Steven Erlanger / The New York Times
Ukrayna'nın işgalinden bu yana Batı'da dondurulan 300 milyar dolar kadar Rus varlığı, her geçen gün kâr ve faiz geliri biriktiriyor. Şimdi Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri, Rus güçlerine karşı zorlu bir savaş yürüten Ukrayna ordusuna yardım etmek için bu kazançları nasıl kullanacaklarını düşünüyor.
Ortak karar yok
Dondurulan varlıklara tamamen el koymanın yasal ve hatta akıllıca olup olmayacağı aylardır tartışılıyor. Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere el konulmasını desteklerken, Fransa, Almanya, Endonezya, İtalya, Japonya ve Suudi Arabistan gibi ülkelerin yanı sıra Avrupa Merkez Bankası Başkanı Christine Lagarde gibi yetkililerden ise önemli itirazlar geldi.
Karşıt görüşte olanlar Rus varlıklarına el koymanın kötü bir emsal teşkil edeceğini, egemenliğin ihlali anlamına geleceğini ve yasal zorluklara, mali istikrarsızlığa ve Batı'nın yurtdışındaki varlıklarına misilleme olarak el konulmasına yol açabileceğini savunuyorlar.
Batı Rus varlıkların faiz getirilerine göz dikti
Dolayısıyla el koyma fikri şimdilik masada değil gibi görünüyor. Ancak bir finansal hizmetler şirketi olan Euroclear'ın söylediğine göre, Rus varlıklarından elde edilen faiz getirilerine (yaptırımlardan kaynaklanan birikmiş paranın faizine) el koyma ve bunları kullanma önerileri önemli ölçüde zemin kazanıyor. Hem Avrupalılar hem de Amerikalılar, bu faiz gelirlerinin aynı yasal zorluklara ya da küresel finans sistemi için risklere yol açmadan kullanılabileceğine inanıyor.
Ancak fonların nasıl kullanılacağı konusunda birbirlerine örtüşmeyen fikirleri var. Avrupalılar bu fonları Ukrayna'ya yıllık ya da iki yılda bir aktarmak istiyor. Amerikalılar ise Ukrayna'ya daha fazla parayı daha hızlı ulaştırmanın bir yolunu bulmak istiyor.
Önümüzdeki ay İtalya'da yapılacak ve bir anlaşmaya varılması umulan G7 zirve toplantısı öncesinde hangi yaklaşımın kullanılacağı konusundaki tartışmalar yoğunlaşıyor. İşte planlara daha yakından bir bakış:
Avrupa Planı
Avrupa Birliği'nin önümüzdeki hafta, Avrupa'da dondurulan Rus varlıklarından elde edilen faizin büyük bir kısmının Ukrayna'nın silahlandırılması ve ülkenin yeniden inşası için kullanılmasını öngören tartışmalı ve uzun süredir üzerinde çalışılan bir planı resmen kabul etmesi bekleniyor.
Aylar süren görüşmelerin ardından AB ülkeleri Mart ayında bu politikayı onayladı. Geçtiğimiz hafta ise, AB'nin askeri yardım ve kendi askeri misyonlarını finanse etmek için oluşturduğu Avrupa Barış Fonu aracılığıyla Ukrayna'ya silah satın almak için bu varlık getirilerinin yüzde 90'ını kullanmaya istekli oldukları konusunda prensipte anlaştılar.
Kalan yüzde 10'luk kısım ise İrlanda, Avusturya, Kıbrıs ve Malta gibi askeri açıdan tarafsız olan ülkeleri tatmin etmek için yeniden yapılanmaya gidecek.
Avrupa'nın önerisi sadece Rus merkez bankası varlıklarının yaklaşık 190 milyar euro'sunun (206 milyar dolar) tutulduğu Belçika'nın merkezi menkul kıymet saklama kuruluşu Euroclear tarafından elde edilen getirileri hedef alıyor.
Avrupa Komisyonu, Euroclear'ın yılda yaklaşık 3 milyar euro'yu bloğun fonlarına iki yılda bir aktarmasını ve ilk ödemenin Temmuz ayında yapılmasını bekliyor. Bu miktar kabaca İngiltere'nin Ukrayna'ya önümüzdeki yıl vermeyi vaat ettiği finansal yardıma eşdeğer, ancak ABD'nin kısa süre önce onayladığı 61 milyar dolarla kıyaslandığında küçük kalıyor.
