J. Edward Moreno / The New York Times
Çin'in emlak piyasasındaki sarsıntılar hem ülke ekonomisini hem de finansal büyümede itici bir güç olarak Çin'e bel bağlamış olan dünyayı sarsıyor. Büyük gayrimenkul şirketleri büyük zararlarla karşı karşıya kaldıkça, borç dağlarıyla boğuştukça ve kredi verenlere ödemelerini yapamadıkça bocalıyor. Çin'in büyümesini destekleyen uzun soluklu inşaat patlaması durma noktasına geldi ve milyonlarca hanenin işlerini ve birikimlerini tehdit eder hale geldi. Yetkililer büyümeyi teşvik etmek için harekete geçerken Çin'de piyasalar düştü ve para birimi değer kaybetti.
İşte krize dair bilmeniz gerekenler:
Gayrimenkul ve Çin ekonomisinde neler oluyor?
On yıllar boyunca Çin ekonomisi, nüfus artışının beslediği gelişen bir emlak sektörüne bağlıydı. Konut piyasası istihdam yarattı ve Çin'in büyüyen orta sınıfının servet toplamasına yardımcı oldu. Yerel yönetimler de arazi satışlarından elde edilen gelire bağımlıydı. Ancak ülkenin nüfusu eskisi gibi artmıyor ve yıllarca süren katı Covid-19 kısıtlamaları Çinli tüketicileri sarstı. Hükümet aynı zamanda sektördeki riskli uygulamaların da önünü kesti; bu da gayrimenkul şirketlerini büyük borçlarla ve alıcılardan daha fazla yeni konutla baş başa bıraktı.
Hükümet, devlet tarafından yönlendirilen yatırımlar ve ihracatla desteklenen bir ekonomiden, yurtiçi tüketici harcamalarıyla yönlendirilen bir ekonomiye geçmeye çalışırken, konut fiyatları düşerek Çinli hane halkının birikimlerini ve güvenini sarstı.
Durum ne kadar kötü?
Gavekal Research'ün bir tahminine göre, Çinli özel müteahhitlerin ödenmemiş faturalarının toplamı 390 milyar doları buluyor ve bu da ekonomi üzerinde büyük bir tehdit oluşturuyor. Ekonomistler Çin'in ekonomik büyümesine ilişkin tahminlerini düşürdü ve birçoğu hükümetin hedefi olan yüzde 5'in altına geriledi. Hem ithalat hem de ihracat son aylarda düştü ve ülkeye gelen yabancı yatırımlar ikinci çeyrekte bir önceki yıla göre yüzde 80'den fazla azaldı. Çin'de tüketici fiyatları Temmuz ayında son iki yılda ilk kez düşerek Çinli hane halkının daha az harcama yaptığını gösterdi. Hong Kong'da listelenen hisse senetlerinden oluşan Hang Seng Endeksi cuma günü ayı piyasasına girerek Ocak ayındaki en yüksek seviyesinden yüzde 20'den fazla düştü.
Krizin merkezinde hangi şirketler var?
Çin'in en büyük gayrimenkul şirketlerinden Country Garden, bu ay yaptığı açıklamada bu yılın ilk altı ayı için 7,6 milyar dolara varan bir zarar bildirmeyi beklediğini söyledi. Yatırımcılar şirketin milyarlarca dolarlık krediyi ödeyemeyeceğinden korktukları için şirketin hisse fiyatı düştü.
Bir başka büyük gayrimenkul geliştiricisi olan China Evergrande, borcunu yeniden yapılandırırken kısa süre önce ABD'de iflas başvurusunda bulundu. Şirketin 2021 yılında 300 milyar dolarlık borcunu ödeyememesi, Çin'in emlak sektörünün başının dertte olduğuna dair ilk büyük işaretlerden biriydi. Sektörün sıkıntıları, standart banka mevduatlarından daha yüksek getirili yatırımlar sunan ve genellikle gayrimenkul projelerine yatırım yapan Çin'in finansal tröst şirketlerine de yayılıyor. Yaklaşık 85 milyar dolarlık varlığı yöneten Zhongrong International Trust, son zamanlarda yatırımcılara ödeme yapmadı. Sosyal medyada dolaşan videolarda, firmanın Pekin'deki ofislerinin önünde protesto gösterisi yapan ve şirketin kendilerine geri ödeme yapmasını talep eden bir yatırımcı kalabalığı görülüyor.
Çin hükümeti bu konuda ne yapıyor?
Çinli yetkililer 2020 yılında pervasızca borçlanmayı engellemeye başladı ve bu da şirketleri daha fazla borç almadan önce borç seviyelerini azaltmaya zorladı. Bu durum Evergrande ve Country Garden gibi fazla borcu olan şirketlerin sorun yaşamasına yol açtı. Standard & Poor's'a göre Çin'de 50'den fazla gayrimenkul şirketi son üç yılda ödeme yapamadı.
Hükümet son zamanlarda harcama ve yatırımları teşvik etmeyi amaçlayan programların ana hatlarını belirledi ancak ayrıntılar şeffaf değil. Çin Merkez Bankası pazartesi günü çoğu kurumsal kredi için kullanılan bir yıllık kredi faizini düşürdü ancak ipotekleri fiyatlandırmak için kullanılan beş yıllık faiz oranını değiştirmedi. Ekonomistler daha agresif hamleler bekliyorlardı.
Küresel ekonomi üzerinde nasıl bir etkisi olabilir?
BCA Research'e göre geçtiğimiz on yılda Çin küresel ekonomik büyümenin yüzde 40'ından fazlasının kaynağı olurken, bu oran ABD'de yüzde 22, Euro bölgesinde ise yüzde 9 olarak gerçekleşti. Çin'deki tüketici harcamalarının azalması, ABD'li teknoloji firmaları ve Avrupalı lüks ürün grupları gibi orada iş yapan şirketlere zarar veriyor. Daha zayıf bir Çin ekonomisi aynı zamanda petrol, mineraller ve sanayinin diğer yapı taşları için daha az talep anlamına geliyor. Çin, ABD'nin en büyük ticaret ortaklarından biri ve her yıl milyarlarca dolarlık ABD mahsulü ve makinesi satın alıyor.
Bununla birlikte, küresel yatırımcıların tepkisi nispeten sessiz kaldı. S&P 500, Çin ekonomisindeki sıkıntı işaretleri nedeniyle son zamanlarda üç hafta üst üste düştü ancak büyük teknoloji firmalarının desteğiyle yıl boyunca yükselişini sürdürdü. Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa'daki yatırımcılar da ülkeleri inatçı enflasyonla karşı karşıya olduğu için ulusal merkez bankalarının faiz oranlarına ilişkin bir sonraki hamleleriyle meşgul.
© 2023 The New York Times Company
