Ronen Bergman ve Patrick Kingsley / The New York Times
100 günden fazla süren savaşın ardından İsrail'in Hamas'ı tasfiye etme konusunda kaydettiği sınırlı ilerleme, ordunun üst düzey komuta kademesinde, ülkenin savaştaki başlıca hedefleri olan Hamas'ı ortadan kaldırmanın ve Gazze Şeridi'ndeki İsrailli rehineleri kurtarmanın yakın vadede mümkün olabileceğine dair şüpheler yarattı.
Beklenenden yavaş ilerliyor
İsrail, savaşın bu noktasında Gazze'nin, işgalin başlangıcında The New York Times tarafından incelenen savaş planlarında öngörülenden daha küçük bir bölümünde kontrolü sağlamış durumda. Beklenenden daha yavaş olan bu hız, bazı komutanların sivil hükümetin Gazze stratejisi konusundaki hayal kırıklıklarını özel olarak ifade etmelerine ve Gazze'de hala bulunan 100'den fazla İsrailli rehinenin özgürlüğünün askeri yollardan ziyade diplomatik yollarla sağlanabileceği sonucuna varmalarına yol açtı.
Görüşlerini kamuoyu önünde açıklamalarına izin verilmediği için isimlerinin açıklanmaması koşuluyla konuşan dört üst düzey askeri liderle yapılan görüşmelere göre, rehineleri kurtarmak ve Hamas'ı yok etmek şeklindeki ikili hedef artık birbiriyle bağdaşmıyor. Ayrıca İsrail'in Hamas'ı tamamen ortadan kaldırmak için ne kadar zamana ihtiyaç duyacağı ve İsrail'in müttefiklerinin, sivil ölümlerinin arttığı bir ortamda savaşı bir an önce bitirmek için uyguladıkları baskı arasında da bir çatışma var.
Rehinelerin hayatına mal olacak
Generaller ayrıca Hamas'ı tamamen çökertmeyi amaçlayan uzun süreli bir savaşın, İsrail'in tahminlerine göre Hamas savaşçılarının İsrail'e saldırarak yaklaşık bin 200 kişiyi öldürdüğü ve 240 kadar kişiyi esir aldığı 7 Ekim'den bu yana Gazze'de tutulan İsrailli rehinelerin hayatına mal olacağını söyledi.
Hamas Kasım ayında 100'den fazla rehineyi serbest bıraktı ancak İsrail çatışmaları tamamen durdurmayı kabul etmedikçe diğerlerini serbest bırakmayacağını söyledi. Kalan rehinelerin çoğunun, Gazze'nin yüzeyinin yüzlerce kilometre altında uzanan tünellerden oluşan yeraltı kalesinde saklanan Hamas hücrelerinde tutulduğu düşünülüyor. Perşembe günü, savaş kabinesinde görev yapan eski bir ordu şefi olan Gadi Eisenkot, bir televizyon röportajında rehinelerin askeri operasyonlarla canlı olarak kurtarılabileceğine inanmanın bir yanılsama olduğunu söyleyerek hükümet içindeki bir çatlağı ortaya çıkardı.
Ordunun hayal kırıklığı
"Gazze'deki durum savaş hedeflerine henüz ulaşılamadığını gösteriyor, diyen Eisenkot sözlerini şöyle sürdürdü: Benim için bir ikilem yok. Görev, bir düşmanı öldürmekten önce sivilleri kurtarmaktır. Dört komutana göre bu stratejik ikilem, İsrail'in sivil liderliğinin kararsızlığı karşısında ordunun yaşadığı hayal kırıklığını arttırdı. Komutanlar, Başbakan Binyamin Netanyahu'nun Gazze'ye yönelik savaş sonrası plan konusundaki ikircikli tavrının en azından kısmen ordunun savaş alanındaki çıkmazının sorumlusu olduğunu söyledi.
