Manuela Andreoni / The New York Times
Çarşamba günü yayınlanan bir araştırmaya göre, 2023 yılında Kanada'nın kuzey ormanlarını kasıp kavuran yangınlar, üç ülke hariç tüm ülkelerde fosil yakıtların yakılmasından daha fazla gezegeni ısıtan karbon emisyonu üretti. Nature dergisinde yayınlanan çalışmaya göre, sadece Çin, Amerika Birleşik Devletleri ve Hindistan fosil yakıtlardan Kanada yangınlarından daha fazla emisyona neden oldu.
Bilim insanları, geçen yıl yaşanan orman yangınlarının, ormanların gelecekte ne kadar karbon emeceği sorusunu gündeme getirdiğini söyledi. Bu da, sıcaklıkları mevcut küresel hedeflerin ötesine itmeden insanların atmosfere ne kadar daha sera gazı ekleyebileceğine dair hesaplamaların yeniden gözden geçirilmesini gerekli kılabilir.
İnsanların sıcaklara uyumu giderek zorlaşacak
2015'te Paris Anlaşması'nda belirlenen en iddialı sınır, sanayi öncesi dönemin 1,5 santigrat derece üzerindeydi. Bilim insanları, bu eşiğin ötesinde insanların daha sıcak bir gezegene uyum sağlamasının giderek zorlaşacağını söylüyor.
Kıyı ormanları tarihsel olarak atmosfere karbondioksit eklemek yerine ağaçlar büyüdükçe karbon depolayarak iklim değişikliğini yavaşlatmaya yardımcı oldu. Geçen yıl Kanada'daki yangınları körükleyen sıcak ve kuru hava, tarihi kayıtlarla karşılaştırıldığında sıra dışı olsa da iklim tahminleri, dünyanın küresel ısınmanın mevcut yörüngesinde devam etmesi halinde 2050'lerde çok daha fazla etkisini göstereceğini ortaya koyuyor.
NASA'nın Kaliforniya'daki Jet İtki Laboratuvarı'nda karbon döngüsü bilimcisi ve çalışmanın yazarlarından biri olan Brendan Byrne, “Bu araştırma, bu yangınların daha sık meydana gelip gelmeyeceği konusunda birçok endişeyi gündeme getiriyor” dedi ve ekledi: “Yangınların ormanların karbon depolama kabiliyeti üzerinde potansiyel olarak büyük bir etkisi olabilir”
2023 yılındaki yangınlar kadar yıkıcı olmadı
Bu yılki yangınlar ortalamadan daha büyük olmakla birlikte, bazı bilim insanlarının korktuğu gibi geçen yılki kadar yıkıcı olmadı.
2023'teki yangınları körükleyen sıcak ve kuru hava birçok açıdan sıra dışıydı. Geçen hafta Nature dergisinde yayınlanan ayrı bir çalışma, erken kar erimesi ve ani kuraklıklar gibi olağanüstü hava koşullarının, neredeyse Florida büyüklüğünde bir alan olan yaklaşık 15 milyon hektarlık yangını nasıl körüklediğini belgeledi.
Kanada iki kat daha hızlı ısınıyor
Kanada, küresel oranın yaklaşık iki katı hızla ısınıyor ve geçen yaz yaşanan aşırı sıcaklıklar, yangınları körükleyen olağanüstü hava koşullarının çoğunun arkasında yer aldı. Geçen yıl Mayıs ve Ekim ayları arasında ülkedeki ortalama sıcaklık 2,2 santigrat derece artış göstererek önceki 30 yılın normal değerlerinin üzerindeydi.
Yüksek sıcaklıklar, çoğu Nisan'dan Ekim'e kadar aylarca hiç ara vermeden yanmaya devam eden yangınların yanı sıra, kışı geçiren yangınlar olarak adlandırılan ve birkaç yıl boyunca yeraltında yanabilen yangınları da körükledi.
Yıllarca sönmeyen yangınlar tehdide dönüştü
Kanada Orman Hizmetleri'nde kıdemli bir araştırmacı ve son çalışmanın yazarlarından biri olan Marc-André Parisien, “Bu çok yıllı yangınlar fikri, geçmişte oldukça anekdot niteliğindeydi. Ancak şimdi, araştırmacılar büyük hasara neden olma potansiyellerini görüyorlar” dedi.
2023 yılı neredeyse normal olan toprak nemi seviyeleriyle başlamış olsa da, aşırı sıcaklıklar ani kuraklık neticesinde toprağı hızla kuruttu. Parisien, bilim insanlarının geçen yıl Kanada'daki en büyük yangın izini (1,2 milyon hektar) belgelediği Quebec'teki ormanların buna bir örnek olduğunu söyledi.
Ani kuraklaşma büyük bir tehdit
“Bu sözde ani kuraklıklar gerçekten her şeyi hızla değiştirebilir” diyen Parisien, şöyle devam etti: “Çok çabuk, çok hızlı bir şekilde kurudu ve ardından hayal edilebilecek en kötü zamanda yıldırım düştü”
Ormanlar küresel karbon emisyonlarının yaklaşık dörtte birini emiyor. Ancak ekosistemler, bilim insanlarının hala anlamaya çalıştığı şekillerde değişiyor. Kanada'daki kuzey ormanlarının bir kısmı, kısmen yangınların ağaçları çok sık ve yoğun bir şekilde yakması nedeniyle, yangınlardan sonra geçmişte olduğu gibi yeniden büyümüyor.
Ormanlar kendini yenilemiyor
2023 yılındaki yangınlar Kanada'nın kuzey ormanlarının kendisini yenilemesini güçleştirdi, çünkü yangınlar genç ormanların geniş alanlarını yuttu. Örneğin geçen yıl Hollanda büyüklüğünde bir orman alanı, federal bir hükümet birimi olan Natural Resources Canada tarafından yapılan bir analize göre, 50 yıl içinde birkaç kez yandı. Diğer bazı alanlar ise 10 ya da 20 yıl içinde iki kez yandı.
Kanada Orman Hizmetleri'nde yangın araştırmacısı olan ve Nature dergisinde yayınlanan çalışmanın yazarlarından Ellen Whitman, “Bu gerçekten şaşırtıcı çünkü bu genç ormanlar çok sık yanmazlar” dedi. Whitman'a göre bu durum, yangın sonrasında arazinin nasıl toparlanacağı konusunda kendisini kara kara düşündürüyor.
Araştırmacılar şimdi iklim değişikliğinin gezegeni nasıl etkileyeceğini tahmin eden küresel modelleri geliştirmek amacıyla yangınların ormanın karbon depolama yeteneğini nasıl etkilediğini ölçüyorlar. NASA bilim insanı Byrne, bunun zorlu bir iş olacağını söyledi ve “Sadece bir ormanda yürüyorsunuz, bunu bir modelde sadece birkaç denkleme dönüştürmek çok zor” dedi.
Şu anda, modellerin 2023'te Kanada'da olduğu gibi aşırı yangınları kaçırdığını belirten Byrne, bunun geleceği tahmin etme yeteneklerini sınırladığını söyledi.
© 2024 The New York Times Company
