David Yaffe-Bellany / The New York Times
Kripto para milyarderi Sam Bankman-Fried sektörün lideriyken bir hafta içinde kötü adama dönüştü, servetinin çoğunu kaybetti, 32 milyar dolarlık şirketinin iflasını gördü, Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu ile Adalet Bakanlığı tarafından hakkında soruşturma açıldı. Ama geçen pazar gecesi verdiği uzun röportajda şaşırtıcı derecede sakindi: Uykusuzluk çektiğimi düşünebilirsiniz ama uyuyorum. Daha kötü olabilirdi.
Bankman-Fried kurduğu imparatorlukla bir aralar John Pierpont Morgan ve Warren Buffet gibi finans devleriyle kıyaslanıyordu. Ancak geçen hafta sahibi olduğu FTX kripto borsası mevduat kaçışıyla birlikte 8 milyar dolar zarar edince konkordato verdi. Bütün sektör için ağır bir sonuç oldu; diğer kripto şirketlerinin de dengesi bozuldu ve kriptoya yönelik güvensizlik arttı.
30 yaşındaki Bankman-Fried röportajında FTX’in çöküşüne dair bazı pişmanlıklarını dile getirse de esas soruya detaylı cevaplar vermedi: FTX müşterilerden aldığı milyarlarca doları yine kendisinin kurduğu Alameda Research şirketini desteklemek için kullanmış mıydı? Adalet Bakanlığı ve SEC şimdi bu ilişkiyi araştırıyor.
“Riskleri görebilirdim”
Bankman-Fried Alameda’nın FTX üzerinden büyük bir “marj pozisyonu” topladığını, yani FTX borsasından para ödünç aldığını söylüyor. “Düşündüğümden çok daha büyük bir miktardı. Aslına bakılırsa aşağı yönlü risk son derece ciddiydi.” Rakamın milyarlarca dolar olduğunu söylese de daha fazla detay vermedi.
Öte yandan işlerini sektörün farklı bölümlerine çok fazla yaydığı yönündeki kripto camiasından gelen eleştirilere katılıyor. Diğer işlere bakmaktan FTX’in zor duruma girdiğine dair işaretleri gözden kaçırdığını söylüyor: “Biraz daha konsantre olsaydım daha fazla dikkat gösterebilirdim. O zaman risk tarafında neler olup bittiğini anlayabilirdim.”
Bankman-Fried’in düşüşü kripto dünyasını şoke etti. Ancak gerek dokuz meslektaşı ve iş ortağıyla yapılan röportajlar, gerekse The New York Times’ın içeriden aldığı bilgiler imparatorluğunun tehlikede olduğuna ve hedeflerinin kontrolden çıktığına dair süregelen uyarı işaretleri olduğunu gösteriyor.
“15 kişilik ekip yetmez mi?”
Bu yıl alışveriş çılgınlığına dalıp sorunlu kripto şirketlere yatırıma giriştiğinde kilit personeliyle bu konudaki bilgileri paylaşmamıştı. İşleri fazla genişlettiği ve daha fazla insan çalıştırması gerektiği söylense de bildiğini okudu. Dahası Washington’da iddialı bir düzenleme politikası için bastırırken rakip kripto borsası Binance’in CEO’su Changpeng Zhao’yu eleştirdi. Devamında Zao Twitter’daki geniş takipçi kitlesini harekete geçirerek FTX’ten kaçışı başlatan isim oldu.
Girişim sermayesi şirketleri FTX’e milyarlarca dolar yatırmıştı ama FTX bu dış yatırımcılardan hiçbirine yönetim kurulunda yer vermedi. Bankman-Fried Bahamalar’da zaman zaman münzevi hayatı yaşadı. Etrafında iş arkadaşlarından oluşan küçük bir grup vardı ve söylenenlere göre bunların bazıları arasında duygusal ilişki söz konusuydu. Üst kadrosuyla birlikte Bahamalar’daki New Providence adasında bir teras katında yaşıyordu. Bu grubun fazla dar olup olmadığı sorulunca yakın iş çevresinin yaklaşık 15 kişiden oluştuğunu söyledi: “Gerçekçi olmak gerekirse kimsenin 15’ten fazla insanla yakın temas ve iletişimi sürdürebileceğini sanmıyorum.”