Netanyahu savaştan sonra Gazze'nin nasıl yönetileceğini henüz netleştirmedi ve komutanlar bölge için uzun vadeli bir vizyon olmadan ordunun Gazze'nin İsrail kontrolü dışında kalan kısımlarının nasıl ele geçirileceği konusunda kısa vadeli taktiksel kararlar veremeyeceğini belirtti. Gazze'nin Mısır sınırındaki en güney kesimini ele geçirmek için Mısır'la daha fazla koordinasyon gerekiyor. Ancak üç komutan, Mısır'ın savaş sonrası plan konusunda İsrail'den garanti almadan bu konuda isteksiz olduğunu söyledi. Netanyahu'nun ofisinden yapılan açıklamada "Başbakan, Hamas'a karşı yürütülen savaşta eşi benzeri görülmemiş başarılar elde ederek çok kararlı bir şekilde liderlik ediyor" denildi. Netanyahu perşembe günü yaptığı bir konuşmada "Hamas'a karşı tam zafer" elde etme ve rehineleri kurtarma sözü verdi.
Ordu yanıt vermeyi reddetti
İsrail ordusu başlangıçta komutanların yorumlarına yanıt vermeyi reddetti. Cumartesi günü bu haberlerin internette yayınlanmasının ardından ordu resmi bir açıklama yayınlayarak Times'a konuşan komutanların kimliklerini bilmediklerini ve görüşlerinin ordunun pozisyonunu "yansıtmadığını" söyledi. Açıklamada, "Rehinelerin serbest bırakılması savaşın hedeflerinin bir parçasıdır ve son derece önemlidir" denildi.
Generaller, savaş sonrası bir plan olmaksızın uzun sürecek bir harekatın İsrail'in müttefiklerinden kalan desteği eriteceğinden ve ek mühimmat sağlama isteklerini sınırlayacağından korkuyor.
Yabancı liderler İsrail'in harekâtının yol açtığı ölü sayısı karşısında alarma geçti: Bölgedeki sağlık yetkililerine göre savaşta 24 binden fazla Filistinli öldürüldü ve bu da İsrail tarafından şiddetle reddedilen soykırım suçlamalarına yol açtı. Gazze'deki yetkililer ölenlerin kaçının savaşçı olduğunu açıklamadı ancak İsrailli askeri yetkililer ölü sayısının 8 binden fazla savaşçıyı içerdiğini söylüyor. Rehinelerin aileleri, yakınlarının güç kullanarak değil diplomasi yoluyla serbest bırakılması gerektiğini daha yüksek sesle dile getirmeye başladılar. Gazze'ye götürülen bazı rehinelerin öldüğü açıklandı ve bunların İsrail güçleri tarafından mı yoksa Hamas tarafından mı yanlışlıkla öldürüldüğü henüz netlik kazanmadı.
İşgalin başlamasından bu yana kurtarılan 100'den fazla rehineden sadece biri bir kurtarma operasyonunda serbest bırakıldı. Diğerlerinin hepsi Kasım ayındaki kısa süreli ateşkes sırasında Filistinli mahkum ve tutuklularla takas edildi. Ordu, çabalarını tünelleri yok etmeye odaklayarak daha fazla İsrail vatandaşının hayatına mal olabilecek hatalar yapma riskini alıyor. Aralık ayında üç İsrailli rehine beyaz bayrak sallamalarına ve İbranice bağırmalarına rağmen kendi askerleri tarafından öldürülmüştü.
"Temelde bir çıkmaz var"
King's College London'da savaş uzmanı olan Andreas Krieg, "Temelde bir çıkmaz var. Rehineleri kurtarabileceğiniz bir ortam değil. Tünellere girerseniz ve onları özel kuvvetlerle ya da başka bir şeyle kurtarmaya çalışırsanız, onları öldürürsünüz. Onları ya doğrudan ya da dolaylı olarak, bubi tuzaklarında ya da bir çatışmada öldüreceksiniz" diye konuştu.
Birçok tünel imha edildi ancak kalan tünellere dokunulmazsa, Hamas fiilen yenilmemiş olarak kalacak ve örgütün tam bir ateşkes dışında herhangi bir koşulda rehineleri serbest bırakma olasılığı azalacak. Geriye kalan alternatif ise çatışmaların durdurulmasıyla birlikte İsrail tarafından hapse atılan binlerce Filistinli karşılığında rehinelerin serbest bırakılmasını içerebilecek diplomatik bir çözüm.
