Ronen Bergman ve Patrick Kingsley / The New York Times
Üç üst düzey İsrailli yetkiliye göre İsrail, ABD ve diğer yabancı müttefiklerinin yoğun diplomatik baskısı ve İran'ın İsrail topraklarına yönelik bir saldırısının engellenmiş olması nedeniyle İran'a yönelik çok daha kapsamlı bir karşı saldırı planından vazgeçti. İsrailli liderlerin, İran'ın 13 Nisan'daki saldırısına misilleme olarak geçen hafta İran'ın başkenti Tahran yakınları da dahil olmak üzere İran'daki çeşitli askeri hedefleri bombalamayı tartıştıklarını belirten yetkililer, hassas tartışmaları anlatmak için isimlerinin gizli tutulmasını istediler.
Böylesine geniş kapsamlı ve zarar verici bir saldırıyı İran'ın görmezden gelmesi çok daha zor olurdu ve Ortadoğu'yu büyük bir bölgesel çatışmanın eşiğine getirebilecek güçlü bir İran karşı saldırısı olasılığını arttırırdı. Sonunda, Başkan Joe Biden, İngiltere ve Almanya dışişleri bakanları ile birlikte İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'yu daha geniş bir savaşı önlemeye çağırdıktan sonra, İsrail cuma günü önemli hasardan kaçınan daha sınırlı bir saldırıyı tercih etti ve en azından şimdilik bir savaş olasılığını azalttı.
Yine de İsrailli yetkililere göre bu saldırı İran'a İsrail'in askeri cephaneliğinin genişliğini ve gelişmişliğini gösterdi.
Savaş uçakları göndermeyi tercih etmedi
İsrailli yetkililere ve saldırı hakkında bilgi sahibi iki üst düzey Batılı yetkiliye göre İsrail, İran hava sahasına savaş uçakları göndermek yerine, cuma günü birkaç yüz km batısında konumlanmış uçaklardan az sayıda füze ateşledi. İsrailli yetkililere göre İsrail ayrıca İran hava savunmasını şaşırtmak için quadcopter olarak bilinen küçük saldırı dronları da gönderdi. İran'daki askeri tesisler son yıllarda birkaç kez bu tür insansız hava araçları tarafından saldırıya uğradı ve İran birkaç kez insansız hava araçlarının kime ait olduğunu bilmediğini söyledi.
"İkinci füzeyi kasten imha etti
Yetkililer cuma günü atılan füzelerden birinin İran'ın orta kesiminde stratejik öneme sahip bir uçaksavar bataryasına isabet ettiğini, diğerinin ise havada patladığını söyledi. İsrailli bir yetkili, İsrail hava kuvvetlerinin ilk füzenin hedefine ulaştığının anlaşılması üzerine çok fazla zarar vermemek için ikinci füzeyi kasten imha ettiğini belirtti. Batılı bir yetkili ise füzenin basit bir arıza yapmış olmasının mümkün olduğunu söyledi.
Nükleer tesisleri vurabileceğini ima etti
Yetkililer İsrail'in amacının İran'ın aynı şekilde karşılık vermeden yoluna devam etmesine izin vermek ve aynı zamanda İran'ı hava sahasına girmeden ve hatta hava savunma bataryalarını ateşlemeden vurma kabiliyetini geliştirdiğinin sinyalini vermek olduğunu söyledi. İsrail ayrıca Natanz'daki uranyum zenginleştirme tesisi de dahil olmak üzere birçok önemli nükleer tesise ev sahipliği yapan İran'ın orta kesimindeki bu bataryaları vurabileceğini göstermeyi umuyor ve eğer deneseydi bu tesislere de ulaşabileceğini ima ediyordu.
