Anushka Patil/New York Times
Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM), 2023 yılında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’i savaş suçlarıyla suçladığında ve tutuklama emri çıkardığında, bu adım büyük ölçüde sembolik nitelikteydi çünkü onun yargılanma olasılığı düşüktü. Ancak bu hamle, hemen Putin’in UCM’ye üye olan 120’den fazla ülkeyi ziyaret etme durumunu tehlikeye attı.
Bunlar arasında neredeyse tüm Avrupa ülkeleri ve Afrika, Asya ve Latin Amerika’dan onlarca ülke bulunuyor. Bu ülkelerin hepsi, Putin topraklarına adım attığı takdirde onu tutuklamak ve Lahey’e göndermekle yasal olarak yükümlü. Ancak Putin’in Cuma günü Alaska’ya yaptığı ziyaret, kayda değer bir istisnayı ortaya koydu.
Tutuklanma riski olmadan ziyaret edebileceği tek ülke
Dünyanın en yüksek yargı yetkisine sahip ceza mahkemesinin Amerikalıları yargılamak için kullanılmasını önlemek amacıyla, ABD uzun yıllardır 1998 Roma Statüsü kapsamında insanlığa karşı suçlar, savaş suçları ve soykırım iddialarını ele almak üzere 20 yıldan uzun süre önce kurulan UCM’ye katılmayı reddetti. Sonuç olarak, ABD, Putin’in tutuklanma endişesi olmadan ziyaret edebileceği Batı’daki neredeyse tek ülke konumunda.
UCM’ye üye olmaktan kaçınan diğer birkaç büyük güç arasında Çin, Hindistan, Rusya ve İsrail de bulunuyor.
UCM’nin Putin için tutuklama emri çıkarmasından önce bile, onun yurtdışına seyahat etmesi nadirdi. COVID pandemisinin ilk iki yılını Rusya’da geçirdi; ABD istihbarat yetkililerinin bazıları, bu izolasyon döneminin onun risk iştahını artırmış olabileceğini ve 2022’de Ukrayna’ya tam ölçekli işgali başlatma kararını etkileyebileceğini tahmin ediyordu.
UCM, Putin’i Rusya’nın işgali sonrası Ukraynalı çocukların kaçırılması ve deportasyonundan cezai sorumluluk sahibi olmakla suçladı. Ancak mahkeme, yurt dışında bulunan sanıkları yargılayamıyor ve Rusya bu tutuklama emirlerini “anlamsız” olarak nitelendirdi.
Bir süredir sadece müttefik ülkelere gidebildi
Mahkemenin herhangi bir icra mekanizması olmamasına rağmen, Putin için çıkarılan tutuklama emrinin sembolik ağırlığı, hem üye hem de üye olmayan ülkeleri, aranan bir kişiyi ağırlamanın diplomatik riskini almaya istekli olup olmadıklarını belirlemeye zorladı.
Bu risk, Moskova ile dost olan veya ona bağımlı olan birkaç ülkenin Putin’i ağırlamasını engellemek için yeterli olmadı. 2023’ten bu yana, Putin Çin, Belarus ve birkaç Orta Asya ülkesine tekrar tekrar ziyaretlerde bulundu. Eylül ayında, komşu Rusya’dan çoğu yakıtını temin eden ICC üyesi Moğolistan’da kırmızı halı ile karşılandı.
Moğolistan, mahkemeye karşı yükümlülüğünü yerine getirmemiş tek ülke değil. Güney Afrika, 2015 yılında, Sudan eski Devlet Başkanı Omar el-Beşir’in, o dönemde Darfur bölgesinde soykırım ve savaş suçlarıyla suçlanırken Johannesburg’a girip çıkmasına izin vererek mahkemeye karşı geldi. Beşir hala firarda ve bu durum mahkemenin sınırlılıklarına dair öne çıkan bir örnek.
Netanyahu faktörü
Geçen yıl Güney Afrika, Putin’in BRICS yıllık zirvesine katılmasına izin verip vermeme konusunda bir ikilem yaşadı. Aylar süren spekülasyonların ardından, Kremlin Putin’in zirveye uzaktan katılacağını duyurdu.
Putin, UCM tarafından halen tutuklama emri bulunan az sayıda görevdeki liderden biri.
Diğer bir isim ise İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu. Mahkeme, geçen yıl onu Gazze Şeridi’nde savaş suçları ve insanlığa karşı suçlar işlemekle suçladı. Netanyahu’nun ofisi, bu suçlamaları kategorik olarak reddederek “absürt ve yanlış” olarak nitelendirdi.
ABD, İsrail’in baş müttefiki olarak, Netanyahu’nun tutuklanması için çıkarılan UCM emrini de kınadı ve Başkan Donald Trump, İsrail liderini Beyaz Saray’da üç kez ağırladı.
© 2025 The New York Times Company
