Hamaney meydan okuyor, Trump ne yapacağını sır gibi saklıyor

Isabel Kershner, David E. Sanger, Ephrat Livni, Richard Pérez-Peña / New York Times

ABD Başkanı Donald Trump, Çarşamba günü İran’ın nükleer tesislerine saldırı emri verip vermeyeceği konusunda açık konuşmayı reddetti ve İran ile İsrail arasındaki savaşa katılıp katılmamaya henüz karar vermemiş olabileceğini ima etti.

Beyaz Saray çimlerinde gazetecilere Trump “Yapabilirim. Yapmayabilirim. Yani, ne yapacağımı kimse bilmiyor” şeklinde demeç verdi.

Bundan sadece birkaç saat önce, İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, Trump’ın bir gün önce yaptığı tehditleri küçümsemiş ve “koşulsuz teslim” çağrısını reddetmişti. Bu da Ortadoğu’da daha geniş çaplı bir savaş korkusunu artırdı.

İran devlet medyasına göre Hamaney “İran’ı, halkını ve tarihini bilen aklı başında insanlar bu milletle tehdit diliyle konuşmazlar; çünkü İran milleti teslim alınamaz” dedi ve şöyle devam etti: “Amerikalılar şunu bilmelidir ki, herhangi bir ABD askeri müdahalesi şüphesiz onarılmaz zararlara yol açacaktır”

Savaşın altıncı gününde gelen bu açıklamalar, İsrail’e ve Trump’a karşı meydan okuma niteliğindeydi. Trump, ABD’nin İran’ın nükleer programına yönelik İsrail’in bombalama kampanyasına katılıp katılmamayı değerlendirdiğinin sinyallerini verdi. Hem ABD hem İsrail, İran’ın nükleer bomba sahibi olmaması gerektiğini savunuyor; İran ise nükleer silah geliştirme niyetinde olmadığını iddia ediyor.

Trump, İran’ın müzakere etmek istediğini ve bunun için hâlâ geç olmadığını söyledi, ancak İran liderliğini daha önce harekete geçmemekle eleştirdi.

Trump tehditkâr bir şekilde şunları söyledi: “Neden iki hafta önce benimle müzakere etmediniz? İyi sonuç alırdınız. Bir ülkeniz olurdu”

Gerçekte, İran nükleer programının geleceğiyle ilgili olarak ABD ile müzakerelere başlamıştı – fakat İsrail’in bombalamaya başlaması üzerine bu görüşmeleri askıya almıştı. Ancak İran, Beyaz Saray’ın taleplerine boyun eğmemişti.

İsrail, ABD’den İran’ın nükleer programını yok etmeye yönelik çabalara destek vermesini, özellikle de ABD’ye özgü en büyük sığınak delici bombaların kullanılmasını istiyor. Bu bombalar İsrail’de bulunmuyor ve bunları taşıyabilecek uçaklara da sahip değiller. İran’ın yer altındaki nükleer tesisleri bu bombaları gerektiriyor.

Trump uzun süredir dış savaşlara karışmaya karşı olduğunu belirtiyor ve İran’la bir nükleer anlaşma umudunu dile getiriyor. Ancak Salı günü yaptığı açıklamada “sabırlarının tükendiğini” söylemiş ve Hamaney’i öldürme ihtimalinden de bahsetmişti.

İsrail, Çarşamba günü de İran’a saldırmaya devam etti, İran’ın başkenti Tahran’a yeni saldırılar düzenledi. Günün erken saatlerinde İsrail ordusu, 50’den fazla İsrail savaş uçağının Tahran genelindeki hedeflere saldırı düzenlediğini ve bu hedefler arasında bir nükleer santrifüj tesisi de olduğunu açıkladı. İranlı yetkililer bu iddialar hakkında hemen yorum yapmazken, BM’nin nükleer denetim kurumu iki santrifüj üretim tesisinin vurulduğunu bildirdi.

İran, gece yarısından sonra iki dalga halinde yaklaşık 30 balistik füzeyi İsrail’e fırlattı, ardından Çarşamba sabahı iki dalga drone saldırısı düzenledi. Ancak İsrail’e göre bu füzelerin çoğu ve tüm dronlar önlendi. Can kaybı bildirilmedi ve İran’ın bu saldırılarının önceki saldırılara kıyasla daha sınırlı olduğu görüldü.

Diğer dikkat çeken gelişmeler şöyle:

Misilleme tehdidi: İranlı yetkililer, ABD savaşa dahil olursa, bölgedeki Amerikan üslerini vuracaklarını söyledi. ABD’li yetkililerin incelediği istihbarat raporlarına göre İran, bu tür saldırılar için füzeleri hazırlamış durumda.

Strateji değişikliği: İsrail, İran’da şimdiye kadar tehdit etmekle yetindiği kapsamlı ve cüretkâr bir saldırıyı ilk kez hayata geçiriyor. Bu kampanya, Hamas’ın Ekim 2023’teki saldırısından bu yana İsrail askeri doktrininde yaşanan olağanüstü değişimi yansıtıyor. Ortadoğu’daki güç dengeleri yeniden çizilirken, İran’ın bölgesel ittifakı dağılmış durumda ve İsrail bölgenin hâkim askeri gücü haline gelmiş görünüyor.

Yurtdışında mahsur kalanlar: Yurt dışında mahsur kalan İsraillileri taşıyan ilk uçaklar Çarşamba günü Ben Gurion Uluslararası Havalimanı’na indi. Geçen hafta hava sahası sivil uçuşlara kapatıldığı için binlerce turist İsrail’den ayrılamamıştı.

İnternet kesintisi: İran’da internet hizmetlerinde ciddi kesintiler yaşanırken, devlet televizyonu halkı telefonlarından WhatsApp uygulamasını silmeye çağırdı. Yayın kuruluşu, uygulamanın kullanıcı bilgilerini toplayıp İsrail’e gönderdiğini iddia etti. WhatsApp ise bu suçlamaları reddetti.