Coral Davenport / The New York Times
Bu yaz 35 derecelik bir günde New York'un Bronx ve Manhattan'ı birbirine bağlayan Üçüncü Cadde Köprüsü saatlerce açık konumda kaldı. Sıcaklar ve seller Orta Batı'yı kasıp kavururken, Iowa ile Güney Dakota'yı birbirine bağlayan çelik bir demiryolu köprüsü yükselen suların altında kalarak çöktü. Maine eyaletinin Lewiston kentinde bir köprü, sıcaklıklar nedeniyle kaldırımın çökmesi sonucu kapandı.
Köprüler erken yaşlanıyor
Dörtte biri 1960'tan önce inşa edilmiş olan ABD'deki köprülerin zaten onarıma ihtiyacı vardı. Ancak şimdi, iklim değişikliğine bağlı olarak artan aşırı sıcaklar ve yaşanan taşkınlar, mühendislere göre ülkedeki köprülerin parçalanmasını hızlandırıyor ve aslında erken yaşlanmalarına neden oluyor.
Sonuç ise iklim değişikliğinin günlük yaşamı Amerikalıların fark edemeyeceği şekillerde nasıl yeniden şekillendirdiğinin bir başka örneği.
Colorado Boulder Üniversitesi'nde inşaat mühendisliği profesörü olan ve iklim değişikliğinin altyapı üzerindeki etkilerini araştıran Paul Chinowsky, “Özellikle aşırı hava olaylarına bağlı bir köprü krizimiz var” dedi ve ekledi: “Bunlar normal iklim koşulları altında gerçekleşecek şeyler değil. Bunlar daha önce bu oranda gördüğümüz şeyler değil”
Köprülerde kullanılan malzemeler bu iklime uygun değil
On yıllar önce keskin sıcaklık değişimlerine dayanması için üretilmeyen malzemelerle tasarlanan ve inşa edilen köprüler şimdi hızla şişiyor ve büzülüyor, bu da onları zayıflatıyor. Chinowsky, “Hava o kadar ısınıyor ki, beton ve çeliği tutan parçaların zarar görmesiyle köprüler paramparça olabilir” dedi.
Bu yıl sıcaklıklar tarihin en yüksek seviyesine ulaştığından, otoyollardan pistlere kadar ülkenin altyapısının çoğu zarar gördü. Ancak köprüler özel risklerle karşı karşıya. Ulaştırma Bakanı Pete Buttigieg bir röportajında, “Köprüler söz konusu olduğunda, onlarca yıl önce planlanmış, tasarlanmış ve inşa edilmiş olabilecek bir altyapı ile çalışıyorsunuz” dedi ve şöyle devam etti: “Köprüler, restore edilmesi en uzun süren altyapı türlerinden biri. Yine de bu güvenlik açıklarını ülkenin her yerinde görüyoruz”
ABD'de her dört çelik köprüden biri çökebilir
PLOS ONE dergisinde yer alan bir araştırma, iklim değişikliğinden kaynaklanan aşırı sıcaklıkların 2050 yılına kadar Amerika Birleşik Devletleri'ndeki her 4 çelik köprüden 1'inin çökmesine neden olabileceğini ortaya koydu. Araştırmacılar, 2040 yılına kadar aşırı sıcakların neden olduğu arızaların yaygın köprü onarımları ve kapatmaları gerektirebileceğini tespit etti.
Bir başka çalışma da, yeni aşırı sıcaklık seviyelerine maruz kalmanın Amerikan köprüleri üzerindeki kaplamanın bükülmesine neden olduğunu ortaya koydu. Bu arada, iklim değişikliğiyle bağlantılı yoğun yağışlar, Amerika Birleşik Devletleri'nde köprü temelleri etrafındaki toprak tortusunu 'erozyon'a uğratıyor ve köprüyü zayıf düşürüyor.
Ekonomiye maliyeti büyük olacak
Sorunlu köprüler tedarik zincirlerini ve malların maliyetini etkilemeye başlıyor. 2022 yılında, Phoenix'ten Los Angeles limanına uzanan önemli bir kamyon güzergahı boyunca uzanan Interstate 10 otobanında California-Arizona sınırındaki köprünün 30 metrelik bir bölümü rekor yağışlar sırasında sürüklendi. Bu yıkılmayı, 2015 yılında Tex Wash Köprüsü'nün aşırı yağışlardan dolayı çökmesi izledi. Amerikan Ulaştırma Araştırma Enstitüsü'ne göre her bir kapanma, gecikmeler ve ek yakıt nedeniyle kamyon taşımacılığı maliyetlerine günde tahmini 2,5 milyon dolar ekledi. Mühendisler, bu tür köprü kapanmalarının önümüzdeki on yıl içinde ülke çapında önemli ölçüde artmasının beklendiğini söyledi.
