Charlie Savage/ The New York Times
ABD eski Başkanı Donald Trump, kendisine yönelik suçlamalar devam ederken başkanlığı kazansa, ardından bir dizi sıradışı komplikasyon gelecektir. 2020 seçimlerini kaybetmesinin ardından iktidarda kalmak için bulunduğu girişimlerden kaynaklanan federal suçlara yönelik iddianame, Cumhuriyetçi Parti’nin favorisi Trump’ın Beyaz Saray’da ikinci dönem için kampanya yürütürken, karşı karşıya kaldığı artan hukuki risklere bir yenisini daha ekledi. Trump, New York’ta sus payı ödemesiyle bağlantılı iş kayıtlarını tahrif etmekle suçlanırken, Özel Yetkili Savcı Jack Smith, daha önce de Trump’ı ulusal güvenlik sırlarını kötüye kullanmakla itham etmişti.
İma etmişti, bakanlığı zorlayabilir
Federal bir suç Yemin Töreni Günü’nde askıda kalırsa, Trump başkan olarak Adalet Bakanlığı’nı davayı düşürmesi için zorlamak adına yetkisini kullanabilir, ki bunu yapabileceğini ima etmişti. Fakat Anayasa başkana eyalet savcıları üzerinde denetim yetkisi vermiyor; yani bu, New York ve Georgia’daki soruşturmalarda işe yaramaz. Georgia’daki Fulton County Bölge Savcısı Fani Willis, kendi yürüttüğü seçime müdahale soruşturmasındaki suçlamalara yönelik bir karar varmak üzere olduğunu belirtti.
Yapabileceği en fazla şey
Trump’ın muhtemelen yapabileceği en fazla şey, askıda kalabilecek herhangi bir eyalet suçlaması konusundaki davayı ertelemeye çalışmak olacaktır. Geçmişte Adalet Bakanlığı, görevdeyken başkana yönelik bir cezai soruşturmanın anayasaya aykırı olduğunu, çünkü başkanın görevlerini yürütme kabiliyetiyle çatışacağı yönünde bir tavır takınmıştı.
Emsal karar yok
Öncesinde böyle bir mesele yaşanmadığı için de Yüksek Mahkeme’nin konuya ilişkin kati bir kararı bulunmuyor. 1997’da Yüksek Mahkeme, Başkan Bill Clinton’a karşı görevdeyken federal dava yürütülmesine izin vermişti.
Trump’ın muhasebe sahtekârlığına yönelik New York’taki davasının Mart’ta başlaması planlandı. Georgia’daki herhangi bir yargılamaya ilişkin zamanlama ise açık bir soru olarak duruyor. Trump bir ya da daha fazla davada mahkûm olursa, muhakkak temyize gidecek, herhangi bir hükmü erteleyecek ve Yemin Töreni Günü’ne kadar hapse girmemesini hemen hemen garanti edecektir. O zaman ikinci dönem için seçilirse ne olacağı sorusu ortaya çıkıyor. Trump federal bir suçtan mahkûm olursa, muhtemelen kendisini affedecektir, 2018’de ‘mutlak hakkı’ olduğunu bu gücü kullanmıştı.
Anayasa engel değil, ama soru şu:
Anayasa’da başkanın bu yetkiyi kullanmasını engelleyen bir metin bulunmuyor. Fakat 1974’te Adalat Bakanlığı, Başkan Richard Nixon’ın ‘’kimsenin kendi davasında yargıç olamayacağı temel kuralı’’ gereği, kendisini affetme yetkisine sahip görünmediğini belirten veciz bir hukuki mütalaa vermişti. Fakat bu fikir, söz konusu prensibi Anayasa’nın başkanlara verdiği gücü kısıtlamaya yönelik yazısız bir sınırlamaya nasıl dönüştüğünü açıklamıyordu. Hukuk uzmanları, bu sorunsala dair hemfikir değiller, fakat hiçbir başkan şimdiye kadar kendisini affettiğini ilan etmedi, bu nedenle de bu konu mahkemede tecrübe edilmedi. Böylesi bir senaryoda Trump’ın kendi kendi affetmenin meşru olup olmadığı konusunda kendisinin yanında yer almasını sağlamak için Adalet Bakanlığı üzerindeki kontrolünü kullanması neredeyse kesin. Savcılar kendi kendini affa karşı durmazsa, konuyu hukuki olarak kimin takip edeceği açık değil.
Yetkisi başkanda değil valilerde
Trump, New York ya da Georgia’da mahkûm edilirse, Anayasa başkanlara eyalet suçlarını affetme yetkisi vermediğinden kendini affedemeyebilir. Ancak bu, valiler tarafından kullanılan bir yetki. Eğer ilgili vali Trump’ı affetmezse, başkan olduğu süreçte anayasal gerekçelerle hapsi geciktiren ya da cezaevinden salınmasını gerektiren federal bir mahkeme kararı için başvurabilir.
Bir ihtimal daha var
Bir diğer ihtimal de şu: Hapse atılırsa, 25’inci Düzenleme gereği yetki ve görevlerini yerine getiremeyeceğinden dolayı, ikinci döneme başlamasıyla birlikte görevden alınabilir. Fakat bu sonucun doğması için Başkan Yardımcısı’yla birlikte Başkan’ın Kabinesi’nin çoğunluğunu gerektiriyor. Bu olasılıkta doğan sorular arasında şu da var: Senato Trump’ın yeni politik atamalarını onaylamadığı takdirde kim Kabine üyesi vasfı kazanacak?
© 2023 The New York Times Company
