Delger Erdenesanaa / The New York Times
Buzullar küçülüyor, mercan resifleri krizde ve geçen yıl kayıtlara geçen en sıcak yıl oldu. Başlıca sera gazı olan karbondioksitin atmosferik konsantrasyonları, insanlar fosil yakıtları yakmaya devam ettikçe tehlikeli yeni bir eşiği geçti. Peki, iklim değişikliği konusunda ilerleme kaydedilen bir yer var mı? Kısa cevap: Karmaşık ama evet.
Güney Amerika'da bir ülke on yıldan kısa bir süre içinde elektriğinin neredeyse tamamını çeşitli yenilenebilir enerji kaynaklarından üretmeye başladı. Çin'de, sadece 5 bin dolara mal olan bir elektrikli araba birdenbire en çok satanlardan biri oldu. Paris kendini bir bisiklet şehrine dönüştürüyor. Bu gibi adımlar, tek tek ele alındığında, iklim değişikliğinin en ciddi sonuçlarından kaçınmak için yeterli değil. Yine de bazı yerlerin önemli yerel değişiklikleri çok hızlı bir şekilde nasıl gerçekleştirdiğini gösteriyor.
Uluslararası Enerji Ajansı'nda analist olan Thomas Spencer, "Küresel olarak gerektiği kadar hızlı hareket etmiyoruz" dedi. Daha hızlı hareket etmek için gerekli araçlara sahip olunduğunu belirten Project Drawdown'ın yönetici direktörü Jonathan Foley ise iklime karşı çözümlerin olduğunu vurguluyor. Başkan Joe Biden bu hafta Dünya Günü münasebetiyle insanları iklimle ilgili işlerde eğitmek ve istihdam etmek için yeni bir ulusal programın tanıtımını yaptı ve seçmenlere enflasyon azaltma yasasının ardından devam eden temiz enerji yatırımlarını hatırlatıyor. Bu programlar henüz yeni başlıyor, ancak dünyanın dört bir yanında iklim çözümlerinin günlük yaşamın yaygın bir parçası haline geldiği yerler var.
Uruguay'ın enerji devrimi
Arjantin ve Brezilya arasında sıkışmış 3,4 milyonluk bir ülke olan Uruguay, elektriğinin neredeyse tamamını yenilenebilir kaynaklardan üretiyor. Hükümet 2008 yılında, ithal petrole bağımlı hale gelen elektrik şebekesini dönüştürme hedefi koydu. Ülkede çok sayıda hidroelektrik enerji vardı, ancak 1990'lı ve 2000'li yıllarda yaşanan kuraklık barajların üretimini azalttı. Uruguay bunun yerine değişken fiyatlarla petrol ithal etmek zorunda kaldı ve kıtlık ile elektrik kesintileriyle mücadele etmek zorunda kaldı. Yetkililer yenilenebilir enerji kaynaklarının, özellikle de rüzgârın artan maliyet rekabetçiliğine dikkat çekti ve neredeyse sıfırdan yerel bir rüzgâr endüstrisi kurmak için yola çıktı.
2013 ve 2018 yılları arasında rüzgâr üretimi keskin bir artış göstererek Uruguay'ın elektrik üretiminin yaklaşık dörtte birine ulaştı. Verilerin mevcut olduğu en son yıl olan 2022'nin sonunda Uruguay, enerjisinin yüzde 90'ından fazlasını yenilenebilir kaynaklardan üretti. Hidroelektrik azalırken bile rüzgar ve güneş enerjisi arttı. Bu küçük ülke, yenilenebilir enerjinin küresel olarak muazzam büyümesinin özellikle hızlı bir örneğini temsil ediyor.
Elektrik ve ısı birlikte insanların sera gazı emisyonlarının en büyük kaynağı. Ancak uluslararası bir iklim bilimi ve politikası kuruluşu olan Climate Analytics'in CEO'su ve kıdemli bilim insanı Bill Hare, şu anda pek çok ülkede yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik talebinden daha hızlı büyüdüğünü ve fosil yakıtları enerji sektöründen uzaklaştırdığını söyledi.
Küçük EV, büyük etki
Ulaşım, sera gazı emisyonlarının en büyük ikinci kaynağı. Elektrikli otomobil satışları son on yılda katlanarak arttı ve Çin bu araçlar için açık ara en büyük pazar. Uluslararası Enerji Ajansı'na göre, 2022 yılında dünya çapında yaklaşık 7,3 milyon bataryalı elektrikli araç satıldı. Bu araçların yarısından fazlası, yaklaşık 4,4 milyonu Çin'de satıldı. Tarihsel olarak, Şangay gibi mega şehirler bu eğilimi yönlendirdi. Ancak son yıllarda Çin'in daha küçük şehirleri de pazardan daha büyük pay almaya başladı. 2022 yılında yeni araç kayıtlarında en çok elektriklilerin olduğu iki şehir Hainan Adası'nda bir sahil beldesi olan Sanya ve Çin'in güneyinde bir sanayi merkezi olan Liuzhou idi. Uluslararası Temiz Ulaşım Konseyi'nin yakın tarihli bir raporuna göre her iki şehirde de yeni araç kayıtlarının yaklaşık yüzde 40'ını bataryalı elektrikli araçlar oluşturuyor ve bu oran ulusal ortalama olan yüzde 19'un çok üzerinde.
Elektrikli araçların Çin'deki başarısı kısmen politikalara, kısmen de rahatlık ve uygun fiyata dayanıyor. Şu anda Çin'deki en popüler elektrikli otomobil, iki kapılı küçük bir model olan ve yaklaşık 5 bin dolara mal olan Hongguang Mini. Liuzhou'daki fabrikalarda SAIC-GM-Wuling üçlü uluslararası ortak girişimi tarafından üretiliyor.
Bisikletler şehri Paris
Bazı şehirler sadece otomobilleri elektrikli hale getirmeye değil, mümkün olduğunca çok sayıda otomobili bisiklet gibi daha temiz ulaşım araçlarıyla değiştirmeye çalışıyor. 2021 yılında Paris'teki yetkililer, gelecek beş yıl içinde şehirlerini yüzde 100 bisiklet dostu hale getirme planını açıkladılar. Paris zaten şehir merkezinde otomobilleri ortadan kaldırmak ya da en azından sayılarını azaltmak için yıllardır çalışmalar yapıyorlardı. 2001 ve 2018 yılları arasında Paris'te yapılan araba yolculuklarının sayısı yüzde 60 oranında azaldı. Aynı dönemde toplu taşıma yolculukları yüzde 40, bisiklet yolculukları ise yüzde 20 oranında arttı.
Corona virüs salgını sırasında yapılan ve corona şeritleri olarak adlandırılan yeni bisiklet yolları sayesinde bisiklet kullanımı son yıllarda daha da arttı. Avrupa'daki şehirler için çalışan bir şehir planlama ajansı olan Paris Bölge Enstitüsü'ne göre, Paris içinde bisikletle yapılan yolculukların yüzdesi 2020 ile 2024 yılları arasında iki kattan fazla artarak yüzde 5'ten yüzde 11'e yükseldi. Paris'te şu anda bin kilometreden fazla bisiklet yolu bulunuyor ve mevcut plan kapsamında on binlerce bisiklet park yeri ve bisikletlilere ve toplu taşımaya öncelik veren yeni trafik ışığı düzenlemeleriyle birlikte 180 bisiklet yolu daha yapılacak.
©️ 2024 The New York Times Company
