Carlotta Gall / New York Times
Devlet Başkanı Beşar Esad'ı deviren isyancıların yıldırım hızıyla başlattıkları saldırıda ele geçirdikleri ordu üssünde 50'den fazla tank ve askeri araç harabe şekilde duruyordu. Ana garnizon binası iki büyük patlamanın izlerini taşıyordu, ancak yakın temaslı çatışmaya dair çok az iz vardı. Üssü koruyan bir isyancı savaşçı olan Ebu Muhammed, Suriyeli askerlerin geri çekilmesiyle saldırının bir gün içinde sona erdiğini söyledi.
Hükümet askerlerinden geriye battaniyeler, gaz maskeleri, miğferler ve boş teneke kutular kaldı. Yaşam koşulları ilkeldi, pencere ya da kapı yoktu. Bunun yerine yapılardaki açıklıklar örtüler ya da teneke levhalarla kapatılıyordu.
Üs, başarısı kendi savaşçılarını bile şaşırtan farklı isyancı grupları bir araya getiren, iyi hazırlanmış bir askeri kampanyadan doğan yeni hükümete fırsat sunuyordu. Ancak bu aynı zamanda on yılı aşkın bir süredir devam eden iç savaşın yıkıma uğrattığı ve ordusunu tükettiği bir ülkeyi yeniden inşa etmeye çalışırken karşılaşılacak zorlukların da bir göstergesiydi.
Ülkenin yeni liderliği kısa bir süre önce çeşitli isyancı grupları tek bir hükümet altında birleştirme ve silahlı savaşçılarının tek bir orduda birlikte görev yapmalarını sağlama planını açıkladı.
Düzinelerce savaşçıyla yapılan görüşmelerde birçoğu, Ahmed el-Şaraa ve isyancı gücü Heyet Tahrir Şam altında tek bir komutayı zaten kabul ettiklerini ve güçlerini birleştirmekten fayda sağladıklarını söyledi.
Kendi grubunun Heyet Tahrir Şam ile olan anlaşmazlıklarını çözdüğünü söyleyen üst düzey isyancı komutan 41 yaşındaki Nasr el-Nahar, "Önemli olan birlikte olmak. Kurtuluş için birlikte savaşıyoruz" dedi.
Ancak Suriye'nin kuzeydoğusunun büyük bir bölümünü kontrol eden Kürt milisler, Suriye'nin orta kesimlerinde faaliyet gösteren radikal İslam Devleti örgütü ve Esad'dan kalan birliklerin direnişi nedeniyle bölünmelerin devam etmesi muhtemel.
Harabe devralıyorlar
İsyancılar ülkenin ve sınırlarının güvenliğini devralırken, yararlanmaları ya da yeniden inşa etmeleri zor gözüken harap bir askeri altyapıyı da devralıyorlar.
The New York Times muhabiri, fotoğrafçısı ve Suriyeli bir tercüman tarafından isyancıların ilerleyiş güzergahında yapılan 10 günlük bir yolculuk, isyancıların yenilgiye uğrattığı (ve şimdi yerine geçtikleri) Suriye ordusunun o kadar donanımsız ve moralsiz olduğunu gösterdi ki, askerler silahlarını bırakmış ya da panik içinde kaçmışlardı.
İsyancılar yıllardır güçlü bir şekilde ayakta duran savunmaları aşarak askeri garnizonları kuşattı ve çoğu zaman fazla savaşmadan saldırdı. Operasyonun ikinci gününde düşen tank üssü harap haldeydi. Üssün penceresiz binaları traktör lastikleri ve toprakla doldurulmuş metal varillerden oluşan derme çatma bir korumayla barikatlanmıştı.
Eski cephe hattına yakın diğer üslerde ve kontrol noktalarında Suriyeli askerlerin kaynak sıkıntısı çektiği açıktı. Bir çiftlik binasının içine derme çatma bir sığınak kazmışlar, bombardımandan korunmak için oluklu demir levhaların üzerine moloz yığmışlar ve duvarlardaki mermi deliklerini çamur ve saman karışımıyla kapatmışlardı.