Amerikan Ulaştırma Araştırma Enstitüsü kıdemli başkan yardımcısı Dan Murray konuya ilişkin, “Bu köprü kapanmalarının çoğunda kamyonlar normalden çok daha fazla yol kat etmek zorunda kalıyor. Bir kamyon yolculuğu tipik olarak saatte yaklaşık 91 dolara mal olurken, yolculuk başına 15 ila 100 mil ekliyor” dedi ve ekledi:
“Ve bu çok enflasyonist bir hal alıyor. Aynı malları satın alıyoruz ve beklenmedik maliyetler tüketicilere yansıyor”
Yollar uzadı, hız azaldı
Wisconsin'deki bir terminalden çevredeki mağazalara yiyecek, giyecek ve elektronik eşya taşıyan Walmart kamyon şoförü 50 yaşındaki Bill Minor, Wisconsin'deki Butte des Morts Gölü Köprüsü'nden günde pek çok kez geçtiğini söyledi. Haziran ayında aşırı sıcaklar nedeniyle köprü bir günlüğüne kapandığında, Minor eklenen dolambaçlı yol ve trafiğin daha az teslimat yapması ve daha fazla yakıt kullanması anlamına geldiğini söyledi.
Minor, “Köprü eyaletler arası bir yol üzerinde ama dolambaçlı yol taşra otoyolları, yani küçük kasabalardan geçip saatte 25 mil hızla gidiyorsunuz” dedi.
Onarım için 110 milyar dolarlık bütçe ayrıldı
Biden yönetimi sorunu çözmeye çalıştı. İki partili 2021 altyapı yasası, yolların, köprülerin ve diğer büyük ulaşım projelerinin onarımı ve inşası için 110 milyar dolar ayırdı. Ayrıca 1.4 milyar dolarlık rekabetçi hibeler de mevcut.
Şiddetli yağış ve sıcaklığın bir araya gelerek son iki yılda yaklaşık 100 köprüye zarar verdiği Vermont'ta, eyalet bu köprüleri daha yüksek ve geniş, daha derin temeller ve daha sağlam malzemelerle yeniden inşa ediyor. Köprülerin altındaki su yolları da daha fazla suyu emebilmeleri için daha derin ve geniş hale getiriliyor.
Ancak tüm bunlar para ve zaman gerektiriyor. Vermont Ulaştırma Ajansı baş mühendisi Jeremy Reed, Vermont'ta sele daha dayanıklı bir köprü inşa etmenin yüzde 30 ila 40 daha pahalıya mal olduğunu söyledi.
İklim değişikliğine göre köprü yapma dönemi
Amerikan Eyalet Karayolu ve Ulaştırma Görevlileri Derneği (AASHTO) İcra Direktörü Jim Tymon, bilim insanları, mühendisler ve devlet kurumlarının iklime dayanıklı köprülerin nasıl inşa edileceğine dair standartları yeni yeni geliştirmeye başladıklarını söyledi ve şöyle devam etti:
“Başımıza gelen olaylardan bir şeyler öğreniyoruz ve iklim değişikliğinin bir sonraki adımına göre değişmeye ve inşa etmeye çalışıyoruz, ancak bu hareketli bir hedef” dedi.
2018 yılında Colorado, yollarını ve köprülerini planlarken iklim değişikliğinin etkilerini göz önünde bulunduran ilk eyaletlerden biri oldu. Eyalette 2013 yılında yaşanan sel felaketinin yaklaşık 500 kilometrelik yola ve 50 köprüye zarar vermesi ve 700 milyon dolardan fazla acil onarım gerektirmesinin ardından, eyalet ulaşım komisyonu köprü ve yol inşaatlarında iklim değişikliğine karşı dayanıklılık şartı getirdi.
Eyalet, Colorado Eyalet Üniversitesi'nde inşaat mühendisi ve profesör olan Hussam Mahmoud'dan eyaletteki çelik köprülerin bağlantı yerlerinde artan bozulma ve stresi incelemesini istedi.