Bu saldırıya giden yol 1 Nisan'da İsrail'in Suriye'nin başkenti Şam'daki İran Büyükelçiliği kompleksini vurması ve aralarında üç üst düzey askeri liderin de bulunduğu yedi İranlı yetkiliyi öldürmesiyle başladı. İran'ın geçmişteki benzer saldırılardan sonra misilleme yapmamış olması, İsrailli yetkililerin, İran'dan önemli bir karşılık almadan bu tür saldırıları düzenlemeye devam edebileceklerine inanmalarına yol açtığını söylüyorlar. Bu sefer farklı olduğu kanıtlandı: İran bir hafta içinde komşularına ve yabancı diplomatlara sabrının sınırına ulaştığını ve İsrail'e büyük bir saldırıyla karşılık vereceğinin sinyallerini vermeye başladı. Bu İsrail topraklarına yönelik ilk doğrudan saldırısı oldu.
İran saldırmadan iki plan hazırlandı
İsrailli yetkililere göre 8 Nisan haftası boyunca İsrail iki büyük askeri yanıt hazırlamaya başladı. Bunlardan ilki, İran'ın beklenen saldırısını engellemek için ABD Merkez Komutanlığı ve İngiliz, Fransız ve Ürdün ordularıyla koordine edilen bir savunma operasyonuydu. İkincisi ise İran saldırısının gerçekleşmesi halinde yürütülecek büyük bir saldırı operasyonuydu. İsrailli yetkililer, başlangıçta İsrail istihbaratının İran'ın büyük insansız hava araçları ve 10 kadar balistik füzeden oluşan bir sürü ile saldırmayı planladığına inandığını söyledi. Hafta ilerledikçe bu tahmin 60 füzeye çıktı ve İsrail'in güçlü bir karşı saldırıya geçme arzusunu arttırdı.
İki gün önce kabineye sunuldu
İsrail'in askeri ve siyasi liderleri, İran insansız hava araçlarını ateşlemeye başlar başlamaz, daha ne kadar hasara yol açtığı bile bilinmeden, karşı saldırıyı tartışmaya başladılar. Bir yetkiliye göre plan, İsrail Genelkurmay Başkanı Korgeneral Herzi Halevi ve Hava Kuvvetleri Komutanı Tomer Bar tarafından 12 Nisan cuma günü erken saatlerde, yani İran'ın saldırısından iki gün önce İsrail Savaş Kabinesi'ne sunuldu.
Yetkililer, İran saldırdıktan sonra İsrail'in niyetinin değiştiğini söyledi. Saldırı beklenenden de büyüktü: 100'den fazla balistik füze, 170 insansız hava aracı ve 30 kadar seyir füzesi ile askeri tarihte bu türden en büyük saldırılardan biriydi. Ancak ABD, İngiltere, Fransa ve Ürdün'den pilotlarla koordine edilen İsrail'in savunması füzelerin ve insansız hava araçlarının çoğunu düşürdü ve yerde sadece sınırlı bir hasar meydana geldi, bu da hızlı bir yanıt ihtiyacını azalttı. İki yetkili, İsrail'in saldırı devam ederken savunmaya odaklanmayı riske atıp atmayacağı konusunda soru işaretleri olduğunu söyledi.
Biden'ın telefonu etkili oldu
İsminin açıklanmaması kaydıyla bu görüşmeleri aktaran üç İsrailli ve Batılı yetkiliye göre dönüm noktası Netanyahu ile Biden arasında sabah erken saatlerde gerçekleşen ve ABD başkanının İsrailli lideri başarılı savunmayı başka bir karşılık gerektirmeyen bir zafer olarak görmeye teşvik ettiği telefon görüşmesi oldu. İsrailliler, Netanyahu'nun görüşmeden sonra hızlı bir misilleme yapılmasına karşı olduğunu söylediler.
Üst düzey Batılı yetkililerden birine göre, ertesi gün İsrail hükümeti yabancı müttefiklerine hala karşılık vermeyi planladığının sinyallerini vermeye başladı, ancak daha önce planladıklarının çok gerisinde olan, sınırlı bir şekilde. İsrailli yetkililer, İran liderlerini aynı şekilde karşılık vermekten başka seçenekleri olmadığına inandırabilecek geniş bir karşı saldırı yerine, İranlı yetkilileri kamuoyu önünde küçük düşürmeden onlara bir şeyler anlatmayı umdukları bir plan üzerinde anlaştıklarını söyledi.
©️ 2024 The New York Times Company
