Anna P. Kambhampaty, Alisha Haridasani Gupta ve Valeriya Safronova /The New York Times
Kriptonun gürültülü ve kafa karıştırıcı dünyasında birçok farklı amaç için para toplanıyor. Merkezi olmayan özerk kuruluşlar (DAO) yaşamları savaşla altüst olan Ukraynalılara yardım gönderdi, karbon emisyonlarını dengelemek için çabaladı, arazi satın aldı ve NFT'ler topladı. Şimdi de girişimciler ve aktivistler, Roe v. Wade’i bozacak ABD Yüksek Mahkemesi’nin görüş taslağı sızdıktan sonra DAO’ların kürtaja nasıl odaklanabileceğini tasarlamak üzerine harekete geçti. Bu kuruluşları, kürtaj hizmetlerinin yakında ciddi şekilde kısıtlanabileceği veya yasaklanabileceği iki düzineyi aşkın eyalette yaşayan kadınlara para sağlamanın bir yolu olarak görüyorlar.
Kripto paralar da sorunlar yarattı
İnternetteki öfkeli eleştirmenler sıklıkla ve haklı olarak kibirli kripto idealistlerini odağı haline getiriyor. Kripto destekleyicileri blockchain teknolojisini hemen hemen her küresel soruna deva olarak pazarladı ancak kripto paraların kendileri de yenilerini üretti: Denetimsel, çevresel ve dahası. Bu sırada en zengin insanların servetlerini daha da genişletmesini sağladı.
Gizlilik sağlanabilir mi?
Pek çok kripto para meraklısı anonimliğin cazibesini vurgulasa da blockchain işlemleri oldukça isabetli şekilde takip ediyor. Özellikle Roe’nun bozulması gibi göze çarpacak bir durumda, kürtajları kripto ile ödemek tam tersi bir etkiyi yaratabilir: Kürtaj yaptıran kadınların ve prosedürü finansa edenlerin ifşalanması gibi. Kripto piyasasının yakın zamandaki çöküşünden ve sürekli fiyat dalgalanmaları yaşamasından bahsetmiyorum bile. Yine de kürtaj hakları savunucuları ve kar gütmeyen kurumların liderleri para toplamak için bir fırsat görüyor. Bazı kürtaj karşıtı gruplar halihazırda kripto para bağışlarını kabul ediyor.
DAO’lar nasıl işleyecek?
Kürtaj haklarını savunan DAO’ların oluşturacağı finansman;, üyelerin eyalet dışı seyahatlerini, klinikteki prosedürlerini ve ABD’de kürtajların yüzde 54’ünü oluşturan hapların masraflarını karşılayacak. Kürtaj taban örgütleri benzer bir şeyi on yıllardır yapıyor ve Amazon ile Citigroup gibi uluslararası firmalar çalışanlarının seyahat masraflarını karşılamayı kabul etti. Bu yakında pek çok eyalette kürtajı finanse etmek yasal bedeller doğurabilir. DAO’lar kısa sürede büyük miktarlarda dijital paralar topladı; kürtaj hakları grupları da aynısını yapmak için acele ediyor. Kripto paranın kürtaj tartışmasındaki rolüyle ilgili en heyecan verici şey, bağış toplayanların her zaman karşılaştığı sorun olacak: Para hızlı bir şekilde nasıl toplanır?
Bir amaç için kripto
Geçen yıl binlerce insan, ABD Anayasası'nın ilk baskısını satın alma umuduyla, sadece bir hafta içinde DAO’larla 40 milyon doları aşkın Ether topladı. Ardından DAO, açık artırmayı Citadel hedge fonunun milyarder kurucusu Ken Griffin'e kaptırdı ve grup dağılmaya başladı. Önemli katkıda bulunanlardan Jonah Erlich hala ConstitutionDAO'nun değerli bir deney olduğunu düşünüyor. Erlich “Hareket hızımız ve katkıda bulunan kişi sayısı düşünüldüğünde büyük bir başarıydı" dedi. Katkıda bulunanlara geri ödeme yapmak ise çok daha zordu. Grup, Ethereum blok zinciriyle ilişkili yüksek işlem ücretlerini karşılamak zorunda kaldı ve bu yüzden topladığından daha az parayla çalışmak zorunda kaldılar. Erlich "Bu, hala üzerinde çalışılan bir sorun" diye konuştu.
Ukrayna’ya 100 milyon dolar kripto bağışı
Kısmen Pussy Riot'tan Nadya Tolokonnikova’nın düzenlediği UkraineDAO, Ukrayna bayrağının NFT'sini satarak birkaç gün içinde 7 milyon dolardan fazla para topladı. Mart ayında, Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy, ülkedeki kripto para borsalarını yasallaştıran bir tasarı imzaladı. Ukrayna'nın dijital dönüşüm bakan yardımcısı Alex Bornyakov'a göre ülke mart itibarıyla yaklaşık 100 milyon dolarlık kripto bağışı aldı.