Bankman-Fried’ın çöküşündeki esas neden Alameda ile FTX arasındaki ilişkiydi. 2017 yılında kurduğu kripto para ticareti şirketi Alameda için California, Berkeley’de ofisler tuttu. Annesi ve babası Stanford Hukuk Fakültesi’nde profesördü ve Sam’in çocukluğu da bu muhitte geçmişti. Şirket Bitcoin piyasasındaki eksiklerden yararlanarak kısa sürede milyonlarca dolar kazandı. 2019’da şirketi yasal kısıtlamaların daha gevşek olduğu Hong Kong’a taşıdı. Az sayıda taciri de yayında götürmüştü ve burada kripto yatırımcılarının dijital varlık alım-satımı ve biriktirmesi için FTX adlı borsayı kurdu.
FTX ve Alameda yakın ilişki içindeydi. Alameda büyük ölçüde FTX platformu üzerinden alım-satım yapıyor, dolayısıyla bazen FTX’in diğer müşterilerinin para kaybetmesi işine geliyordu. Bu dinamik kimileri tarafından çıkar çatışması olarak tanımlandı. Bankman-Fried ise Alameda’nın hayati likidite ihtiyacını karşıladığını, bu sayede diğer müşterilerin borsada işlem yapması için sermaye enjeksiyonu sağladığını söylüyordu.
Çalışanlar “Patronla konuşamıyoruz” diyor
Bankman-Fried’in dar çevresi ciddi bir yardımseverlik üzerinden birbirine bağlıydı ve işin içinde bulunanları servetlerini etkin ve makul biçimlerde bağışlamaya teşvik ediyordu. Bu kliğin dışındaki çalışanlar ise Bankman-Fried ile konuşmakta zorlandıklarını söylüyor. Öte yandan Bankman-Fried FTX’in sadece 300 kişi çalıştırmasıyla övünüyordu. Rakip Binance ve Coinbase’te bu rakam çok daha fazlaydı.
Bankman-Fried çalışan sayısını sınırlı tutmaya devam etse de iddialı bir yardım operasyonu kurdu, onlarca kripto şirketine yatırım yaptı, Robinhood adlı ticaret şirketinden hisse aldı, seçim kampanyalarına bağışta bulundu, medyaya röportajlar verdi ve Elon Musk’ın Twitter’ı almasına destek olmak için milyarlarca dolar finansman teklif etti. Şimdiyse keşke “bu kadar hızlı gitmeseydim” diyor.
Muhtemelen en iddialı hedefiyse Washington’da kripto mevzuatını biçimlendirmekti. Bunun için Kongre’de konuştu ve düzenleyici kurum yetkilileriyle görüştü. Ayrıca içeriden gelen bilgilere göre başkentte artan nüfuzunu özel görüşmelerde en büyük rakibi Zhao’yu eleştirmek için kullanmıştı.
“Keşke Zhao’ya saldırmasaydım”
Son röportajında Zhao’ya saldırmak “benim için doğru bir stratejik hamle değildi. Gördüklerimden dolayı kızgındım ama bunu dile getirmenin doğru bir karar olmadığını anlamam gerekirdi” diyor. FTX borsasının eski yatırımcılarından olan Zhao’nun elinde borsanın kendi platformunda ticareti kolaylaştırmak için çıkardığı FTT adlı kripto paradan hala bolca vardı. Zhao 6 Kasım günü Twitter’dan FTT’lerini satacağını açıklayınca diğer müşteriler de ürktü ve FTX mevduatlarını çekmek için akın ettiler. Zhao yaşananlar sonrası Twitter’dan konuştu: “Boşandıktan sonra hala birbirine aşık olduğunu söyleyenler gibi yapmayacağız. Sektördeki diğer aktörlerin arkasından konuşan, aleyhinde lobi yapan insanları desteklemeyeceğiz.”
FTX çökünce Zhao başlangıçta Binance olarak borsayı kurtarma bedeli karşılığında satın almayı kabul etti. Ancak FTX’in mali durumuna dair sorunları görünce anlaşma bozuldu. Bankman-Fried ve diğer FTX temsilcileriyle Signal üzerinden görüşen Zhao sert ve kısa bir not yolladı: “Kusura bakma Sam ancak bu anlaşmaya devam edemeyiz. Çok fazla sorun var. CZ.”
FTX’in mali durumuna hakim bir kişiye göre borsadan Alameda’ya tam 10 milyar dolar ödünç verilmişti.
FTX dağılırken Bankman-Fried röportajda “tüketiciler için en iyi yolu bulmak adına düzenleyicilerle, iflas yetkilileriyle ve şirketle yapıcı bir çalışma içinde olduklarını” ifade etti. Olası hapis süresi hakkında ise yorum yapmadı. “İnsanlar internette hakkımda istedikleri kadar kötü konuşabilir. Neticede benim için önemli olan ne yaptığım ve ne yapabileceğimdir.”
© 2022 The New York Times Company
