaşık dört saat boyunca fırlatma merkezindeki görüşmelerde önümüzdeki yıllara yönelik planlarını özetledi.
Tiangong Uzay İstasyonu
Tiangong Uzay İstasyonu yaklaşık 100 ton ağırlığında... Bu, 1973'te fırlatılan Amerikan Skylab'ından daha fazla ancak Sovyetler Birliği'nin 1986'da uzayda kurmaya başladığı Mir Uzay İstasyonu'ndan daha az. Tiangong, devlet medyası tarafından Çin halkına gökyüzünde üç yatak odalı bir ev olarak gösteriliyor. Yine de, yaklaşık 450 tonluk ve yedi kişilik uyku alanına sahip olan Uluslararası Uzay İstasyonu'ndan çok daha küçük.
30 Kasım'da üç, Shenzhou 15 astronotunun gelişiyle Çin, şimdi uzay istasyonunda sürekli olarak en az üç astronot olmasını planlıyor. Bu, yedek bir ekip geldiğinde her altı ayda bir haftalık çakışmaları sırasında altı astronota genişleyecek. Uluslararası Uzay İstasyonunun yedi astronotluk kapasitesinin gerisinde.
Çin İnsanlı Uzay Programı mühendislik ofisi genel müdür yardımcısı Ji Qiming, Shenzhou 15 astronotlarının ilk önce yeni tamamlanan uzay istasyonundaki ekipmanlarda hata ayıklayacaklarını söyledi. Qiming’in verdiği bilgilere göre 15 bilimsel deney rafının kilit açma, kurulum ve test işlemlerini tamamlayacaklar ve uzay bilimi araştırma ve uygulamaları, uzay tıbbı, uzay teknolojisi ve benzeri alanlarda 40'tan fazla uzay bilimi deneyi ve teknik testi gerçekleştirecekler.
Hubble Uzay Teleskobu'na rakip geliyor
Önümüzdeki yıl en kısa sürede, Çin uzay istasyonu, evreni optik ve ultraviyole dalga boylarında araştırmak için yakında yörüngede dönen Xuntian adlı ayrı bir teleskopa sahip olacak. Bu teleskop birçok yönden NASA'nın 32 yaşındaki Hubble Uzay Teleskobu'nun daha gelişmiş bir versiyonu.
Zorluklara rağmen Çin, uzun vadeli uzay planına bağlı kalmaya kararlı. Zhou, "Ay'a iniş, Mars'a iniş, insan uygarlığının gelişiminde çok önemli ilerlemedir. Daha sonraki değerini adım adım anlayabilir ve gerçekleştirebiliriz. Ancak insan uygarlığımızın gelişimindeki rolü çok büyük, bu yüzden çabalarımıza değer, bunun için savaşmaya değer” sözlerini kullandı.
© 2022 The New York Times Company
