Matthew Mpoke Bigg / The New York Times
BM Güvenlik Konseyi Pazartesi günü Gazze Şeridi için ABD'nin de desteklediği bir ateşkes planını onaylayarak sekiz aydır süren savaşı sona erdirmeye yönelik uluslararası çabalara ağırlık kazandırdı. Antony J. Blinken Salı günü planın kabul edilmesi için baskı yapmak üzere bölgede görüşmelerde bulunurken Hamas yapıcı görüşmelere hazır olduğunu duyurdu.
Peki ateşkes nasıl olacak? İşte ateşkesin nasıl işleyeceğine ve savaşan taraflar arasındaki bazı anlaşmazlık alanlarına bir bakış:
Planda ne var?
Plan üç aşamada hayata geçirilecek.
Birinci aşama kapsamında altı haftalık bir ateşkes ve yaşlı, yaralı ya da kadın rehinelerin serbest bırakılmasının yanı sıra Gazze'de esaret altındayken ölen bazı kişilerin cenazelerinin iadesi öngörülüyor. Buna karşılık Filistinli tutuklular İsrail hapishanelerinden serbest bırakılacak.
İsrail güçleri Gazze'de nüfusun yoğun olduğu bölgelerden çekilecek ve bölgeye daha fazla insani yardım ulaştırılacak. Çoğu yerinden edilmiş olan siviller, İsrail hava saldırıları ve çatışmalar nedeniyle harap olan kuzey Gazze de dâhil olmak üzere, evlerine dönmekte serbest olacaklar.
Tüm bunlar olurken, kalıcı bir ateşkes için görüşmeler devam edecek ve ikinci aşamaya geçilmesi hedeflenecek: İsrail ordusunun tamamen geri çekilmesi, tüm rehinelerin iadesi ve daha fazla Filistinli mahkumun serbest bırakılması.
Üçüncü aşamada, ölen tüm rehinelerin cesetleri İsrail'e iade edilecek ve Gazze'nin yeniden inşasına başlanacak.
İkinci aşamada çatlak çıkarsa ne olacak?
Birleşmiş Milletler'in internet sitesinde yer alan Güvenlik Konseyi tutanakları raporuna göre, ikinci aşama üzerinde bir anlaşmaya varılamaması halinde ateşkes ilk altı haftadan sonra uzatılabilecek. Bu şekilde plan teorik olarak çatışmaların sona ermesini sağlayabilir.
Güvenlik Konseyi ne çağrısı yaptı?
Güvenlik Konseyi tarafından kabul edilen karar, hem İsrail'i hem de Hamas'ı planın şartlarını "gecikmeksizin ve koşulsuz" tam olarak uygulamaya çağırıyor. Kararda plan özetleniyor ve "müzakerelerin birinci aşama için altı haftadan uzun sürmesi halinde, ateşkesin müzakereler devam ettiği sürece devam edeceği" hükmüne vurgu yapılıyor.
Konsey tek başına kimseyi planı kabul etmeye zorlayamaz ve Birleşmiş Milletler ateşkes görüşmelerine dahil değil. Ancak kararın geçmesi - konseyin 14 üyesi onayladı ve bir üye çekimser kaldı - her iki taraf üzerindeki anlaşma baskısını arttırdı ve potansiyel olarak Washington'un elini güçlendirdi.
İsrail'in endişeleri neler?
Ateşkesin süresi ve Hamas'ın gelecekteki rolü başta olmak üzere planın pek çok ayrıntısı henüz çözüme kavuşturulmadı. Başbakan Binyamin Netanyahu defalarca İsrail'in Hamas'ın yönetim ve askeri kabiliyetleri yok edilene kadar savaşacağını söyledi. Salı günü bir İsrail hükümet yetkilisi, hükümetin amaçlarına ulaşmasını sağlayacağını söyleyerek öneriyi ihtiyatlı bir şekilde karşıladı.
"İsrail tüm savaş hedeflerine ulaşmadan savaşı sona erdirmeyecek" diyen yetkili, bu hedefler arasında Hamas'ın ortadan kaldırılması ve Gazze'nin İsrail'i tehdit edemez hale getirilmesinin de bulunduğunu sözlerine ekledi.
Planın ikinci ve üçüncü aşamaları üzerinde yapılacak görüşmelerin Hamas'ı da kapsayacağı anlaşılıyor. Bu da silahlı grubun Gazze'de bir ölçüde kontrolü elinde tutacağı anlamına geliyor ki Netanyahu bunun kırmızı çizgi olduğunu söylüyor. Netanyahu ayrıca İsrail işgali altındaki Batı Şeria'da sınırlı yönetim yetkilerine sahip olan Hamas'ın azılı rakibi Filistin Yönetimi'nin yönetimde rol almasını da reddetti.
İsrail başbakanı savaşı sona erdirmesi için ABD ve diğer müttefiklerinden baskı görüyor ancak iktidar koalisyonundaki iki aşırı sağcı ortak, İsrail'in Hamas'ı ortadan kaldırmadan savaşı sona erdirecek bir anlaşmayı kabul etmesi halinde hükümetini düşürmekle tehdit etti.
Hamas ne diyor?
Pek çok Filistinli savaşın sona ermesi için umutsuz olduklarını söylese de analistler Hamas'ın enklavdaki sivillerin isteklerine duyarlı olmadığını söylüyor. Siyasi uzmanlar, örgütün Gazze'deki en üst düzey lideri Yahya Sinvar da dahil olmak üzere liderlerinin çatışmayı sona erdirmek için acele etmiyor olabileceğini söylüyor. Bir kere rehineleri serbest bırakmayı kabul ettiklerinde ellerindeki kozların azalacağını biliyorlar.
Grubun müzakerecileri kalıcı bir ateşkes, İsrail askerlerinin tamamen geri çekilmesi ve Filistinli tutukluların rehinelerle takas edilmesini öngören "ciddi ve gerçek bir anlaşma" içermeyen bir anlaşmayı onaylamayacaklarını söylediler.
Hamas son olarak salı akşamı ateşkes planına dair yanıtını arabuluculara ilettiğini, İsrail saldırılarının ve işgalinin sonlandırılmasına öncelik verdiğini, yapıcı müzakerelere hazır olduğunu duyurdu.
Üst düzey bir Hamas yetkilisi olan Husam Badran, İsrail hükümetinin "açık ve net bir tavır almamasına" rağmen örgütün yeni öneriyi "olumlu karşıladığını" söyledi. Badran, Blinken'in planı kabul etme sorumluluğunun Hamas'ta olduğu yönündeki açıklamasına da karşı çıktı. Badran bir mesajında Netanyahu'nun savaşı sona erdirecek bir anlaşmanın önündeki "tek engel" olduğunu söyledi.
Sonra ne olacak?
Blinken yakın vadede planın onaylanmasını sağlamak amacıyla bölgesel görüşmelere devam ediyor. Çarşamba günü, arabulucu olarak kilit bir rol oynayan Katar'a gitmeye hazırlanıyor.
Şu ana kadar her iki tarafın da öneriyi kesin olarak desteklemeksizin geçici destek sunmakta ve aynı zamanda diğer tarafı ayak sürümekle suçlamakta fayda gördüğü anlaşılıyor.
Ateşkes, savaşın sona erdirilmesine yönelik bir ivme kazanılmasını sağlayabilir, ancak planın ikinci aşamasına ulaşılmasına yönelik görüşmelerin hızlı bir şekilde çözüme kavuşturulması pek mümkün görünmüyor.