Times'ın görüştüğü üç komutana göre diplomatik yol, esir kalan İsraillilerin geri dönmesi için en hızlı yol olacaktır. İsrail sağından bazılarına göre savaştaki sınırlı ilerleme, hükümetin ABD ve diğer müttefiklerinin baskısı üzerine işgalin hızını yavaşlatma kararı almasının bir sonucu. Ancak askeri liderler, Hamas'ın daha önce İsrail istihbarat subaylarının değerlendirdiğinden daha sofistike bir altyapıya sahip olmasının harekatlarını engellediğini söylüyor.
Askeri planlama tutmadı
İşgalden önce yetkililer Gazze'nin altındaki tünel ağının yaklaşık 160 km uzunluğunda olduğunu düşünüyordu; Hamas'ın Gazze'deki lideri Yahya Sinvar 2021'de bunun 500 kilometreye yakın olduğunu iddia etmişti. Askeri yetkililer şimdi en uzun noktası sadece 40 km olan bir bölgenin altında 720 km uzunluğunda tünel olduğuna inanıyor. Times tarafından incelenen bir askeri planlama belgesine göre, İsrail'in işgalinin arifesinde ordu, Aralık ayı sonuna kadar Gazze'nin en büyük üç şehri olan Gazze Şehri, Han Yunus ve Refah üzerinde operasyonel kontrol kuracağını değerlendirdi.
Ancak Ocak ayı ortasına gelindiğinde İsrail henüz Gazze'nin en güneyindeki Refah kentine ilerlemeye başlamamış ve Hamas'ı güneydeki bir diğer büyük kent olan Han Yunus'un tamamından çıkarmayı başaramamıştı. Ordu geçen yılın sonunda Gazze'nin kuzeyinde kontrolü sağladıktan sonra savaşın yeni ve daha az yoğun bir aşamaya girdiğini açıkladı. Generaller, Aralık ayında kampanyanın zirvesindeyken kuzey Gazze'de konuşlu 50 bin askerin yaklaşık yarısını geri çekti ve Ocak ayı sonuna kadar daha fazla askerin ayrılması bekleniyor.
Bu durum kuzeyde bir güç boşluğu yaratarak Hamas savaşçılarının ve sivil yetkililerin otoritelerini yeniden tesis etmeye çalışmasına olanak sağladı ve Hamas'ın bölgede tamamen yok edildiğini uman pek çok İsrailliyi endişelendirdi. Salı günü Gazze'nin kuzeyindeki Hamas savaşçılarının İsrail hava sahasına yaklaşık 25 roketlik bir yaylım ateşi açması, aylar süren savaşın ardından Hamas'ın roket fırlatma kabiliyetinin yok edildiğini uman İsraillileri kızdırdı.
Hamas görevlileri yeniden Gazze'de
Hassas bir konuyu görüşmek üzere isminin açıklanmasını istemeyen üst düzey bir İsrailli yetkiliye göre, son günlerde Hamas yönetimindeki hükümetten polis memurları ve sosyal yardım görevlileri Gazze Şehri ve Beyt Hanun'da saklandıkları yerden çıkarak günlük düzeni sağlamaya ve bazı sosyal yardım hizmetlerini yeniden tesis etmeye çalıştı. Sinwar, Mohammed Deif ve Marwan Issa gibi Hamas'ın Gazze'deki üst düzey liderleri ise halen serbest.
Bazı İsrailli siyasetçiler İsrail'in daha fazla güç kullanarak Hamas'ı daha hızlı yenebileceğini ve rehineleri kurtarabileceğini söylüyor. Daha fazla saldırganlığın Hamas'ı kalıcı bir ateşkes olmadan daha fazla rehineyi serbest bırakmaya zorlayabileceğini de söylüyorlar. Netanyahu'nun iktidar partisi Likud'un kıdemli milletvekillerinden Danny Danon, "Çok daha fazla baskı uygulamalıyız. Operasyon şeklimizi değiştirerek hata yaptık" dedi. Ancak askeri analistler daha fazla gücün çok az şey başaracağını söylüyor. Krieg, "Bu kazanılması mümkün olmayan bir savaş" diye konuştu.
© 2024 The New York Times Company