Rus varlıklar 5 milyar euroluk getiri yarattı
Euroclear işgalden bu yana Rus varlıklarından yaklaşık 5 milyar euro net kâr elde etti. Bu yılın Şubat ayına kadar elde edilen kârlar, yasal talepler olması durumunda Euroclear tarafından alıkonulacak, ancak Avrupa Komisyonu Moskova'nın karlar üzerinde yasal bir hakkı olmadığına karar vermiş durumda.
Amerikan Planı
Ukrayna Rusya karşısında zemin kaybederken ve daha fazla mühimmat almak ve maaşları ödemek için paraya ihtiyaç duyarken, Amerikalılar Ukrayna'ya mümkün olan en kısa sürede daha fazla para göndermenin tercih edileceğini savunuyor.
Amerika Birleşik Devletleri'nin elinde, 5 milyar dolar civarında olduğu tahmin edilen çok az miktarda Rus varlığı mevcut. Ancak Amerikalılar Ukrayna'ya peşin olarak 60 milyar dolar vermeyi ve daha sonra Avrupa'da tutulan Rus varlıklarından elde edilen karı zaman içinde borcu geri ödemek için kullanmayı öneriyor.
Onlara göre böyle bir adım, Batı'nın hem Ukrayna hem de Rusya'ya bağlılığına dair önemli bir sinyal verecek. Planları Avrupa'nın planını engellemeyecek, ancak onu takip edecek ve potansiyel olarak onun yerini alacak. Ve bu Kasım seçimlerinden önce düzenlenebilir.
ABD'nin güvenlik danışmanı ve Batı'nın Rusya'ya yönelik yaptırımlarının baş mimarlarından Daleep Singh, bu fikri geçtiğimiz ay Ukrayna'nın başkenti Kiev'de açıkladı. Biden yönetimi, dondurulmuş Rus varlıklarından elde edilen faiz gelirini Ukrayna'nın yararına en üst düzeye çıkarmak amacıyla kullanmak istediğini söyledi.
"Rezervlerden sadece yıllık kârı transfer etmek yerine kavramsal olarak 10 yıllık kârı veya 30 yıllık kârı transfer etmek mümkün" diyen Singh, sözlerini şöyle sürdürdü: "Bu kârların bugünkü değeri çok büyük bir rakama ulaşıyor"
ABD'den 'geleceğe hazırlık' planı
Konuyu kapsamlı bir şekilde araştıran Eurasia Group'un Avrupa Genel Müdürü Mujtaba Rahman, Amerikan planının avantajının bir tür geleceğe hazırlık olduğunu söyledi.
Bu sayede Ukrayna'ya yardımın Kongre tarafından onaylanmasında yakın zamanda yaşanan ve son derece politize olmuş gecikmenin önüne geçilmiş olacak. Rahman'a göre bu, olası bir Trump başkanlığının ve Kongre'nin de önüne geçebilir.
İkilem
Amerikan planı, Avrupa'nın varlıklar üzerindeki kontrolünü zayıflattığı ve daha büyük riskler içerdiği gerekçesiyle Brüksel'in itirazlarına neden oldu.
Avrupalılar, faiz oranlarının düşmesi halinde Rus varlıklarından kazanılan paranın borcu geri ödemeye yetmeyebileceğini savunuyor. Peki bu açığın kapatılmasından kim sorumlu olacak, ABD mi yoksa Avrupa Birliği mi?
İkinci olarak, tahvilin vadesi dolmadan savaş bir pazarlıkla sona ererse, Rusya'ya uygulanan yaptırımlar kaldırılır ve Rus varlıkları iade edilirse ne olacak? Ya da bu varlıklara Ukrayna'nın yeniden inşası için el konulursa? Her iki senaryoda da sorumlu kim olacaktır?
Rahman, Avrupalı yetkililerin ABD'nin garantör olmasını önerdiğini, Amerikalıların ise Avrupalıların sorumluluğu üstlenmesini istediğini söyledi. Bazı yetkililer G7 ülkelerinin sorumluluğu üstlenmesini ve hatta tahvili çıkarmasını öneriyor, ancak bazı ülkelerin bu plana yasal itirazları olabilir.
Bazı Avrupalılar, varlıklar Avrupa'da olduğu için tahvili Avrupa Komisyonu'nun çıkarmasını ve böylece paranın nasıl harcanacağı konusunda daha fazla söz sahibi olmasını öneriyor (Örneğin, ağırlıklı olarak Amerikalılar yerine Avrupalı silah üreticileri veya şirketleri).
©️ 2024 The New York Times Company