Heyet Tahrir El Şam savaşçısı Ebu Ayşe gülerek "Operasyona sadece bir köy alacağımızı düşünerek başladık ama tüm Suriye'yi aldık" dedi. 24 yaşındaki savaşçı, Hama şehrinin merkez parkında 25 yaşındaki arkadaşı Ebu Hamza ile birlikte takılıyor ve fotoğraf çektirmek için gençlere saldırı tüfeğini ödünç veriyordu. Her iki adam da 15 yaşından beri eğitim aldıklarını ve savaştıklarını ve ulusal orduya katılmaya hazır olduklarını söyledi.
İsyancıların saldırısı sırasında yaşanan bazı çatışmalar şiddetliydi. Ebu Ayşe, komutanının ve komutan yardımcısının operasyonun ilk günlerinde bir ana kavşakta öldürüldüğünü söyledi. Diğerleri de hava saldırılarında öldü ve yaralandı.
Ancak isyancı savaşçılar önceki yıllardaki çatışmalara kıyasla daha zayıf bir direnişle karşılaştıklarını söylediler. Geçmişte Esad rejiminin bir arada kalmasını sağlayan Rus hava gücü ve İran destekli milisler son aylarda azalmıştı. Halep sadece üç gün süren çatışmaların ardından 30 Kasım'da isyancıların eline geçti.
Antik bir kalenin etrafında yer alan efsanevi bir şehir olan Halep, 2011'deki barışçıl ayaklanmanın iç savaşa dönüştüğü dönemde çetin çatışmalara sahne olmuştu. Esad'ın 2016'da kentin kontrolünü isyancılardan alması dört yıl sürmüştü ve bu da ancak İranlı milisler ve Rus birliklerinin yardımıyla mümkün olmuştu. Şehrin aniden düşmesi Suriye yönetimini şaşkına çevirdi.39 yaşındaki Suriyeli polis memuru Abed "Halep düştüğü andan itibaren durum ciddiydi.Emir komuta yoktu. Sessizlik çok açıktı" dedi. Abed, misilleme endişesi nedeniyle sadece ilk adını verdi. Halep'ten sonra isyancılar güneye doğru ilerleyerek Hama ve ardından Humus şehirlerine saldırdılar. Başkent Şam'ı çoktan hedeflerine almışlardı.
İsyancılar ilerlerken, Suriye ordusunun ayrı üslerinde görev yapan iki asker, 23 yaşındaki Mahmud ve 26 yaşındaki kardeşi Mamdur firar etmeye hazırlandı. Kardeşler tepkilerden kaçınmak için soyadlarının yayınlanmamasını istediler.
Mahmud, isyancılar Golan'ın güney bölgesindeki üssüne saldırdığında kaçtı. Diğer üç askerle birlikte bir ormandan kaçtı ve ev sahipleri Esad'ın düştüğünü söyleyene kadar iki gece boyunca bir köyde barındı.
Mamdur 7 Aralık'ta üst rütbeli subayının telsizinden üssü boşaltma emri geldiğini duymuş. Askerler sivil kıyafetlerini giymiş, silahlarını bırakmış ve bir kamyona binerek eyalet başkentine gitmişler.
Bir kontrol noktasında isyancılar silah araması yapmış ama sonra ona evine gitmesini söylemişler. Herkesin kaçtığını biliyorlardı.
İki asker, Suriye ordusunun çöküşünde kötü koşullar, düşük maaş ve hoşnutsuzluğun rol oynadığını söyledi. 18 ay önce askere alınan Mahmud "Savaşmadılar. Kimse Esad'ı sevmiyor ama bunu kimse söyleyemezdi. Esad bizi zorla askere aldı" dedi. Eğitimine devam etmek istemiş ama ayda 10 dolar maaş aldığı orduya katılması emredilmiş. Kardeşinin de 5,5 yıl boyunca orduda kalmaya zorlandığını söyledi.
Askerler evlerine döndükleri için mutluydular. Polis memuru başlarındaki yeni gruba karşı temkinliydi. Ancak isyancıların komutanı El Nahar iyimserdi. Heyet Tahrir Şam savaşçılarının ülkenin geleceğini önemsediğini söyleyerek "Çoğu Suriye'den yana ve ben onlara saygı duyuyorum" dedi. Yeni hükümetin Kürt grupla da bir anlaşma yapabileceğini umduğunu sözlerine ekledi.
© 2025 The New York Times Company