Kripto demografisi
Ancak bunlar, birçok kişi için aşılmaz bir finans alanı olan kriptoların istisnai örnekleri. Yakın tarihli Pew anketine göre Amerikalıların yalnızca yüzde 16'sı kripto paralarla yatırım, ticaret veya ödeme yapıyor. Bu kesimin yarısından fazlası da erkek. Hem de zengin erkekler. Bu demografi, bazı kripto girişimcilerinin önerdiği hayali projelerin her zaman kamu çıkarlarını yansıtmadığı anlamına gelebilir.
Kripto’nun düşünülmeyen zararları
Web3 Is Going Just Great adlı web sitesinde kripto piyasasının çöküşlerini ve yanlış adımlarını arşivleyen yazılım geliştiricisi Molly White, “Ne zaman bir sorun olsa, insanlar fazla düşünmeden kripto veya web3'ün çözüm olacağını söylüyor” dedi. White, Amazon yağmur ormanları için fon toplamayı amaçlayan kripto projesi Nemus'a değindi. Kripto para birimlerini dolaşıma sokmanın yoğun enerji harcadığı sürece atıfta bulunarak “İnsanlar Amazon yağmur ormanlarının bölümlerini korumaktan bahsediyor ancak çevreye çok zarar veren blok zincirleri kullanıyor. Önerdikleri çözümlerle verdikleri zararı görmüyorlar gibi" diye konuştu.
Hayır kurumlarına erişmeye çalışıyorlar
Hayır kurumları için kripto bağışlarını daha erişilebilir hale getirmek için girişimlerde bulunuldu. Web bağışları için arayüz satan şirket Change, kısa süre önce hayır kurumları için kripto cüzdanlarını yöneten kar amacı gütmeyen bir kol oluşturdu. Change CEO'su Sonia Nigam, önemli olanın korkutucu güvenlik, teknik ve muhasebe yükünü onlara yüklemekten kaçınmak olduğunu söyledi. Girls Who Code, Make-A-Wish Foundation ve One Tree Planted dahil olmak üzere bu kuruluşlara bağışlar hibe şeklinde ödeniyor.
Kürtaj kurumları kripto kabul etmiyor
Çoğu ulusal kar amacı gütmeyen kürtaj kuruluşu ve sağlık hizmeti sağlayıcısı kripto para birimini halen kabul etmiyor. Kar amacı gütmeyen NARAL Pro-Choice America’nın kıdemli iletişim stratejisti Elliott Kozuch e-postasında “ABD Yüksek Mahkemesi sızıntısıyla ilgili olanlar da dahil olmak üzere, NARAL'daki toplantılarda kriptoya değinilmedi” yazdı.
Gizlilik muamması
Her kripto para borsasının temelini oluşturan blockchain teknolojisi, tüm işlemlerin kaydedildiği halka açık bir belge üretiyor. Durum buysa, kripto gerçekten diğer ödemelerden daha mı gizli? Olabilir. Örneğin Monero ve Zcash, gizlilik paraları olarak bilinir. Bitcoin veya Ethereum'dan farklı olarak, Monero'nun halka açık belgesi her işlem için adres veya tutar göstermez. Bu da fon işlemlerinin takip etmeyi zorlaştırır.
İnsanların Monero biriktirmesine izin veren Cake Wallet’ın operasyonlarından sorumlu başkan yardımcısı Justin Ehrenhofer, yasa dışı hale gelirse kürtaj haplarını gizlice satın almak için bu para biriminin kullanılabileceğini söyledi. Şu anda para biriminin yaygın kullanımların karaborsa alımları ve fidye yazılımı olduğunu söyledi. Ancak Monero kullanmanın Bitcoin veya Ethereum'dan daha fazla teknik uzmanlık gerektirdiğini de sözlerine ekledi.
Anonimlik mümkün mü?
Kısmen, 2011-13 yılları arasında binlerce satıcının uyuşturucu ve diğer yasa dışı malları sattığı dijital karaborsa Silk Road nedeniyle, kripto para birimi genellikle özel ödemeler yapmanın bir yolu olarak düşünülüyor. Ancak University College London kriptografi ve güvenlik profesörü Sarah Meiklejohn çoğu dijital para birimi ödemesinin oldukça izlenebilir olduğunu söyledi.
Meiklejohn, "Yaptığınız işlemler doğal olarak adınıza daha az bağlıdır" dedi. Bunun sebebi insanların genellikle takma adlar kullanması ancak bunlar dijital belgelerde herkes tarafından görülebilir. Meiklejohn “Kelimenin tam anlamıyla dünyadaki herkes, gerçekleşen işlemlere bakabilir” diye konuştu ve takma isimlerin sınırlı anonimlik sağladığını belirtti.
Bir şirket temsilcisi e-postasında Chainalysis'in bireysel gizliliği korumayı hedeflediğini söylese de, ABD hükümetinin tercih ettiği blok zinciri gözetim ortağı haline gelen Chainalysis, belirli cüzdanlar aracılığıyla yapılan işlemlerdeki kalıpları tanımlayabiliyor. Benzer şekilde, daha yaygın kripto para borsalarından biri olan Coinbase web sitesinde, işlemlerin kayıtlarını tuttuğunu ve bazılarını kolluk kuvvetlerine bildirebileceğini belirtiyor. Meiklejohn "Gizlilik bir kez bozuldu mu bitmiştir" dedi.
© 2022 The New York Times Company
