Andrew Higgins / The New York Times
Rusya'nın enerji devi Gazprom'un hem NATO hem de AB üyesi iki ülkeye gaz arzını kesme kararı, Moskova'nın enerji kozuyla ilk kez Avrupa'yı doğrudan ve açıkça hedef aldığını gösteriyor. Bu hamle, Sovyet döneminden sonra Moskova’nın siyasi iklim gözetmeden sağladığı arzın güvencesini alt üst etti.
Avrupa ülkeleri geçmişte Rus gaz tedarikinde ara sıra kesintiler yaşadı. Ancak bunlar büyük ölçüde Gazprom'un ödenmemiş faturalar olduğunu iddia ettiği durumların ve Ukrayna topraklarından geçen bir boru hattı üzerinden Avrupa'ya gidecek gazın çalınması üzerine Rusya ile Ukrayna arasındaki çekişmelerin sonucuydu.
Yasal boru hattı askıya alındı
Salı günü, Polonya'nın ana Rus gazı ithalatçısı olan devlete ait PGNiG şirketi, Gazprom'un kuzey Sibirya'dan Polonya'ya ve Belarus üzerinden Almanya'ya uzanan Yamal boru hattı üzerinden teslimatların "tamamen askıya alındığını" duyurdu.
PGNiG, Gazprom'dan Yamal boru hattı üzerinden tüm teslimatların durdurulduğunu bildiren bir mektup aldığını açıkladı. Bulgaristan enerji bakanlığı salı günü ilerleyen saatlerde yaptığı açıklamada, Gazprom’un Ukrayna boru hattından geçen Rus doğal gaz tedarikinin duracağını söylediğini belirtti.
İki ülke de Rus enerjisine bağımlı
Almanya da Yamal boru hattından bir miktar doğal gaz alıyor. Ancak Rusya'dan ihtiyacı olan arzın çoğunu, Baltık Denizi'nin altından geçen boru hattı Nord Stream’den sağlıyor. Bu hattın ise salı günü normal şekilde çalıştığı gözlemlendi. Doğu Avrupa'nın eskiden en büyük komünist ekonomisi olan Polonya gazının yüzde 45'inden fazlasını Rusya’dan alırken, Bulgaristan da bu oran yaklaşık yüzde 90.
Ruslar 24 Şubat'ta Ukrayna'yı işgal ettiğinden beri, iki ülke de Rus enerjisine bağımlılıklarını sonlandırma planlarını açıkladı. Ancak salı günü açıklanan ani hamle, iki ülkenin evleri ısıtma ve işletmeleri yönetme kabiliyetini ciddi şekilde yaralayabilir.
Polonya elektriğini kömürden sağlıyor
Kışın sona ermesiyle birlikte en azından önümüzdeki aylarda ısınacak havalar darbeyi azaltmaya yardımcı olacaktır. Polonya bazı komşularından farklı olarak elektriğinin çoğu için gaz yerine kömür kullanıyor. Bu da onların lehine işleyecektir. Polonya'nın İklim Bakanı Anna Moskwa salı günü Varşova'da düzenlediği basın toplantısında, Rus doğal gazından tamamen kesilmeye hazır oldukları konusunda ısrar etti ve Rus kararının etkisini küçümsedi. Bulgaristan enerji bakanlığı ise yaptığı açıklamada, tüketicilere şu anda Bulgaristan'da gaz tüketiminde herhangi bir kısıtlamaya gerek olmadığı konusunda güvence verdi.
AB ve Rusya gerilimi arttı
Rusların doğal gazı kesmesi; Kremlin’in Ukrayna'yı işgal etmesinden bu yana ABD'ye katılarak giderek daha sıkı ekonomik yaptırımlar uygulayan ve Rus ekonomisine ciddi zararlar veren AB’le gerilimlerin önemli ölçüde arttığını gösterdi. Polonya ve Bulgaristan; Macaristan dışındaki diğer Avrupa ülkeleri ile birlikte, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in para birimini desteklemek için enerji alımlarının ruble olarak ödenmesi talebini reddetmişti.
NATO tarafından sağlanan silahlarının çoğu Polonya topraklarından teslim ediliyor ve yaklaşık 3 milyon Ukraynalı mülteci bu komşusunun sınırından kaçtı. Rusya, Varşova’nın Ukrayna'ya verdiği güçlü destek nedeniyle Polonya'ya özellikle kızgın.
Putin müttefiklerine enerji sağlıyor
Bulgaristan geleneksel olarak çoğu Avrupa ülkesinden, özellikle de Polonya'dan, daha Rus yanlısıdır. Buna rağmen Avrupa bloğunun üyesi olmayan Rus dostu Sırbistan'ın aksine, AB yaptırımlarını onayladı. Bulgaristan'ın yeni koalisyon hükümeti, Ukrayna'ya silah gönderip göndermeme konusundaki gerilim nedeniyle sarsılmıştı.
Rusya, enerji kaynaklarını ihraç etmek için kendisini eleştirmeyen ülkeleri tercih edeceğini aylardır açıkça ortaya koyuyordu. Macaristan'ın Kremlin dostu lideri Viktor Orban'ın işgalden kısa süre önce Moskova'yı ziyareti sırasında, Putin Macaristan'ın diğer Avrupa ülkelerinden farklı olarak doğal gaz sıkıntısı çekmeyeceği konusunda güvence vermişti.
Ruslar enerji kozunu farkında
Kremlin'in güvenlik konseyi başkan yardımcısı ve uzun zamandır Putin müttefiki Dmitry Medvedev, geçen ay sosyal medyada alaycı bir tavırla Avrupa liderlerinin aldığı kararlar sonrası yeterince enerjiye ulaşamayacaklarını kesin hale getirdiklerini söyleyerek onları küçümsedi. Medvedev "Harika. Avrupalı politikacıların akıllıca kararları” diye yazdı.
Blok ikame arar ve daha yüksek yakıt maliyetlerine uyum sağlarken, büyük miktardaki Rus petrol ve kömür ithalatını aylar içinde kesme sözü verdi. Ancak Avrupa, Rus gazına bağımlı ve bu ithalatı sona erdirmek ekonomik olarak daha zararlı olur. AB bakanları Rusya'dan gelen akışı azaltacaklarını, ancak 2030'a kadar kapatmayacaklarını söylediler.
© 2022 The New York Times Company