On yıllardır köprü yüzeyleri, sıcak ve soğukla birlikte normal şişme ve büzülmeyi karşılamak için çelik ve kaplamaya gömülü çatal dişli genleşme derzleriyle birbirine bağlı.
Korozyona kadar giden sancılı süreç
Ancak Mahmoud, iklim değişikliğine bağlı aşırı sıcaklık artışları nedeniyle derzlerin daha fazla ve daha sık şiştiğini söyledi ve “Bu bir kez gerçekleştiğinde, köprü kalıcı olarak hasar görebilir. Çelik deforme olur ve bükülür, tabliye çatlar ve nem içinden geçerek korozyona neden olur” şeklinde konuştu.
Şişen derzler başka sorunlara da neden olur. Çelik köprüler ağır yükleri karşılamak için hafifçe bükülecek şekilde tasarlanır, ancak tıkanmış derzler kirişleri sert tutar ve büyük kamyonlardan gelen yükü yayamaz.
Mahmoud, “Bu, köprüdeki kirişlerin tasarlandıklarından çok daha fazla ağırlık taşıdıkları anlamına geliyor” dedi.
Köprünün yaşı önemli
Köprünün yaşı genellikle köprü kırılganlığının önemli göstergelerinden biri. Mühendisler genellikle 50 yaşını geçen köprülere onarım ve değişim için öncelik verir. Bu nedenle Mahmoud, Colorado'daki en kötü durumdaki köprüler arasında Morgan County'deki Riverside Kanalı üzerindeki 18 yıllık bir köprünün, Pueblo County'deki 501 numaralı İlçe Yolu üzerindeki 29 yıllık bir köprünün ve Otero County'deki Otero Kanalı üzerindeki 17 numaralı İlçe Yolu üzerindeki 10 yıllık bir köprünün yer aldığını görünce şaşırdı.
Bu köprülerin tümü ABD'nin ilgili makamlarınca 2020 ve 2022 yılları arasındaki denetimlere dayanarak “iyi” durumda kabul edilmişti.
Mahmoud, iklim değişikliğinin 80 bin çelik köprünün kirişleri, tabliyeleri ve kirişleri üzerindeki etkisini modellemek için Ulusal Köprü Envanteri'ndeki ayrıntıları kullanarak araştırmasını ülke çapında genişletti. En fazla risk altında olan köprüler tespit edildi. Ayrıca, daha küçük kirişlere sahip daha küçük köprülerin, daha hafif yükleri taşıyacak şekilde yapıldıkları için hasara karşı daha savunmasız oldukları görüldü.
Mahmoud'un veri tabanındaki köprüler arasında Oklahoma'daki 1.357 çelik köprü ve Kuzey Dakota'daki 575 köprü yer alıyor. Bunların arasında Kuzey Dakota'nın Traill İlçesindeki Kuzey Kolu Goose Nehri üzerindeki 25 yıllık bir köprü, Kuzey Dakota'nın Grand Forks İlçesindeki bir ilçe otoyolu üzerindeki 16 yıllık bir köprü ve Oklahoma'nın Grant İlçesindeki E0220 yolu üzerindeki 11 yıllık bir köprü de bulunuyor.
Mahmoud, “Bu eyaletlerdeki bu köprüler kurallara uygun olarak tasarlanmıştı” dedi. Ancak iklim değişikliğinin yol açtığı plansız hasar nedeniyle Mahmoud, "Bu köprülerdeki kirişlerin büküldüğünü, betonun döküldüğünü ve köprülerin kapandığını göreceğiz” dedi.
Kuzey Dakota eyaleti köprü mühendisi Jason Thorenson, Mahmoud'un bahsettiği Kuzey Dakota köprülerinin risk altında olduğuna katılmadığını söyledi. Eyaletin PROTECT programından yılda yaklaşık 45 milyon dolar aldığını belirten Thorenson, “Ancak bu parayı herhangi bir iklim değişikliğini ele almak için kullandığımızı söylemem güç, çünkü böyle bir sorun görmedik” dedi.
Oklahoma Ulaştırma Bakanlığı Müdür Yardımcısı Tim Gatz, sıcak kadar soğuğun da yolları ve köprüleri zorlayabileceğini söyledi ve “Her zaman çok geniş bir yelpazede hava koşullarına sahip olduk. Bazen aşırı soğuk bazen de aşırı sıcak” şeklinde konuştu.
© 2024 The New York Times Company
